Η κακοδαιμονία των πολύκροτων ποινικών υποθέσεων  

Σε άρθρο του με τίτλο «Αθώοι στα μανταλάκια, ένοχοι στο σκοτάδι», στο φύλλο της Καθημερινής της Κυριακής 28-6-2020, ο διευθυντής της εφημερίδας κ. Αλέξης Παπαχελάς δικαίως στηλιτεύει τον τρόπο επικοινωνιακού, πολιτικού αλλά και δικαστικού χειρισμού πολύκροτων ποινικών υποθέσεων.

Υποστηρίζει πως την αρχική «βαβούρα» για τις ανωτέρω υποθέσεις αντικαθιστά η εν καιρώ λήθη και κατά συνέπεια η αδιαφορία.

Διατυπώνει επίσης τον ισχυρισμό ότι την «βασική ευθύνη έχει προφανώς η Δικαιοσύνη» λόγω του χρονοβόρου της εκδικάσεως παρομοίων υποθέσεων.

Τέλος, αποδίδει ευθύνες και στα μέσα ενημέρωσης (ΜΜΕ) καθώς και στα πολιτικά κόμματα. Στα μεν διότι δεν παρακολουθούν μέχρι την ετυμηγορία τις υποθέσεις, στα δε διότι είναι αναμφισβήτητα υπόλογα, λόγω του νόμου περί ευθύνης υπουργών, τον οποίον όλα καταγγέλλουν αλλά δεν τολμούν να αλλάξουν.

Οι διαπιστώσεις του κ. Παπαχελά καίτοι είναι βάσιμες δεν εξηγούν πλήρως, κατά την άποψη του γράφοντος, την υπαρκτή παθογένεια της πρόσληψης και διαχείρισης αυτών των περιπτώσεων, από την δικαιοσύνη, τους πολιτικούς, τα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη. Στις ακριβείς παρατηρήσεις μπορούμε να προσθέσουμε και τα κάτωθι.

Κύρια αποστολή του Ποινικού Δικονομικού Δικαίου  είναι η τιμωρία των ενόχων και η απαλλαγή των αθώων. Θεμελιώδης αρχή του η αναζήτηση της ουσιαστικής αλήθειας. Η προαναφερθείσα αρχή υποχωρεί ενώπιον των αποδεικτικών απαγορεύσεων, όπως επί παραδείγματι η αποσπασθείσα δια βασανιστηρίων ομολογία κατηγορουμένου. Το πλέγμα των κανόνων δικαίου που ρυθμίζουν την ποινική διαδικασία είναι αναγκαστικά  πυκνό ώστε να προβλέπονται (σχεδόν) τα πάντα. Η εγγενής πολυπλοκότητα των υποθέσεων (πολλοί ύποπτοι, αδιευκρίνιστα τα ειδικότερα πραγματικά περιστατικά των εγκλημάτων) καθιστά την έρευνα των ποινικών υποθέσεων πολύπλοκη. Συγχρόνως όσο πιο ευρείες προεκτάσεις φαίνεται να έχει μια υπόθεση τόσο πιο αργή θα είναι κατά τεκμήριο η πορεία της. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση του Χρηματιστηρίου στην οποίαν η αμετάκλητη εκδίκαση καθυστέρησε είκοσι χρόνια.

Κατά συνέπεια είναι όντως αρκετές οι ευθύνες του συστήματος απονομής ποινικής δικαιοσύνης για τις καθυστερήσεις, αλλά θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως, εάν θυσιαστεί η ποιότητα απονομής της στον βωμό της ταχύτητας, χαμένοι θα είναι οι θεσμοί και ο ελληνικός λαός.

Αναντίρρητα μεγάλες και προφανείς είναι αντιθέτως οι ευθύνες των πολιτικών κομμάτων. Από την μία εμφανίζεται ως αδήριτη ανάγκη η πρόβλεψη προστατευτικών μηχανισμών των προσώπων, τα οποία διοικούν και λαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις, από άδικες κατηγορίες, όμως από την άλλη αυτή η εύλογη πρόθεση δεν πρέπει να φτάνει μέχρι σημείου αρνησιδικίας και παράνομης ασυλίας ως ισχύει σήμερα με τον νόμο περί ευθύνης υπουργών. Η κοινοβουλευτική υποχρέωση για την έρευνα και δίωξη πολιτικών προσώπων καθορίζεται από την βούληση της εκάστοτε κυβερνήσεως, με αποτέλεσμα η διαδικασία να απονομιμοποιείται στα μάτια των πολιτών και να αμφισβητείται η αξιοπιστία της. Σε αμφότερα τα ως άνω επίπεδα (νομικό και κοινοβουλευτικό) χωρούν βελτιώσεις και είναι αναγκαίο να θεσπιστούν σύντομα.

Αναφορικώς με τις ευθύνες των μέσων μαζικής ενημέρωσης ορθώς τις εντοπίζει ο κ. Παπαχελάς σε συγκεκριμένα σημεία αλλά δυστυχώς δεν είναι τα μόνα. Η πραγματικότητα είναι ότι το μείγμα «πολύκροτες ποινικές υποθέσεις-ΜΜΕ-κοινή γνώμη» είναι εκρηκτικό, όχι μόνον εν Ελλάδι μα παγκοσμίως .

Από την στιγμή που μια σοβαρή υπόθεση δει το φως της δημοσιότητας τα ΜΜΕ (θεμιτώς) διενεργούν παράλληλη έρευνα  και οι φήμες στην κοινωνία θα οργιάζουν. Η συνεχής ενασχόληση των μέσων με την υπόθεση, στην πρώτη της φάση, προκαλεί αναμφίβολα το ενδιαφέρον των πολιτών και κάθε στοιχείο που αποκαλύπτεται εγείρει δικαιολογημένα ερωτήματα για τους κοινωνούς οι οποίοι όμως σημειωτέον δεν γνωρίζουν το περιεχόμενο της σχηματισθείσης δικογραφίας. Αφενός μεν η αυτονόητη  άγνοια του κοινού περί των εγγράφων της ποινικής προδικασίας, αφετέρου δε η ταυτόχρονη φυσιολογική περιέργειά του, άγουν στην εκδήλωση του κοινού περί δικαίου αισθήματος. Η κοινωνία αποκρυσταλλώνει νωρίς την άποψή της για την «αλήθεια» των γεγονότων και, αναλόγως της εντάσεως της -πολλάκις λανθασμένης- προβολής της υπόθεσης από τα ΜΜΕ, ασκεί μεγάλη πίεση στους δικαστικούς λειτουργούς που έχουν επιληφθεί. Παρ’ ό,τι είναι επαγγελματίες ουδείς μπορεί βασίμως να αντιλέξει στο γεγονός ότι δέχεται ισχυρό πλήγμα η ανάγκη για ψύχραιμο και απαθή χειρισμό της υπόθεσης.

Το κοινό περί δικαίου αίσθημα, λοιπόν, επιβάλλεται στους πολίτες και αυτοί προσπαθούν να το αποθέσουν στους ώμους των αρμόδιων κρατικών λειτουργών. Κάπως έτσι η κατάσταση γίνεται ασφυκτική για την Δικαιοσύνη και επικίνδυνη για την Δημοκρατία. Αντί να κατευθύνουν τα γεγονότα τις εξελίξεις, οι εξελίξεις προδιαγράφονται και τα γεγονότα κακοποιούνται στο κρεβάτι του Προκρούστη προκειμένου να συμφωνούν με το «λαϊκό αίσθημα». Ο δρόμος αυτός είναι τόσο ολισθηρός που δεν είναι τυχαία η απαλλαγή πολλών κατηγορουμένων μετά από χρόνια διαδικαστικής ταλαιπωρίας (οι οποίοι βεβαίως έχουν ήδη διασυρθεί) και ενώ η κοινή γνώμη ήταν σίγουρη για την ενοχή τους . Γι’ αυτό ακόμη και μετά την αθώωση αναδύεται η συνωμοσιολογική θεωρία σύμφωνα με την οποίαν «οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν παρανόμως, διότι όλοι είναι στο κόλπο!» .

Η επερχόμενη διάσταση μεταξύ των πολιτών και των θεσμών τραυματίζει το σύνολο του κρατικού οικοδομήματος. Οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην δικαστική εξουσία και κατακλύζονται από οργιώδεις φήμες περί συναλλαγών. Προς απόδειξη αυτών μπορούμε να επικαλεστούμε την ορθότατη περικοπή του άρθρου του κ. Παπαχελά: «Οταν προτάθηκαν (ενν. συμβιβαστικές συμφωνίες με εταιρείες όπως η SIEMENS), οι περισσότεροι δείλιασαν να υλοποιήσουν τις συμφωνίες για να μην τους πουν ότι «τα έπιασαν»».

Εν κατακλείδι, είναι γνωστό ότι εδώ και πολλά χρόνια στην ελλαδική δημόσια σφαίρα υπερτερούν οι συνήθως ανεδαφικές εντυπώσεις και ηττώνται τα γεγονότα. Ωστόσο, εάν επιθυμούμε μια έντιμη σχέση με την αλήθεια, τα τελευταία είναι αυτά που πρέπει προσεκτικά να προσεγγίζουμε.

Υ.Γ.: το παρόν κείμενο δεν φιλοδοξεί να αναλύσει όλες τις πτυχές των αναφερθέντων, άλλωστε αυτό είναι αδύνατον στο πλαίσιο του εξ αντικειμένου περιορισμένου χώρου μιας εφημερίδας. Ο γράφων όμως ευελπιστεί ότι θα φωτιστούν έστω και μερικώς ζητήματα, που αφορούν τις πολύκροτες ποινικές υποθέσεις και τον ενδεδειγμένο χειρισμό τους, τα οποία είναι εξαιρετικά σημαντικά αλλά αφανή και είθισται να παραβλέπονται.

1. Σύνολο διατάξεων που διέπουν την διαδικασία στις ποινικές υποθέσεις.

2. Εάν ο αναγνώστης παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα στις ΗΠΑ εξ αφορμής της ανθρωποκτονίας Τζωρτζ Φλόυντ θα καταλήξει στην παραδοχή του ισχυρισμού.

3. Η οποία θα επεκταθεί και στα πολυπράγμονα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

4. Κατά το άρθρο 241 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας «Η ανάκριση γίνεται πάντοτε εγγράφως και χωρίς δημοσιότητα…».

5. Βλ. υπόθεση Βατοπεδίου.

6. Ποιοι είναι οι «όλοι»; Ποιο είναι το «κόλπο»; Ουδείς τα αποκαλύπτει.

*Ο Παναγιώτης Στ. Μπαλακτάρης είναι δικηγόρος Αθηνών

πηγή:kathimerini.gr