Monde: O Mr. Frontex έκανε τα «στραβά μάτια» σε pushbacks προσφύγων στο Αιγαίο από τις ελληνικές Αρχές

Η ευρωπαϊκή συνοριακή υπηρεσία Frontex αντιμετωπίζει έναν σαρωτικό έλεγχο για τη συνενοχή της σε παράνομες απωθήσεις («επαναπροωθήσεις») στο Αιγαίο, μετά από περισσότερα από δύο χρόνια αποκαλύψεων από το Lighthouse Reports.

Η «Le Monde» αναφέρει μάλιστα ότι, σύμφωνα με σημείωμα της γαλλικής κυβέρνησης, που ανακτήθηκε από τη γαλλική εφημερίδα και το συνεργαζόμενο το μη κερδοσκοπικό μέσο ενημέρωσης «Lighthouse Reports», μια έκθεση κατηγορεί τον παραιτηθέντα επικεφαλής της Frontex, τον Γάλλο Φαμπρίς Λεζερί, ότι «έκλεινε το μάτι» στις παράνομες απωθήσεις μεταναστών στο Αιγαίο Πέλαγος, ότι έχει συμφωνήσει με τις ελληνικές αρχές να παράσχει μια αντίστοιχη εκδοχή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και ότι «διέπραξε ψευδορκία» ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Εδώ και πολλούς μήνες, δημοσιογραφικές έρευνες ή Μη Κερδοκοπικές Οργανώσεις, ακόμη και η ευρωκοινοβουλευτική Αριστερά, κατηγορούν τον επικεφαλής της Frontex ότι έκλεινε τα μάτια στις παράνομες απωθήσεις μεταναστών στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή ακόμη χειρότερα ότι είναι συνένοχος.

«Έχουμε πολλές αποδείξεις. Ήταν προφανές σε όλους ότι ο Φαμπρίς Λεγκέρι δεν μπορούσε να παραμείνει», στις 28 Φεβρουαρίου ο Φινλανδός Βίλε Ιτάλα, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), κατά τη διάρκεια μιας προφορικής παρουσίασης της έρευνας της υπηρεσίας στους Ευρωπαίους βουλευτές.

Για περισσότερο από ένα χρόνο, οι πράκτορες της OLAF ανέκριναν σχεδόν είκοσι άτομα, έψαχναν στοιχεία στα γραφεία του Φαμπρίς Λεζερί και του επικεφαλής του προσωπικού του, ενώ κατάσχεσαν τηλέφωνα και υπολογιστές. Μια πρώτη έκθεση έκλεισε στις 15 Φεβρουαρίου 2022.

Αμέσως κοινοποιήθηκε στο διοικητικό συμβούλιο της Frontex και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι η OLAF «ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίον η εκτελεστική διοίκηση της Frontex διαχειρίστηκε (στο Αιγαίο, στα ελληνοτουρκικά σύνορα) τις απωθήσεις (τις παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών)».

Η OLAF έκανε λόγο για έλλειψη πίστης και διαφάνειας έναντι της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου, για αδιαφανή τρόπο διαχείρισης και για μη συμμόρφωση με ορισμένες διαδικασίες υποβολής εκθέσεων για τα θεμελιώδη δικαιώματα. «Ο Φαμπρίς Λεζερί ήθελε να συγκεντρώσει σημαντικά στα χέρια του την εξουσία της λήψης των αποφάσεων», σύμφωνα με τον Ζιλ-Αρίας Φερνάντες, αναπληρωτή διευθυντή της Frontex.

Ένα σημείωμα του γαλλικού υπουργείου Εσωτερικών, με ημερομηνία 29 Απριλίου, το οποίο η Le Monde και το Lighthouse Reports και η γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα Der Spiegel μπόρεσαν να αποκτήσουν, αναφέρει ότι η OLAF κατηγορεί τον Λεζερί ότι «έκανε τα στραβά μάτια» στις απωθήσεις που διέπραξαν Έλληνες συνοριοφύλακες το 2019 στα νησιά της Σάμου και της Λέσβου «και γιατί» έχει καταλήξει σε συμφωνία με τις ελληνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του εκπροσώπου τους στο διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού, να παρουσιάσουν τα ίδια συμπεράσματα στα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για εξηγήσεις». «Ο Λεγκέρι διέπραξε ψευδομαρτυρία κατά την ακρόασή του ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αρνούμενος επισήμως τις κατηγορίες».

Ο οργανισμός αρνείται επανειλημμένα την εμπλοκή του, αλλά, σύμφωνα τα Lighthouse Reports, μια κοινή έρευνα στην εσωτερική βάση δεδομένων της Frontex -μαζί με τις «Der Spiegel», «SRF Rundschau», «Republik» και «Le Monde»- δείχνει ότι ο Frontex εμπλέκεται σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από ό,τι είχε αποκαλυφθεί προηγουμένως.

Τα δεδομένα που καταγράφηκαν στην εσωτερική βάση δεδομένων «Joint Operations Reporting Application» (JORA), όταν διασταυρώνονται με άλλες πηγές, δείχνουν ότι η Frontex συμμετείχε σε τουλάχιστον 22 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις στις οποίες άτομα βάλθηκαν σε σωσίβιες σχεδίες προτού απωθηθούν στην Τουρκία κατά τη διάρκεια του 18μηνου μεταξύ Μαρτίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2021.

Τα εκτιμώμενα 957 άτομα που εμπλέκονται, σύμφωνα με τα στοιχεία της JORA, βρέθηκαν σε επικίνδυνες και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις προτού εντοπιστούν από την Frontex στο Αιγαίο. Σε δύο περιπτώσεις, άνθρωποι είχαν φτάσει σε ελληνικά νησιά προτού τους βάλουν σε σωσίβιες σχεδίες και παρασυρθούν στην ανοιχτή θάλασσα.

Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός των απωθήσεων που πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή της Frontex είναι πιθανό να είναι πολύ μεγαλύτερος. Την ίδια χρονική περίοδο, η Frontex διαδραμάτισε τον δικό της ρόλο σε 222 περιστατικά που αναφέρονται ως «αποτροπή αναχώρησης», στα οποία συμμετείχαν 8.355 άτομα.

Ο όρος «αποτροπή αναχώρησης» χρησιμοποιείται συνήθως για την αναφορά πρακτικών πιο γνωστών ως απωθήσεις, παράνομες σύμφωνα με το ελληνικό, το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο. Αυτό επιβεβαιώθηκε σε συνεντεύξεις με διάφορες πηγές εντός της Frontex καθώς και των ελληνικών αρχών.

Μέθοδοι

Τα Lighthouse Reports απέκτησαν τη βάση δεδομένων JORA μέσω ενός αιτήματος περί ελευθερίας πληροφοριών. Η Frontex έστειλε μια τροποποιημένη έκδοση της βάσης δεδομένων και διέγραψε όλες τις περιγραφές των περιστατικών, αλλά κατά λάθος παρείχε περιγραφές για 145 περιστατικά που έλαβαν χώρα στο Αιγαίο μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου 2020.

Η βάση δεδομένων, που χρησιμοποιείται από τη Frontex από το 2011, περιλαμβάνει περισσότερες από ένα εκατομμύριο γραμμές και 137 στήλες. Η ομάδα δεδομένων μας, λένε τα Lighthouse Reports, ανέλυσε τις πληροφορίες που περιέχονταν και μπόρεσε να εντοπίσει μοτίβα αναφοράς που υποδεικνύουν περιπτώσεις απωθήσεων.

Τα περιστατικά έχουν σχεδόν την ίδια περιγραφή: ένα περιουσιακό στοιχείο της Frontex (αεροπλάνο, ελικόπτερο, σκάφος ή drone) εντοπίζει ένα σκάφος μεταναστών που διέρχεται από την Τουρκία και προειδοποιεί την ελληνική ακτοφυλακή. Το Λιμενικό Σώμα ενημερώνει το Κέντρο Συντονισμού Ναυτικής Διάσωσης σε Ελλάδα και Τουρκία και στη συνέχεια η τουρκική ακτοφυλακή επιστρέφει το σκάφος στην Τουρκία. Τα περιστατικά καταγράφονται στο JORA ως «αποτροπή αναχώρησης» και περιλαμβάνουν τον εκτιμώμενο αριθμό των ατόμων που σταμάτησαν να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ένα τετραγωνίδιο για να σηματοδοτήσει τη συμμετοχή του Frontex.

Διασταυρώνοντας περιστατικά στην JORA με εκείνα που έχουν καταγραφεί σε άλλες βάσεις δεδομένων, όπως η Τουρκική Ακτοφυλακή καθώς και η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «Aegan Boat Report», καθώς και με τη συλλογή πρόσθετων οπτικών αποδεικτικών στοιχείων, επιβεβαιώσαμε αρχικά ότι η Frontex συμμετείχε σε 22 απωθήσεις που αφορούσαν 957 άτομα. Τους έβαλαν σε επικίνδυνες για τη ζωή τους καταστάσεις στην ανοιχτή θάλασσα, παρέμειναν σε φουσκωτά σκάφη χωρίς κινητήρες μέχρι να τους παραλάβει η τουρκική ακτοφυλακή.

Ωστόσο, μεταξύ Μαρτίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2021, η Frontex ενεπλάκη σε συνολικά 222 περιστατικά τα οποία κατέγραψε ως «αποτροπή αναχώρησης», που ανέρχονται σε 8.355 άτομα. Πηγές εντός της Frontex, της Ελληνικής Ακτοφυλακής και της αστυνομίας επιβεβαίωσαν όλες ότι ο όρος «αποτροπή αναχωρήσεων» χρησιμοποιείται για να δηλώσει τις απωθήσεις.

Αυτή η ανακάλυψη όχι μόνο καταδεικνύει το μέγεθος της ανάμειξης της Frontex σε παράνομες πρακτικές στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης., αλλά υπογραμμίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός χρησιμοποιεί παραπλανητική ορολογία στο σύστημα αναφοράς του, η οποία -είτε σκόπιμα είτε με επίβλεψη- αποκρύπτει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ιστορίες

Στις 13 Μαΐου 2020, ο Amjad Naim, από την Παλαιστίνη, μαζί με σχεδόν 30 άλλους αιτούντες άσυλο, είχαν σχεδόν φτάσει στις ακτές της Σάμου. Στις 28 Μαΐου 2021, ο Aziz Berati, η σύζυγός του και τα δύο παιδιά του, έφτασαν στην ακτή της Λέσβου, εντός της ελληνικής επικράτειας.

Οι υποθέσεις τους έχουν διαφορά ενός έτους, αλλά οι ιστορίες τους είναι παρόμοιες. Τόσο οι άνδρες όσο και οι οικογένειές τους απωθήθηκαν βίαια από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα. Ώρες μετά την αναχαίτισή τους, στα ελληνικά ύδατα ή στην ελληνική ξηρά, βρέθηκαν σε σωσίβιες σχεδίες χωρίς μηχανή και έμειναν παρασυρμένοι στο Αιγαίο, μέχρι να τους παραλάβει η τουρκική ακτοφυλακή.

Οι περιπτώσεις του Amjad και του Aziz δεν είναι παρά δύο από έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό απωθήσεων που πραγματοποιεί η Ελληνική Ακτοφυλακή, με τη συνενοχή της Frontex. Καθώς η συνοριακή υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εγγράφεται στη δική της βάση δεδομένων JORA, η Frontex εντόπισε τη διέλευση των σκαφών και προειδοποίησε την ελληνική ακτοφυλακή. Το τι συνέβη μετά μπορεί να επιβεβαιωθεί από οπτικά στοιχεία που προέρχονται από τους ίδιους τους αιτούντες άσυλο, από Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις όπως η Aegean Boat Report, και από τη βάση δεδομένων της Τουρκικής Ακτοφυλακής.

Αυτά τα περιστατικά καταγράφονται στην JORA με τον όρο «πρόληψη αναχώρησης», ένας φαινομενικά αβλαβής, γραφειοκρατικός όρος που καλύπτει αντίθετα βίαιες, παράνομες πρακτικές που λαμβάνουν χώρα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τα Lighthouse Reports και οι συνεργάτες της στα μέσα ενημέρωσης μίλησαν με δύο αξιωματικούς της Frontex, οι οποίοι επιβεβαίωσαν ότι ο όρος «αποτροπή αναχώρησης» χρησιμοποιείται συχνά για να υποδείξει τις απωθήσεις. Οι ελληνικές αρχές, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, επιβεβαίωσαν επίσης την πρακτική. Ένας αξιωματικός της ελληνικής ακτοφυλακής αναρωτήθηκε «γιατί δεν το αποκαλούν απλώς απωθήσεις και το ξεπερνούν».

Τα περιστατικά που αναφέρονται στην JORA περνούν από πολλούς γύρους επαλήθευσης και περισσότερες πληροφορίες ή διευκρινίσεις μπορούν να ζητηθούν ανά πάσα στιγμή προτού «εγκριθεί» ένα περιστατικό από το Κέντρο Καταστάσεων της Frontex στη Βαρσοβία. Ωστόσο, σύμφωνα με πηγές εντός της Frontex με τις οποίες μιλήσαμε, αυτή η διαδικασία είναι περισσότερο μια άσκηση «αποτύπωσης» παρά πραγματική επαλήθευση πληροφοριών. Όλα αυτά με σκοπό να μην βλάψουν τις σχέσεις μεταξύ του οργανισμού και του κράτους μέλους υποδοχής. Και βολική απόκρυψη πληροφοριών στη διαδικασία.

Lighthouse Reports, Le Monde-ieidiseis.gr

STRINGER / EPA