ΕΕ-Τουρκία: Κρατάει χρόνια η κολώνια των «κυρώσεων» – Η Ευρώπη οικονομικός γίγαντας αλλά γεωπολιτικός νάνος

Μπορεί η Ευρώπη να είναι οικονομικός γίγαντας, αλλά έχει αποδειχτεί νάνος της γεωπολιτικής.

Η κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα, παραμένει ευχή. Η ΕΕ μοιάζει περισσότερο με ένα άθροισμα ξεχωριστών κρατικών συμφερόντων, όπου υπερεκπροσωπούνται οι μεγάλες χώρες και οι επιχειρηματικοί κολοσσοί τους, παρά ένα σφιχτοδεμένο σύνολο που είναι έτοιμο να απαντήσει στις ιδιαίτερα μεγάλες προκλήσεις που δρομολογούνται διεθνώς, με εξαιρετικά μεγάλη ένταση και ταχύτητα.

Ετσι, ανάλογα με τα συμφέροντα κυρίως των μεγάλων μελών – κρατών της ΕΕ, συχνά οι Βρυξέλλες κινούνται με τη λογική των δύο μέτρων και δύο σταθμών.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Ρωσίας και της Τουρκίας.Στη μεν Ρωσία έχουν επιβληθεί πολλάκις κυρώσεις, στην δε Τουρκία, έως τώρα, η ΕΕ έχει αποφύγει να προβεί σε οποιαδήποτε παρόμοια κίνηση.

Στην Κίνα είναι έτοιμες να επιβάλλουν σκληρά μέτρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά για την Τουρκία, οι αποφάσεις αναβάλλονται συνεχώς.

Ως το «ευρωπαϊκό μαξιλάρι» που απορροφά τους κραδασμούς που προκαλούν οι επιθετικές κινήσεις της Τουρκίας, θεωρείται η Γερμανία.

Μένει να φανεί, τώρα, εάν στην ερχόμενη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στις 10 και 11 Δεκεμβρίου 2020, έχει αλλάξει η στάση, όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και αρκετών άλλων κρατών – μελών.

Οι κυρώσεις

Σύμφωνα με το πρακτορείο, Reuters, πάντως, μέχρι στιγμής δεν έχουν σχεδιαστεί λεπτομερείς κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας.

«Η Τουρκία -ανέφεραν προ ημερών διπλωμάτες στην ΕΕ στο ειδησεογραφικό πρακτορείο- είναι εταίρος – κλειδί σε πολλούς τομείς, έτσι δεν υπάρχει συναίνεση στο Συμβούλιο (σ.σ. στις Συνόδους Κορυφής)» για επιβολή κυρώσεων. Και καταλήγουν: «Είναι ακόμη πολύ νωρίς».

Κατά το Reuters, τα όποια «μέτρα» θα πλήξουν τομείς της οικονομίας της Τουρκίας. Και, όπως είναι αναμενόμενο, σε αυτή την λιαν άσχημη οικονομική περίοδο που περνάει η Τουρκία, το κτύπημα θα είναι σοβαρό.

Δεδομένης, μάλιστα, της πολύ κακής οικονομικής και υγειονομικής κατάστασης στην Τουρκία, ορισμένοι κύκλοι στην ΕΕ φτάνουν στο σημείο να κάνουν υπολογισμούς κέρδους – ζημιάς.

Θεωρούν πως εάν επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις σε βάρος της Αγκυρας, δεν θα πληγεί μόνον η Τουρκία, αλλά και οι δικές τους εταιρείες οι οποίες κάνουν μεγάλες μπίζνες με την χώρα.

Η πλέον ενδεικτική περίπτωση είναι αυτή της Γερμανίας, η οποία έχει ετήσιο όγκο εμπορικών συναλλαγών με την Τουρκία στα 40 δισεκατομμύρια ευρώ, και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος Ευρωπαίος επενδυτής στην γείτονα.

Προφανώς, ουδείς επιθυμεί την οικονομική κατάρρευση και διάλυση της Τουρκίας. Ούτε, όμως, μπορεί να ανεχθεί μια πιεστικά αναθεωρητική δύναμη, η οποία ό,τι θέλει το παίρνει με τον τσαμπουκά.

Κρατάει χρόνια η κολώνια

Η σημερινή περίοδος δεν είναι η πρώτη που οι σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας περνούν από στενωπό.

Πολλές φορές η Βρυξέλλες και Αγκυρα βρέθηκαν σε τροχιά ρήξης. Και ακόμα περισσότερες φορές, οι Ευρωπαίοι εταίροι «κρύφτηκαν» πίσω από την Ελλάδα και τα ελληνο-τουρκικά προβλήματα.

Προστάτευαν τα δικά τους μεγάλα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, αλλά απέδιδαν, δήθεν, στη στάση της Ελλάδας την αιτία της -κατά καιρούς- υποτροπής των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας. Ενα «επιχείρημα», μάλιστα, που σήμερα ευρύτατα επικαλείται η Αγκυρα.

Ως εκ τούτου, και η αντίληψη που είναι ευρέως διαδεδομένη στους ευρωπαϊκούς (και τους αμερικανικούς) κύκλους ότι η κατάσταση στην νοτιο-ανατολική Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο έχει να κάνει με μια «κοκορομαχία» Αθήνας – Αγκυρας.

Εναν ελληνο-τουρκικό καυγά που, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα τα βρουν όταν αναγκαστεί, ειδικά η Ελλάδα, να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Ανησυχία στην κυβέρνηση

Αραγε, τώρα άλλαξαν αυτές οι «λογικές», όπως ελληνικοί υπεραισιόδοξοι κυβερνητικοί κύκλοι διαρρέουν; Μένει να φανεί στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ.

Πάντως, η ανησυχία εντός της κυβέρνησης είναι εμφανής, δεδομένου ότι την ίδια στιγμή που στελέχη της προδιαγράφουν θετικές αποφάσεις στη Σύνοδο Κορυφής, άλλοι, αρμόδιοι παράγοντές της σπεύδουν να αφήσουν αιχμές σε βάρος του Βερολίνου (!).

Κόντρα Βερολίνου – Αγκυρας

Να σημειωθεί πως και το 2017, σχεδόν ένα χρόνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, οι σχέσεις Βερολίνου – Αγκυρας ήταν ιδιαίτερα τεταμένες.

Τότε, η Τουρκία, εκτός της επιθετικής ρητορικής της εναντίον του Βερολίνου, προέβη στη σύλληψη ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων και ενός Γερμανού, που συμμετείχαν σε εκδήλωση της Διεθνούς Αμνηστίας στην γείτονα.

Για το Βερολίνο, αυτό ήταν το «ποτήρι που ξεχείλισε». Ετσι, η Γερμανία έδειξε να επαναπροσανατολίζει την πολιτική της έναντι της Τουρκίας, υποστηρίζοντας εντός της ΕΕ τα εξής:

-Ενίσχυση της άσκησης οικονομικής πίεσης προς την Τουρκία.

Κάτι που είχε συνοδευτεί από τη δήλωση του Γερμανού προέδρου, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ, περί σκλήρυνσης της γερμανικής πολιτικής έναντι της Άγκυρας στον οικονομικό τομέα.

Την άποψη αυτή στήριξαν και τα μεγάλα πολιτικά κόμματα, οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι μάλιστα ζήτησαν την πλήρη διακοπή της προενταξιακής χρηματοδότησης της ΕΕ προς την Άγκυρα.

– Μη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

– Αναστολή των διαπραγματεύσεων για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ – Τουρκίας.

– Περιορισμός της προενταξιακής χρηματοδότησης προς την Τουρκία.

– Αυστηροποίηση των γερμανικών ταξιδιωτικών οδηγιών.

– Αυξημένοι έλεγχοι στις γερμανικές κρατικές χρηματοδοτήσεις για εξαγωγές και επενδύσεις προς την Τουρκία.

Αυτές οι προτάσεις του Βερολίνου αποσκοπούσαν να στείλουν ένα αυστηρό μήνυμα στην Αγκυρα, χωρίς ωστόσο να κλείνουν την πόρτα της ΕΕ στην Τουρκία, και πολύ περισσότερο να διαρρηχθούν οι σχέσεις των δύο πλευρών.

Ποιοτική αναβάθμιση

Εκτοτε, όλα αυτά ξεχάστηκαν ως ένας «κακός εφιάλτης», ενώ έγιναν βήματα επαναπροσέγγισης Βερολίνου – Αγκυρας.

Στο μεταξύ, όμως, οι εξελίξεις έτρεχαν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες.

Τα επόμενα χρόνια, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην γείτονα, εκτός των σοβαρών εξελίξεων στο εσωτερικό της, τη δημιουργία ενός προεδρο-κεντρικού συστήματος, τον έλεγχο του Τύπου και τις μαζικές διώξεις πολιτικών αντιπάλων, η Τουρκία:

– Συνέχισε τις επιθετικές κινήσεις της σε βάρος της Ελλάδας.

Πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις: Οι ασκήσεις του Πολεμικού Ναυτικού της με πραγματικά πυρά εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, το 2017. Οι επιθετικές κινήσεις πλησίον των Ιμίων. Η κλιμάκωση των φραστικών επιθέσεων. Η σύλληψη δύο Ελλήνων στρατιωτικών στον Εβρο.

– Εκανε την πρώτη εισβολή στη Συρία.

Ετσι, σήμερα εξακολουθεί να κατέχει την επαρχία, Αφρίν, Περιοχή, η οποία έχει μετατραπεί σε καταφύγιο, όχι μόνον της ονομαζόμενης «συριακής αντιπολίτευσης», αλλά και τζιχαντιστών.

Από αυτές τις ένοπλες οργανώσεις, μάλιστα, στρατολογεί, εκπαιδεύσει και σχηματίζει έναν στρατό μισθοφόρων, τους οποίους στέλνει σε διάφορες περιοχές, προκειμένου να πολεμήσουν για λογαριασμό της.

– Διείσδυσε, με ακόμα μεγαλύτερη ένταση, στην αφρικανική ήπειρο. Είναι ένας ακόμη λόγος ενόχλησης της Γαλλίας, επειδή θεωρούσε ότι η Τουρκία μπαίνει σε «χωράφια» της.

Περισσότερο αναβαθμισμένες είναι οι τουρκικές κινήσεις τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Ανάμεσα στις άλλες, οι εξής:

– Παρέμβαση, με στρατιωτικά μέσα, στη Λιβύη. Χώρα, η οποία θεωρείται «εγγύς ζώνη συμφερόντων» της Γαλλίας και της Ιταλίας.

– Δεύτερη εισβολή στη Συρία.

– Εστειλε τον τουρκικό πολεμικό στόλο στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ετσι, προέβη στην ανοικτή διεκδίκηση, με ακραίες μεθόδους, που παραβιάζουν το διεθνές Δίκαιο, θαλάσσιων περιοχών εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ακόμα και εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Στο σχέδιο αυτό εντάσσεται και η υπογραφή του τουρκο-λιβυκού συμφώνου για την ΑΟΖ. Προηγουμένως, είχε εξασφαλίσει ερευνητικά σκάφη και πλωτά γεωτρύπανα, τα οποία χρησιμοποιεί χάρις σε Δυτικές εταιρείες, τεχνικούς και επιστήμονες. Ωστόσο, σε βάρος αυτών των εταιρειών, κανένα μέτρο δεν έχει ληφθεί.

Οι περισσότερες από αυτές τις τουρκικές κινήσεις, εν πολλοίς, έπιασαν στον ύπνο την ελληνική κυβέρνηση.

– Αμεση εμπλοκή στον Καύκασο, στον πόλεμο μεταξύ Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας.

Το πολύ ισχυρό αρμενικό λόμπι στη Γαλλία, όπως ήταν αναμενόμενο, κινητοποιήθηκε. Μάλιστα, η γαλλική Γερουσία ενέκρινε ψήφισμα που καλεί σε αναγνώριση της «Δημοκρατίας του Αρτσάχ» στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ενα σημαντικό βήμα για τη διεθνή αναγνώριση του Αρτσάχ.

Να σημειωθεί πως παλιότερα η Γαλλία αναγνώρισε την αρμενική γενοκτονία, με αποτέλεσμα σοβαρές εντάσεις με την Τουρκία.

– Απειλή σε βάρος πολεμικού πλοίου συμμάχου της στο ΝΑΤΟ, της Γαλλίας, όταν ο κυβερνήτης του θέλησε να ελέγξει τουρκικό εμπορικό σκάφος, για το οποίο υπήρχε βάσιμη υποψία ότι μεταφέρει όπλα στη Λιβύη. Ως γνωστόν, τουρκικό πολεμικό πλοίο έστρεψε τα όπλα του στο γαλλικό.

Χωρίς πυξίδα

Ολα αυτά τα γεγονότα προκαλούν έντονο προβληματισμό στους κόλπους της ΕΕ, δεδομένου ότι έχουν νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Είναι εμφανές ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν κόπτονται, αίφνης, για τις τουρκικές παρανομίες σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου, οι οποίες άλλωστε βαίνουν κλιμακούμενες εδώ και πολλά χρόνια. Ανησυχούν, διότι θίγονται τα δικά τους μεγάλα συμφέροντα.

Ως εκ τούτου, εύλογα προκύπτουν προβληματισμοί, όπως:

Εχει επιλέξει, άραγε, η Τουρκία να πάρει τον δρόμο της Ανατολής, να γίνει μια «ανατολίτικη» δύναμη και να εγκαταλείψει παντελώς την ευρωπαϊκή προοπτική της;

‘Η θέλει να κρατήσει ανοικτή την πόρτα της ΕΕ, διαπραγματευόμενη, όμως, μαζί της με άλλους όρους; Με όρους μιας μεγάλης δύναμης στην περιοχή.

Κι’ αν πρόκειται για την δεύτερη εκδοχή, πόσο διατεθειμένη είναι η ΕΕ να κάνει σκληρό «παζάρι» με την Αγκυρα, ακόμα και να έρθει σε ρήξη μαζί της;

Διότι, ναι μεν η ΕΕ έχει ανάγκη την Τουρκίας, εξαιτίας του Μεταναστευτικού, όπως συνεχώς τονίζει το Βερολίνο, αλλά, από την άλλη πλευρά, η Τουρκία δείχνει να έχει ξεπεράσει τα όρια της «νευρικότητάς» της και να έχει γίνει αρκετά επιθετική και φανερά αναθεωρητική δύναμη.

Εύλογος, επίσης, είναι ο προβληματισμός εάν, το πάγωμα ή η διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, καθώς και η διακοπή της διαδικασίας για τη σύναψη νέας συμφωνίας Τελωνειακής Ενωσης, θα κάνει την Τουρκία να βάλει μυαλό ή θα την καταστήσει περισσότερο επιθετική.

Οπως και να’ χει, η μέχρι τώρα τακτική της ΕΕ, άλλοτε να λειτουργεί κατευναστικά, και άλλοτε να ακολουθεί μόνον σκληρή φρασεολογία, είναι ολοφάνερο ότι δεν έχει αποδώσει.

Εμπρακτες κινήσεις αλληλεγγύης

Οι κινήσεις που έχει να κάνει η ΕΕ στην σκακιέρα είναι αρκετές. Πολιτική βούληση απαιτείται και να ξεφύγει από το «εθνοκεντρικό» μοντέλο των στενών συμφερόντων του κάθε κράτους – μέλους, ιδιαίτερα των μεγάλων.

Για όλα αυτά, όμως, χρειάζεται μια κοινή, σαφής και αυστηρή ευρωπαϊκή στάση στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Κάτι που, έως τώρα, δεν υφίσταται.

Εάν η Τουρκία γίνει η αφορμή για να ξεκινήσει μια τέτοια διαδικασία, θα ήταν … ευχής έργον. Αν και υπάρχουν εντονότατες αμφιβολίες.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, και ειδικά το Βερολίνο, επέβαλαν σκληρά μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα, αδιαφορώντας για τις γεωπολιτικές συνέπειες που θα υπάρξουν στην περιοχή.

Αποτέλεσμα είναι, η Ελλαδα να αδυνατεί να προβεί ακόμα και στους στοιχειώδεις εξοπλισμούς για τις Ενοπλες Δυνάμεις της.

Αντί, λοιπόν, κράτη – μέλη της ΕΕ να διαγκωνίζονται για το ποιος θα πουλήσει σήμερα όπλα στη χώρα μας, το μίνιμουμ που θα έπρεπε να κάνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι, είναι να αποφασίσουν τη συγκρότηση και αποστολή μιας ευρωπαϊκής ναυτικής δύναμης στην Α.Μεσόγειο.

Τα θαλάσσια σύνορα της ΕΕ βρίσκονται, άλλωστε, εκεί.