Σπύρος Καρακίτσος : Η «δικαιολογία» του Δημοσίου συμφέροντος

Στην δημόσια συζήτηση που διεξάγεται και απασχολεί πολλούς για την καταστρατήγηση, την υποχώρηση και τον περιορισμό βασικών θεμελιωδών δικαιωμάτων λόγω της πανδημίας, όχι μόνο σε μέρος ή εις βάρος ομάδας πολιτών, αλλά ίσως και μιας κοινωνίας ολόκληρης, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το κείμενο που προέκυψε από την απομαγνητοφώνηση της εισαγωγής του Ευάγγελου Βενιζέλου στο θέμα που έκανε στο διαδικτυακό μεταπτυχιακό μάθημα Συνταγματικού Δικαίου της 23/3/2020 στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ και συνοψίζεται στον τίτλο «Πανδημία, θεμελιώδη δικαιώματα και Δημοκρατία» (βλ. ηλεκτρονική έκδοση εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ, 1/4/2020).

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι:

«Άρα, βεβαίως και πρέπει να υπάρχει απόλυτος σεβασμός στα βασικά έννομα αγαθά και δικαιώματα που θέλουμε να προστατεύσουμε με όλα αυτά που συμβαίνουν, που είναι το δικαίωμα στη ζωή και το δικαίωμα στην υγεία σε συνδυασμό με τη θεμελιώδη υποχρέωση εθνικής και κοινωνικής αλληλεγγύης και συμβολής στην προστασία της δημόσιας υγείας. Το δικαίωμα στη ζωή προστατεύεται στο άρθρο 5 παρ. 2 του ελληνικού Συντάγματος, στο άρθρο 2 της ΕΣΔΑ. Το δικαίωμα στην υγεία στο άρθρο 5 παρ. 5. Το δικαίωμα στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας στο άρθρο 21 παρ.3. Η επιτακτική ανάγκη ανακοπής της πανδημίας και προστασίας αυτών των «υπαρξιακών» έννομων αγαθών και θεμελιωδών δικαιωμάτων οδηγεί στους αυστηρούς περιορισμούς της ελευθερίας της κίνησης και όλων των συναφών δικαιωμάτων που ζούμε. Οι αυστηροί αυτοί περιορισμοί πρέπει όμως να συνοδεύονται  από αντίβαρα που κρατούν ζωντανό το κέλυφος του κράτους δικαίου και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας».

Στο ίδιο μήκος κύματος έχει κινηθεί και η επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ Μισέλ Μπατσελέτ κρούοντας ουσιαστικά το καμπανάκι του κινδύνου για τις επιπτώσεις της πανδημίας στα ανθρώπινα δικαιώματα και προειδοποιώντας τις χώρες να σέβονται το κράτος δικαίου κατά την λήψη και την εφαρμογή μέτρων για την αντιμετώπιση του COVID19.

Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και η νέα (9/7/2020) δημόσια δήλωση αρχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη των Βασανιστηρίων και της απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης των κρατουμένων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) σχετικά με τη μεταχείριση των ατόμων που στερούνται της ελευθερίας τους στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοιού:

«Η CPT πρέπει να τονίσει ότι η συνεχιζόμενη κρίση καταδεικνύει τη σαφή ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο της πανδημίας και πέραν αυτής. Κάθε μέτρο που λαμβάνεται από τις αρχές των κρατών μελών πρέπει να βασίζεται σε διεξοδική αξιολόγηση των συγκεκριμένων επιπτώσεών του στα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ενδιαφερομένων. Εν ολίγοις, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να γίνει αντανακλαστικό για όλους τους υπαλλήλους».

Εάν κάποιος επιχειρήσει να αξιολογήσει την αντιμετώπιση της πανδημίας στις Ελληνικές Φυλακές υπό το παραπάνω πρίσμα και στα πλαίσια του σεβασμού και της προάσπισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων κρατουμένων και εργαζομένων, είναι πιθανό να εκπλαγεί δυσάρεστα.

Ως γνωστόν, τα ήδη ληφθέντα μέτρα περιλαμβάνουν κυρίως απαγορεύσεις, κατά καιρούς μερικώς ή ολικώς lockdown, δραστική περιστολή στοιχειωδών λειτουργειών της φυλακής, όπως τα επισκεπτήρια συγγενών κρατουμένων ή συνηγόρων, απαγορεύσεις χορήγησης αδειών κρατουμένων κοκ.

Τα περισσότερα από αυτά τα μέτρα λαμβάνονται κατ’ εντολή της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη με την απλή επίκληση της αντιμετώπισης της πανδημίας και με την κοινοποίηση εγγράφων στους Δ/ντες των Καταστημάτων Κράτησης. Φυσικά, έχει προηγηθεί κατά την πρώτη φάση της πανδημίας η μία και μοναδική συγκέντρωση όλων των Δ/ντων των Φυλακών, με συμμετοχή του ΕΟΔΥ, εκπροσώπων της ΕΛΑΣ και συνδικαλιστικών φορέων. .

Στη λήψη τέτοιου είδους αποφάσεων όμως – ουσιαστικά περιστολής δικαιωμάτων και λειτουργιών – δεν πρέπει να απουσιάζει η εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση, η διεξοδική και συνεχής αξιολόγηση, το αυστηρό χρονοδιάγραμμα διάρκειας των αποφάσεων, ενώ πρέπει να έχει διασφαλιστεί και μάλιστα απόλυτα η τήρηση της νομιμότητας για την λήψη και εφαρμογή αυτών των αποφάσεων. Ερωτήματα, υπομνήματα και δημόσιες παρεμβάσεις επί του ζητήματος αυτού έχουν κάνει αρκετοί, όπως και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων στις Φυλακές, σωματεία, Ομοσπονδίες και πολιτικά κόμματα.

Δυστυχώς, σε αυτές τις αποφάσεις εντάσσεται και το πρόσφατο υπ’ αριθμόν 7105/22-9-2020 έγγραφο της κ. Γενικής Γραμματέως Αντεγκληματικής Πολιτικής (εν συντομία ΓΓΑΠ) προς τους Δ/ντες των Φυλακών αναφορικά με την χορήγηση των αδειών απουσίας ειδικού σκοπού σε εργαζόμενους των Φυλακών που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες και οι οποίοι σύμφωνα με την προηγηθείσα εγκύκλιο του κ. Υπουργού Εσωτερικών (ΔΙΔΑΠ/Φ.69/126/16316 από 20/9/2020) δύναται υπό αυστηρές προϋποθέσεις να απουσιάσουν από την εργασία τους προκειμένου για την προστασία της υγείας τόσο των ίδιων, της οικογενείας τους, αλλά και των πολιτών.

Το εν λόγω έγγραφο της κ. ΓΓΑΠ θέτει σοβαρούς περιορισμούς στην χορήγηση αυτών των ειδικών αδειών απουσίας, υπό την απλή μάλιστα και αόριστη αναφορά «λόγων έκτακτης ανάγκης, δημοσίου συμφέροντος, τάξης και ασφάλειας, καθώς και εύρυθμης λειτουργίας των Καταστημάτων Κράτησης της Χώρας».

Στην περίπτωση αυτή όμως, ο νομοθέτης, ορθώς προέβλεψε και προφανώς κατ’ εφαρμογή των συστάσεων και των οδηγιών των ειδικών λοιμωξιολόγων, των αρμόδιων επιστημόνων και του ΕΟΔΥ, την προστασία ευπαθών ομάδων εργαζομένων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (ΦΕΚ Β αρ. φυλ. 4011/18-9-2020 ΚΥΑ Υπουργών Εργασίας και Υγείας και ΚΥΑ Υπουργών Εσωτερικών και Υγείας).

Ενδεικτικά, οι ασθενείς υπάλληλοι που ρητά ορίζοντα ότι πρέπει να τύχουν προστασίας είναι:  Άτομα με μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου,  άτομα με μεταμόσχευση μυελού των οστών,  άτομα με διάγνωση νεοπλασίας που βρίσκονται υπό χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία, άτομα με αιματολογικές κακοήθειες (λευχαιμία, λέμφωμα ή μυέλωμα) που βρίσκονται υπό χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία, άτομα με βαριά πνευμονοπάθεια, άτομα με κληρονομικές ανοσοανεπάρκειες ή δρεπανοκυτταρική αναιμία ή πολυμεταγγιζόμενα κοκ.

Εύλογα λοιπόν, η Ομοσπονδία Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ) απέστειλε έγγραφο (24/9/2020) στον κ. Υφυπουργό Προστασίας του Πολίτη αφενός για να καταδείξει την αντίφαση μεταξύ της Εγκυκλίου του Υπουργού Εσωτερικών κατ’ εφαρμογή των ΚΥΑ και του εγγράφου της κ. Γενικής Γραμματέως Αντεγκληματικής Πολιτικής (ΓΓΑΠ) και αφετέρου για να μπορέσουν οι Δ/ντες των Φυλακών να έχουν ξεκάθαρη απάντηση και ρητές κατευθυντήριες οδηγίες για την χορήγηση των αδειών αυτών (βλ. αριθ. 184/28-9-2020 Δελτίο Τύπου ΟΣΥΕ).

Αξιοσημείωτη και ορθή η αντίδραση πολλών, όπως του Τομέα Προστασίας του Πολίτη του ΚΙΝΑΛ χαρακτηρίζοντας ότι η απόφαση αυτή «λειτουργεί ενάντια στο Νόμο και τη στοιχειώδη ανθρωπιά». Και δικαίως εργαζόμενοι στα Καταστήματα Κράτησης διαμαρτύρονται λέγοντας ότι «ουδείς είναι πάνω του Νόμου».

Τα ερωτήματα που ουσιαστικά τίθενται δεν είναι συνδικαλιστικής φύσεως και πιθανόν να μην είναι καν μόνο υπηρεσιακής ή διαδικαστικής φύσεως περί της χορήγησης αυτών των ειδικών αδειών. Δεν χρειάζεται να μας πει κάποιος αν πρέπει να εφαρμοστεί ο Νόμος ή αν θα πρέπει να εφαρμοστούν οι αποφάσεις και οι οδηγίες των ειδικών λοιμωξιολόγων και επιδημιολόγων  και η κοινή λογική.

Δεν χρειάζεται να μας πει κάποιος ότι εάν ένας εργαζόμενος που υποβάλλεται σε χημειοθεραπεία ή εάν έχει κάνει μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου θα πρέπει να απουσιάσει από την εργασία του και να λάβει την άδεια που προβλέπει ο Νόμος για να προστατευτεί από τον COVID19. Τις απαντήσεις αυτές τις ξέρουμε ως εργαζόμενοι και ως υπεύθυνοι  πολίτες.

Όπως επίσης ξέρουμε ότι στις Ελληνικές Φυλακές θα έπρεπε να εφαρμόζονται τα αυστηρά ειδικά πρωτόκολλα και οι συγκεκριμένες οδηγίες που έχουν εκδώσει ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί (Συμβούλιο της Ευρώπης, CPT, European Agency for Safety and Health at Work, European Centre for Disease Prevention and Control, WHO), αλλά και εγχώριοι όπως το Υπουργείο Εργασίας, η ειδική επιτροπή του Υπουργείου Υγείας και ο ΕΟΔΥ.

Αυτό που πραγματικά αναζητούμε να μάθουμε είναι εάν τα αγαθά της ζωής, της αξιοπρέπειας και της προστασίας της υγείας μπορούν να υποτάσσονται  γενικά και αόριστα στο «δημόσιο συμφέρον». Πρέπει να μάθουμε εάν τα εργασιακά δικαιώματα μπορούν να καταπατηθούν στον βωμό της «εύρυθμης λειτουργίας» μιας υπηρεσίας, αόριστα και με προχειρότητα. Πρέπει να απαντηθεί εάν εν μέσω πανδημίας θα καταστρατηγηθούν περαιτέρω βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.

Διότι, εάν και σύμφωνα με τον κ. Ευάγγελο Βενιζέλο κάθε περιορισμός ή κάθε απαγόρευση δεν συνοδεύεται «από αντίβαρα που κρατούν ζωντανό το κέλυφος του κράτους δικαίου και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας», τότε πολύ φοβάμαι ότι η επίκληση του δημοσίου συμφέροντος γίνεται «κουρελόχαρτο» και μία απλή «δικαιολογία» για την καταστρατήγηση βασικών δικαιωμάτων, κυρίως από όργανα πολιτικής εξουσίας και σε βάρος του λαού.

Ο κ. Σπύρος Καρακίτσος είναι : Πρόεδρος Δ.Σ. Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ)

πηγή:dikastiko.gr