Deutsche Welle: Η Τουρκία αναζητά τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή

Στην ανάλυση του, ο δημοσιογράφος, Kersten Knipp, γράφει:

«Ένα καλό μήνυμα για τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής». Έτσι χαρακτήρισε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χάϊκο Μάας, το αποτέλεσμα των συνομιλιών που είχε στην Άγκυρα τη Δευτέρα με τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Αλλά και δεύτερος εμφανίστηκε ικανοποιημένος. Η συνομιλία πραγματοποιήθηκε σε «θετική ατμόσφαιρα», δήλωσε.

Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε η διαμάχη για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Από την ανακάλυψή τους και μετά, τα μέλη της ΕΕ, Ελλάδα και Κύπρος αντιδικούν με την Τουρκία για την εκμετάλλευσή τους. Και οι δύο πλευρές διεκδικούν τις θαλάσσιες περιοχές. Πέρυσι η διαμάχη κλιμακώθηκε σχεδόν σε στρατιωτικό επίπεδο.

Εκτός από την κατάσταση της τουρκικής Οικονομίας, η αλλαγή προέδρου στην Ουάσινγκτον μπορεί να συνέβαλε στις τελευταίες εξελίξεις, δηλώνει η Χουρκάν Ασλί Ακσόϋ, αναπληρώτρια επικεφαλής του Κέντρου Εφαρμοσμένων Τουρκικών Σπουδών (CATS) του Ιδρύματος Επιστήμη και Πολιτική στο Βερολίνο.

«Η κυβέρνηση Μπάϊντεν θα συνεργαστεί και πάλι πιο στενά με την ΕΕ και ο Ερντογάν θέλει, στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, να βρίσκεται στη σωστή πλευρά», λέει η ίδια.

Αυτή η σκέψη πιθανόν να ώθησε την κυβέρνηση στην Άγκυρα να επανεξετάσει την μέχρι τώρα πολιτική της στη Μέση Ανατολή.

Επιπλέον, η Τουρκία είναι πιο απομονωμένη από ποτέ σε μεγάλα τμήματα της Μέσης Ανατολής, δηλώνει η Ακσόϋ, αναφερόμενη στις συγκρούσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, τον Νότιο Καύκασο, τη Συρία και τη Λιβύη.

«Η Τουρκία χρειάζεται και πάλι συμμάχους για να διατηρήσει αυτά που ο Ερντογάν παρουσιάζει στους Τούρκους πολίτες ως γεωστρατηγικές και γεωοικονομικές επιτυχίες. Στην τρέχουσα αλλαγή πολιτικής διαδραματίζουν ρόλο και παράγοντες εσωτερικής πολιτικής».

Επαναπροσέγγιση Σ.Αραβίας – Κατάρ

Από τουρκικής σκοπιάς σημειώθηκαν πρόσφατα σημαντικές αλλαγές στην Αραβική Χερσόνησο. Στις αρχές του έτους, το Κατάρ, ο στενότερος εταίρος της Άγκυρας στην περιοχή, καθώς και η Σαουδική Αραβία και οι εταίροι της -τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος- ήρθαν πιο κοντά.

Προηγήθηκε μποϊκοτάζ περίπου τριάμισι ετών σε βάρος του Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία και τους εταίρους της. Για την Τουρκία, η οποία υποστήριξε το Κατάρ με μεταφορές τροφίμων κατά τη διάρκεια του μποϊκοτάζ, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αναδιοργανώσει τις σχέσεις της και με τις δύο πλευρές, γεγονός που αποφέρει ταυτόχρονα ευκαιρίες, αλλά και κινδύνους.

Σε γενικές γραμμές, η κυβέρνηση στην Άγκυρα χαιρετίζει τη συμφιλίωση στον Κόλπο. «Μέσω αυτής υπάρχει η ελπίδα πως θα προκύψουν διπλωματικά πλεονεκτήματα τόσο για την Τουρκία όσο και για τα κράτη του Κόλπου», λέει η Ακσόϋ.

«Η προσέγγιση μεταξύ του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας μπορεί να συμβάλει στην επαναφορά σε έναν καλύτερο δρόμο των πολιτικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων και ενδεχομένως της Αιγύπτου, και να οδηγήσει στην υπέρβαση της απομόνωσής της. Σε όλη αυτή τη διαδικασία το Κατάρ μπορεί να διαδραματίσει διαμεσολαβητικό ρόλο».

Πραγματικά το Κατάρ έχει ήδη εκδηλώσει την προθυμία του να καταβάλει τις σχετικές προσπάθειες. Ωστόσο, μια προσέγγιση σε βάθος χρόνου μεταξύ της Τουρκίας και των κρατών του Κόλπου θα απαιτήσει σημαντικούς συμβιβασμούς και από τις δύο πλευρές.

Έτσι, η κυβέρνηση στην Άγκυρα εξακολουθεί να είναι εξοργισμένη για την δολοφονία του δημοσιογράφου, Τζαμάλ Κασσόγκι, τον Οκτώβριο του 2018 στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας, στην Τουρκία, από πρόσωπα σχετιζόμενα με το σαουδαραβικό κράτος.

Μουσουλμανική αδελφότητα

Η Σαουδική Αραβία και οι εταίροι της, από την άλλη πλευρά, ανησυχούν για τους στενούς δεσμούς μεταξύ της Τουρκίας και του Κατάρ με την Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Με τη θρησκευτική και κοινωνικά επαναστατική ατζέντα της, η Αδελφότητα θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο.

Και οι δύο πλευρές θα υποχρεωθούν να προβούν σε κινήσεις με το βλέμμα στραμμένο και προς μια άλλη χώρα: Την διχασμένη από τον εμφύλιο πόλεμο Λιβύη.

Εκεί η Τουρκία υποστηρίζει την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Σαρράτζ. Η κυβέρνησή του εξαρτάται και από τις ψήφους ισλαμιστών παραγόντων, μεταξύ των οποίων και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.

Και για τον λόγο αυτό η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της στέκονται στο πλευρό του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ, του οποίου τα στρατεύματα συνδέονται με την εξόριστη κυβέρνηση στο Τομπρούκ.

Εάν η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία προσεγγίσουν τώρα η μία την άλλη, θα το κάνουν σε μια φάση αβεβαιότητας στην εξωτερική πολιτική. Γιατί δεν είναι ακόμη σαφές ποια πορεία θα ακολουθήσει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έναντι της Σαουδικής Αραβίας.

Κατά την προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ ήταν εξαιρετικά επικριτικός. Το πώς θα διαμορφωθεί στο μέλλον η σχέση μεταξύ των δύο πρώην εταίρων παραμένει ανοιχτό.

Ισραήλ

Μετά από χρόνια τεταμένων σχέσεων, η Τουρκία επιδιώκει καλύτερες σχέσεις και με το Ισραήλ. Ο Ερντογάν είχε τα τελευταία χρόνια δηλώσει επανειλημμένα την απόσταση του από το Ισραήλ.

Όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τράμπ, ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο του 2017 ότι οι ΗΠΑ θα αναγνωρίσουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, ο Ερντογάν αντέδρασε έντονα. «Θα κινητοποιήσουμε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο», δήλωσε σε ειδική Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας στην Κωνσταντινούπολη.

Ως αντίδραση στις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ ισραηλινών δυνάμεων και Παλαιστινίων διαδηλωτών, η Τουρκία απέλασε τον Ισραηλινό πρέσβη από τη χώρα. Ως αντίποινα, το Ισραήλ ζήτησε από τον Τούρκο Πρέσβη να εγκαταλείψει την χώρα.

Και όταν ο καλοκαίρι διαφάνηκε ότι το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα εξομαλύνουν τις σχέσεις τους, ο Ερντογάν απείλησε να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με τα Εμιράτα.

Όταν όμως το Μαρόκο ανακοίνωσε στα μέσα Δεκεμβρίου του 2020 ότι προτίθεται να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Τσαβούσογλου, περιορίστηκε στην παρατήρηση ότι η προσέγγιση δεν θα πρέπει να αποβεί εις βάρος των Παλαιστινίων.

Η Χαμάς

Το Ισραήλ εξακολουθεί να αντιδρά διστακτικά στα τουρκικά μηνύματα προσέγγισης. Ο πολιτικός επιστήμονας, Χάϋ Εϊτάν Κοέν Ζαναρτσάκ, από το Ινστιτούτο για την Στρατηγική και την Ασφάλεια στην Ιερουσαλήμ δήλωσε στο Al-Monitor ότι υπάρχει κατά βάση η προθυμία αναπροσαρμογής των διμερών σχέσεων.

Όμως θα πρέπει να πληρούνται τρεις προϋποθέσεις για αυτό. «Το Ισραήλ θέλει να επιστρέψει ο Τούρκος πρέσβης. Το Ισραήλ αναμένει από την Τουρκία να σταματήσει να υποστηρίζει τη Χαμάς και από τον Ερντογάν να σταματήσει να κάνει εχθρικές δηλώσεις σε βάρος του Ισραήλ».