Τι είναι ο «Χάρτης της Σεβίλλης» για την ελληνική ΑΟΖ, που πολεμάνε λυσαλλέα οι Τούρκοι

Το 2007 με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας και Επιστημών της Ισπανίας, οι καθηγητές Juan Luis Suárez de Vivero και Juan Carlos Rodríguez Mateos του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης, κατέγραψαν την θαλάσσια γεωγραφία της Ευρώπης, με αναλυτικούς χάρτες και γραφήματα, εκδίδοντας τον «Άτλαντα των Ευρωπαϊκών Θαλασσών και Ωκεανών» («Atlas of the European Seas and Oceans Marine jurisdictions, sea uses and governance»).

Το σημαντικό αυτό έργο, που εκτός από ζητήματα που σχετίζονται με την επικράτεια, περιλαμβάνει μια περίληψη όλων των κύριων θαλάσσιων χρήσεων και δραστηριοτήτων στις ευρωπαϊκές θάλασσες, υιοθετήθηκε στη συνέχεια στο σύνολο του από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντασσόμενο στη στρατηγική ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής της Ε.Ε., γνωστή και ως «Μπλε Βιβλίο» (Blue Book).

Στο εισαγωγικό τους κείμενο οι καθηγητές Vivero και Mateos, που θεωρούνται κορυφαίοι ειδικοί σε θέματα θαλάσσιας γεωγραφίας στην Ευρώπη, επισημαίνουν πως λόγω των νέων συνθηκών που διαμορφώνεται η θαλάσσια κυριαρχία των χωρών μελών της Ε.Ε. θα αποτελεί όλο και περισσότερο μέρος της πολιτικής ατζέντας. «Η Ευρώπη –και ειδικότερα η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία περιλαμβάνει ήδη μια ομάδα είκοσι επτά χωρών– δίνει σε δύο ωκεανούς και τέσσερις θάλασσες, με ύδατα δικαιοδοσίας που εκτείνονται από υποτροπικά γεωγραφικά πλάτη έως περιοχές που πλησιάζουν τον Βόρειο Πόλο. Υπάρχει μια πολιτική διάσταση στην προβολή της εθνικής κυριαρχίας έναντι των θαλασσών και των ωκεανών που δεν περιορίζεται αποκλειστικά σε εδαφικά ζητήματα-αναδιατάσσοντας τα σύμβολα στον πολιτικό χάρτη- καθώς επίσης επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο διέπεται η επικράτεια ενός κράτους, άρα οι θαλάσσιες υποθέσεις είναι να συμμετέχει όλο και περισσότερο στην πολιτική ατζέντα. Επομένως, ένας άτλαντας της θαλάσσιας Ευρώπη δικαιολογείται από την ανάγκη να αντικατοπτρίζεται αυτή η περίσταση και ο κύριος σκοπός της είναι να καταγράψει αυτήν τη νέα γεωγραφία σε χάρτες και γραφήματα» αναφέρουν συγκεκριμένα οι Ισπανοί καθηγητές.

Μέσα στους χάρτες και τα γραφήματα των Vivero και Mateos, συμπεριλαμβάνεται και ο χάρτης της Α.Ο.Ζ των χωρών μελών της Ε.Ε. όπως έχει προκύψει με διακρατικές συμφωνίες, μονομερείς ανακηρύξεις (κυρίως σε υπερπόντιες κτήσεις στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό) και την υποθετική διάμεση γραμμή σύμφωνα με όσα ορίζει η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Δοθέντος πως σύμφωνα με τη σύμβαση UNCLOS τα νησιά διαθέτουν αιγιαλίτιδα ζώνη και ΑΟΖ, ο Χάρτης της Σεβίλλης, όπως έγινε γνωστή η συγκεκριμένη αποτύπωση, οριοθετεί δικαίωμα ΑΟΖ και στο Καστελόριζο, επιτρέποντας σύνδεση ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Όλοι οι χάρτες που υπάρχουν μέσα στη μελέτη των Ισπανών καθηγητών, παρουσιάζουν με τον ίδιο τρόπο και το ίδιο μέγεθος τις Α.Ο.Ζ. Ελλάδας και Κύπρου.

Ανεπίσημος χάρτης, αλλά …

Τον περασμένο Αύγουστο, στην αρχή της κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο, η τουρκική εφημερίδα «Χουριέτ» έθεσε προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ερώτημα εάν ο «Χάρτης της Σεβίλλης» αντικατοπτρίζει τη νομική θέση της Ε.Ε. για τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο. Ο εκπρόσωπος της κομισιόν απάντηση πως : «Οι εξωτερικές εκθέσεις που εκπονούνται από θεσμούς δεν συνιστούν επίσημα έγγραφα της Ε.Ε. και δεν έχουν νομική και πολιτική ισχύ για την Ε.Ε.», προσθέτοντας πως : «θέματα που σχετίζονται με την οριοθέτηση των θαλάσσιων περιοχών και τη χρήση των πόρων στα ύδατα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο καλή τη πίστει, βάσει του διεθνούς δικαίου και μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων σύμφωνα με τις σχέσεις καλής γειτονίας».

Παρόμοια θέση μ’ αυτή της Ε.Ε. εξέφρασαν πρόσφατα και οι Η.Π.Α. Σε δήλωσή της από τον λογαριασμό της στο twitter, η αμερικανική Πρεσβεία στην Άγκυρα αναφέρει ότι : «Oι Η.Π.Α. ως ζήτημα αρχής δεν λαμβάνουν θέση σχετικά με τις διαφορές άλλων κρατών επί των θεμάτων θαλάσσιας αρμοδιότητας», προσθέτοντας ότι : «με σεβασμό στον Χάρτη της Σεβίλλης οι Η.Π.Α. δεν θεωρούν ότι ο Χάρτης της Σεβίλλης έχει νομική υπόσταση. Αντιλαμβανόμαστε ότι η ΕΕ δεν θεωρεί ότι ο Χάρτης της Σεβίλλης είναι ένα νομικά δεσμευτικό έγγραφο». Σύμφωνα με την αμερικανική Πρεσβεία : «οι θαλάσσιες αρμοδιότητες καθορίζονται με συμφωνίες στη βάση του διεθνούς δικαίου από τα αρμόδια κράτη».

Η Άγκυρα και τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ έκαναν «σημαία» τις θέσεις της Ε.Ε. και των Η.Π.Α. για τον Χάρτη της Σεβίλλης, υποστηρίζοντας πως : «κρατούν αποστάσεις από τις θέσεις της Ελλάδας» για πλήρη επήρεια των νησιών. Ωστόσο παραβλέπουν εσκεμμένα πως οι δηλώσεις Ε.Ε. και Η.Π.Α. αφορούν τη νομική υπόσταση του χάρτη και όχι το αντικείμενο που αποτυπώνει και είναι σύμφωνα με όσα ορίζει το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, που όλοι -πλην της Τουρκίας- επικαλούνται συνεχώς.

Είναι χαρακτηριστικό πως σ’ επίσημο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2015), με τίτλο : «The EU and international ocean governance» δημοσιεύεται χάρτης που δείχνει τις ΑΟΖ όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. και όπου, ξεκάθαρα, καθορίζεται όχι μόνο η ΑΟΖ της Ελλάδας αλλά και το ότι έχει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο.

Σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητής οικονομικών του Πανεπιστημιακού Συστήματος Μέρυλαντ των ΗΠΑ κ.Θεόδωρο Καρυώτη, ειδικός στο θέμα της ΑΟΖ, όλοι οι χάρτες της Ε.Ε. αποτυπώνουν την πραγματικότητα όπως προκύπτει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. «Οι επίσημοι χάρτες της Ε.Ε. δείχνουν πως η Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο και ιδιαίτερα το γεγονός ότι η ΑΟΖ της νήσου Στρογγύλη έχει πλήρη επήρεια και εφάπτεται με την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας» επισημαίνει με νόημα.

Ο φόβος της Άγκυρας

Η Τουρκία συστηματικά επιχειρεί να καταργήσει στην πράξη τον «Χάρτη της Σεβίλλης», δηλώνοντας πως δεν έχει καμία ισχύ για την ίδια, τονίζοντας πως «δεν συμβάλλει στην ειρήνη και τη σταθερότητα» και ζητώντας επιτακτικά από Ελλάδα και Ε.Ε. να τον αποκηρύξουν. Στην πρόσφατη συνέντευξη στο CNN Turk ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μελβούτ Τσαβούσογλου μάλιστα, είχε θέσει ώς προαπαιτούμενο για την έναρξη του ελληνοτουρκικού διαλόγου, επίσημη δήλωση από την Ελλάδα, πως δεν αποδέχεται τον «Χάρτη της Σεβίλλης» για τον καθορισμό των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Κάτι βέβαια που δεν έγινε αφού η χώρα μας ζητάει διάλογο σύμφωνα με όσα ορίζει το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, που όμως η Τουρκία δεν αναγνωρίζει.

Σύμφωνα με το τουρκικό Πρακτορείο Ειδήσεων Anadolu ο Vivero, ένας εκ των καθηγητών του πανεπιστημίου της Σεβίλλης, φέρεται να υποστήριξε στη συνέχεια με άρθρο του πως: «η Τουρκία δεν θα μπορούσε να δεχτεί αυτόν το χάρτη γιατί η ΑΟΖ της ήταν πολύ μικρή και αυτό θα δημιουργούσε οικονομικά και γεωπολιτικά θέματα».

Ο Διευθυντής του Κέντρου Εφαρμογών και Ερευνών Θαλάσσιου Δικαίου του Πανεπιστημίου της Άγκυρας καθηγητής Χακάν Καράμ χαρακτήρισε τη μελέτη των Vivero και Mateos «μονομερή» επαναλαμβάνοντας την πάγια τουρκική θέση πως το Αιγαίο Πέλαγος και η Ανατολική Μεσόγειος θα πρέπει θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «ημι-κλειστές» ή «κλειστές» θάλασσες και ερμηνεύοντας το Δίκαιο της Θάλασσας, σύμφωνα με τα συμφέροντα της Άγκυρας. Ο ίδιος μάλιστα σχολίασε πως η εφαρμογή του «Χάρτη της Σεβίλληςς» αποτελεί τη νέα ελληνική «Μεγάλη Ιδέα» στην Ανατολική Μεσόγειο. «Αυτή η στρατηγική είναι μέρος της «Μεγάλης Ιδέας» της Ελλάδας, στο πλαίσιο σταδιακής της επέκτασης» δήλωσε προκλητικά.

Ανατολίτικο … Διεθνές Δίκαιο

Η ελληνική πλευρά πάντως, ουδέποτε επικαλέστηκε τον «Χάρτη της Σεβίλλης». Σύμφωνα με τον διεθνολόγο και Βουλευτής ΝΔ κ. Άγγελο Συρίγο : «Τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και εν γένη των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών προσδιορίζονται από το άρθρο 4001 του 2011, γνωστότερου και ως «νόμου Μανιάτη». Εκεί ορίζεται ότι εάν δεν υπάρχει συμφωνημένη οριοθέτηση με γειτονικά κράτη, προσωρινό όριο θεωρείσαι η μέση γραμμή» λέει ο κ.Συρίγος.

Η προσωρινή χάραξη σύμφωνα με το νόμο Μανιάτη ωστόσο, δεν διαφέρει και από την αποτύπωση στον ανεπίσημο «Χάρτη της Σεβίλλης» αφού είναι αποτέλεσμα όλων όσων προβλέπει η Σύμβαση UNCLOS, που όμως η Τουρκία δεν αποτελεί μέρος, για ευνόητους λόγους. Εξού και η προσπάθεια της Άγκυρας να τον «δαιμονοποιήσει»