Βαληνάκης για Σύνοδο Κορυφής: «Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε»

«Διπλωματική ήττα» θεωρεί τα αποτελέσματα της τελευταία Συνόδου Κορυφής της ΕΕ στο θέμα της Τουρκίας, ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας, Jean Monnet, ΕΚΠΑ, Γιάννης Βαληνάκης.

Στην ανάλυσή του, επίσης, σημειώνει ότι σε σχέση με τη Σύνοδο Κορυφής του Οκτωβρίου, στην τελευταία, προ ημερών, «έγιναν βήματα πίσω».

Τα σημαντικότερα σημεία της ανάλυσής του έχουν ως εξής:

«Η Ελλάδα δυστυχώς υπέστη στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής μία διπλωματική ήττα, και μάλιστα παίζοντας στο «φιλικότερο» όλων γήπεδο της ΕΕ.

Γι’ αυτό και οι αρνητικές εξελίξεις στο εξ’ ορισμού φιλικότερο ευρωπαϊκό πεδίο είναι διπλά ανησυχητικές. Και οδηγούν πλέον αναπόφευκτα στην εύλογη ανησυχία για το τι θα συμβεί αν / όταν οσονούπω οδηγηθούμε στο αναμενόμενο σφυροκόπημα ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου χωρίς όρους, κανόνες και ευρωπαϊκές εγγυήσεις.

Σε ένα «διάλογο» υπό στρατιωτική απειλή για την αποδοχή μιας άκρως εκτεταμένης και εξωφρενικής τουρκικής «ατζέντας», με από μέρους μας ελάχιστη ουσιαστική προετοιμασία και (αν-)αντίστοιχα μινιμαλιστικές διεκδικήσεις, και όλα αυτά εν μέσω ευρωνατοικών ποντιοπιλατικών πιέσεων για άμεσα αποτελέσματα».

«Στρατηγική υπομονή», χωρίς αποτέλεσμα

«Η κυβέρνηση είχε κατά τα φαινόμενα αποφασίσει να υπομείνει («στρατηγική υπομονή») επί τετράμηνο τις «ερευνητικές περιοδείες» της τουρκικής αρμάδας περιοριζόμενη σε μιά μετριοπαθή στρατηγική στη βάση της γνωστής από προηγούμενες κρίσεις «πεπατημένης» με τρεις πτυχές:

-ενεργό επιτήρηση της αρμάδας.

-διεθνή καταδίκη της Τουρκίας.

-επιβολή κυρώσεων.

Ο στόχος ήταν να καμφθεί έτσι η Άγκυρα, να παραιτηθεί των σχεδίων της και να αποχωρήσει η αρμάδα.

Τελικά όμως:

-Η ενεργός επιτήρηση έμεινε απλή και μακρόθεν παρακολούθηση των οιονεί εισβολέων ακόμη και όταν (έστω κατά τι) παραβίασαν ακόμη και το απρόσφορα τεθέν όριο των 6 ν.μ. αλλά και αναμφίβολα το όριο των 10 ν.μ. εναερίου χώρου (από τα ελικοπτέρα που συνόδευαν τις τουρκικές φρεγάτες) .

-Οι διεθνείς καταδίκες ήταν απλά φραστικές και αρκετά ασαφείς ώστε να μην εκπέμψουν αποτρεπτικά μηνύματα προς την Άγκυρα (το ίδιο και οι κυβερνητικές δηλώσεις).

-Η επιβολή κυρώσεων φαίνεται (όταν και αν τελικά ολοκληρωθεί) να περιορίζεται σε λίγα δευτερεύοντα πρόσωπα και μάλιστα αναβάλλεται στην πράξη για πολλοστή φορά.

Είμαστε μακριά από τομεακές ή άλλες κυρώσεις ουσίας. Το ίδιο ισχύει και για το εμπάργκο όπλων που ως εθνική αρμοδιότητα εναπόκειται στην κάθε χώρα χωριστά να λάβει αποφάσεις.

Στρατηγική και στόχοι αποδείχθηκαν κατά συνέπεια μη ρεαλιστικοί και εκπέμφθηκαν κάθε άλλο παρά αποτρεπτικά μηνύματα.

Αντίθετα η Τουρκία:

-Εκανε ακριβή ανάγνωση των δεδομένων.

-Εκτίμησε σωστά ότι οι κυρώσεις θα αναβάλονταν και σε κάθε περίπτωση δεν μπορούσαν παρά να είναι τελικά ανώδυνες,.

-Εργάστηκε ενεργά προς τούτο,.

-Κέρδισε πολύτιμο χρόνο.

-Ενέγραψε ατιμωρητί υποθήκη με οιονεί τετελεσμένα στρατιωτικής παρουσίας αλλά και ερευνών σε έκταση τουλάχιστον 12.000 τετρ. χλμ στην υφαλοκρηπίδα μας (ή έστω στην κατά τους τρίτους «διαφιλονικούμενη»).

-Γνωρίζει χάρις στις έρευνες που έκανε πού ακριβώς υπάρχουν προοπτικές για υδρογονάνθρακες (στοιχείο πολύτιμο ενόψει μελλοντικών οριοθετήσεων).

-Προέβη σε εντατικότατη διεθνή προπαγάνδιση των απόψεών της που, παρά αρκετές αντιδράσεις, δεν απέβη πρακτικά σε βάρος της (ειδικά στο ευαίσθητο θέμα του Καστελόριζου είναι εκκωφαντική η έλλειψη έστω και ημι-επίσημης σοβαρής ελληνικής απάντησης)».

Όλα τα αυγά στο ίδιο καλάθι

Αν λοιπόν κρίνει κανείς από τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, αναφέρει ο Γ.Βαληνάκης:

«Η Άγκυρα μάλλον πέτυχε να επικρατήσει της αντίστοιχης πίεσής μας προς τους εταίρους μέσα στη δική μας Ένωση αλληλεγγύης!

Η ελληνική πλευρά φαίνεται να έβαλε «όλα της τα αυγά» στις κυρώσεις και το εμπάργκο όπλων και αυτοεγκλωβίστηκε έτσι αναγορεύοντας σε αυτοσκοπό έναν ενδιάμεσο μοχλό πίεσης.

Παρ’ όλο που σε κάθε σχεδόν στροφή του τετράμηνου δρόμου οι ουσιαστικές κυρώσεις φαίνονταν μη ρεαλιστικές και ατελέσφορες, εντούτοις απορρόφησαν μαζί με το εμπάργκο εξοπλισμών επί μήνες όλη την ενέργειά της αλλά και πολύτιμο κεφάλαιο στο εξωτερικό.

Παρά το από καιρό διαφαινόμενο αδιέξοδο, επέμεινε ανεξήγητα μέχρι τέλους (παρά τις εκ των υστέρων επικοινωνιακές «διορθώσεις»)».

Η άτολμη ΕΕ

Από τη μεριά της, «η ΕΕ αποδείχθηκε πιο διχασμένη από ποτέ, άτολμη, και αναβλητική. Η στάση όμως αυτή ήταν η αναμενόμενη εδώ και μήνες και κανένα δεν έπρεπε να εκπλήξει.

Ο ενδοευρωπαϊκός διχασμός ήταν ορατός, το εντατικό ανατολίτικο λόμπυινγκ σε πλήρη δράση και τα οικονομικά συμφέροντα όπως συνήθως υπεράνω των εύκαμπτων αρχών…

Εις μάτην εξάλλου επισημαίναμε ότι αρκούσε ένα και μόνο κράτος-μέλος (και υπήρχαν πολλά) για να αποδυναμώσει ή και σταματήσει ουσιαστικές κυρώσεις.

Υπεκφεύγοντας ξανά, η ΕΕ μόνη της επιβεβαίωσε τον εσωτερικό της διχασμό, την πλήρη αδυναμία της για «στρατηγική αυτονομία» και την ανικανότητά της να διαδραματίσει διεθνή ρόλο ούτε κάν στα εξωτερικά της σύνορα, αφού κι αυτόν ακόμη τον υπήγαγε στο «να συντονιστεί σε θέματα σχετικά με την Τουρκία και την κατάσταση στην Αν. Μεσόγειο με τις ΗΠΑ» (παρ. 33 Συμπερασμάτων Δεκεμβρίου)».

Εμπάργκο όπλων

Οσον αφορά την προσπάθεια της Αθήνας για εμπάργκο όπλων σε βάρος της Τουρκίας, ο Γ.Βαληνάκης θεωρεί και εκεί «δεν υπήρξε επιτυχία».

Ο στόχος αυτός, προσθέτει, «είχε ορθή αφετηρία αν ρεαλιστικά αποσκοπούσε στο να εκτεθούν πολιτικά οι συγκεκριμένες κυβερνήσεις για την έλλειψη στοιχειώδους ευαισθησίας και αλληλεγγύης απέναντι σε απειλούμενα κράτη-μέλη της Ένωσης.

Σ’ αυτόν τον πολιτικό συμβολισμό αποσκοπούσε και η τολμηρή επίθεση του υπουργού Εξωτερικών κατά της Γερμανίας για τη διπλή προσοχή με την οποία θα έπρεπε να πορεύεται το Βερολίνο, ιδίως όταν θέλει και να ηγείται.

Παρενθετικά θα έπρεπε στην ελληνική δημόσια διπλωματία (που έλαμψε σε κεντρικό κυβερνητικό επίπεδο δια της απουσίας της) να αξιοποιηθούν έντεχνα:

α) το απευκταίο ιστορικό προηγούμενο του κατευνασμού του Μονάχου κατά του αναδυόμενου μίνι-Φύρερ της Μεσογείου.

β) ο θεμελιώδης λόγος ίδρυσης και ύπαρξης της ΕΕ που είναι η ίδια η ειρήνη και που όλα τα κράτη-μέλη απολαμβάνουν πλην Ελλάδος και Κύπρου.

Συνοπτικά, βλέποντας τους στόχους που θέσαμε να απομακρύνονται αντί να πλησιάζουν, έπρεπε στη Σύνοδο να αξιοποιηθεί η εμφανής πεισματική άρνηση ορισμένων εταίρων να ενδώσουν σε κυρώσεις και εμπάργκο και να εστιαστούν όλες πλέον οι διπλωματικές βολές πάνω στον πραγματικό στρατηγικό στόχο: στη στήριξη από την ΕΕ ενός λογικού και άρα εύκολα αποδεκτού πλαισίου ελληνοτουρκικού διαλόγου «καλής γειτονίας» με όρους, κανόνες και ευρωπαϊκές εγγυήσεις».

Νέοι στόχοι

Ενόψει των παραπάνω ευκαιριών που χάθηκαν, των νέων δεδομένων που διαμορφώθηκαν, του ευρωπαϊκού και αμερικανικού τοπίου που διαγράφεται στον άμεσο ορίζοντα, και της λίαν πιθανής νέας αποθράσυνσης της Τουρκίας, προέχουν ως άμεσες πρώτες επισημάνσεις τα παρακάτω βήματα αναπροσαρμογής στρατηγικής και τακτικών κινήσεων :

1.Ο διάλογος με την Τουρκία δεν μοιάζει με συνομιλίες Δανίας -Σουηδίας και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με ρομαντική αφέλεια.

Η Άγκυρα θα πιέσει με κάθε είδους απειλές και προκλήσεις για να συρθούμε στον διάλογο με τους όρους της, αλλά αυτό δεν σημαίνει κι ότι πρέπει να υποκύψουμε στους εκβιασμούς. Το ίδιο και στο Κυπριακό.

Αλλά ο χρόνος είναι σύμμαχος και το μέλλον ευνοϊκότερο μόνο όταν προετοιμάζεις «έξυπνα» ένα συνολικά καλύτερο συσχετισμό δυνάμεων.

2. Ενόψει τεκτονικών αλλαγών στα ελληνοτουρκικά, είναι αναγκαία η άμεση αναπροσαρμογή της εθνικής στρατηγικής απέναντι στην Τουρκία με πρώτο βήμα την διερεύνηση νέων ιδεών και “out of the box thinking”.

3. Ενόψει της σημασίας της ανατεθείσας Έκθεσης Κομισιόν-Μπορέλ για τη συνολική σχέση ΕΕ-Τουρκίας, είναι απαραίτητο να κινηθούμε άμεσα και έγκαιρα, ώστε όχι μόνο να εκπονήσουμε τις δικές μας θέσεις απέναντι στη θεματική αυτή, αλλά και να «περάσουμε» τις απόψεις μας στα τελικά ευρωπαϊκά κείμενα.

4. Διάλογος με την Τουρκία τουλάχιστον μέχρι την υιοθέτηση της Έκθεσης και το ξεκαθάρισμα του τοπίου δεν πρέπει να γίνει. Μας χρειάζεται άλλωστε σε κάθε περίπτωση στρατηγικός χρόνος για να ανακάμψουμε από κάθε άποψη.

5. Εσωτερικά, πρέπει να γίνουν πολλά για να προετοιμαστεί σοβαρά ο διάλογος που με περισσή βεβαιότητα θεωρούμε ότι θα περιοριστεί μόνο σε όσα θέματα εμείς θέλουμε να συζητήσουμε.

Σοβαρή προετοιμασία πρέπει να γίνει και στη δημόσια διπλωματία μας ενόψει δύσκολων μαχών.

Οι εθνικές θέσεις για τις θαλάσσιες ζώνες μας απέναντι στην Τουρκία είναι άλλωστε ακόμη μινιμαλιστικές (6 ν.μ. συν μόνο μία μερική οριοθέτηση ΑΟΖ).

Η Άγκυρα τις χαρακτηρίζει βέβαια μαξιμαλιστικές καλώντας μας —χωρίς δική μας ανταπόκριση— να διευκρινίσουμε αν ασπαζόμαστε ή όχι τον αντικειμενικό/επιστημονικό και σύμφωνο με το δίκαιο της θάλασσας χάρτη της Σεβίλης.

Υπάρχει άραγε άλλο διεθνές προηγούμενο να προσέρχεται μιά χώρα σε διάλογο οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών και να μην έχει επίσημα καταθέσει (έστω και ως βάση διαπραγμάτευσης) ένα σχετικό χάρτη;»