Το μείζον ερώτημα αυτές τις μέρες για τα ελληνοτουρκικά είναι αν υπάρχει σοβαρή πιθανότητα ενός θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο. Κανονικά, εν μέσω τουριστικής σεζόν, θα ήταν απίθανο ένα τέτοιο επεισόδιο. Παραδοσιακά η ένταση στο Αιγαίο πέφτει τα καλοκαίρια, προκειμένου να μη διαταραχθεί η τουριστική βιομηχανία που αποτελεί πυλώνα για τις οικονομίες της Τουρκίας και της Ελλάδας.

Ωστόσο, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι μπορεί ένα θερμό επεισόδιο να μην είναι και τόσο απίθανο όσο στο πρόσφατο παρελθόν.

Επιμονή και αναθεωρητισμός

Η πρώτη προφανής ένδειξη είναι η ρητορεία της τουρκικής κυβέρνησης. Μια ρητορεία απειλητική ως προς το ύφος της, κλιμακούμενη ως προς την οξύτητά της κι επικεντρωμένη ως προς το περιεχόμενο της. Μετά τον γύρο λεκτικών αντεγκλήσεων και παραβιάσεων τον Μάιο (με πιο σοβαρή την πτήση τουρκικών μαχητικών στα 2 μίλια από την Αλεξανδρούπολη), κανονικά θα έπρεπε να πάμε στη συνήθη θερινή αποκλιμάκωση.

Αυτό όχι μόνο δεν συνέβη, αλλά οι τόνοι σηκώνονται ακόμα πιο πολύ. Ακόμα πιο σημαντική είναι ίσως η επικέντρωση στο ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης των Δωδεκανήσων. Η συνεχής προβολή του ζητήματος της αποστρατιωτικοποίησης συνδέεται άμεσα με το αίτημα αναθεώρησης των διεθνών συνθηκών, κυρίως σε ό,τι αφορά τη Συνθήκη της Λωζάνης.

Το γενικό κλίμα

Η κλιμάκωση της οξύτητας στο Αιγαίο εκτυλίσσεται σε μια περίοδο γενικευμένης αστάθειας. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η οποία φαίνεται ότι οδηγεί στην ενσωμάτωση στη Ρωσική Ομοσπονδία σημαντικού τμήματος της μέχρι τώρα ουκρανικής επικράτειας, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τη βίαιη ανάδειξη νέων γραμμών παγκόσμιας αντιπαράθεσης, καθώς και για το συνολικό γεωπολιτικό επανακαθορισμό του κόσμου μας. Το ταμπού της προσφυγής στη βία ακόμα και στην καρδιά της Ευρώπης, έχει πια σπάσει.

Επιπλέον, αυτό που στη Δύση αντιμετωπίζεται ως επικίνδυνος ιστορικός αναθεωρητισμός και έκνομη κρατική συμπεριφορά, σε μια σειρά από αναδυόμενες δυνάμεις (στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η Τουρκία) θεωρείται δίκαιη αμφισβήτηση ενός θεσμικού πλαισίου που έχει φτιαχτεί στα μέτρα της Δύσης. Αυτή η αναθεωρητική θεώρηση βρίσκει ευρεία λαϊκή απήχηση πέρα από τα σύνορα της Ευρώπης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ερντογάν αντιμετωπίζει την Ελλάδα όχι ως αυτόνομο εθνικό αντίπαλο, αλλά ως την αιχμή του δόρατος των υποτιθέμενων σχεδίων της Δύσης εναντίον της Τουρκίας.

Για να εγκαινιαστεί λοιπόν μια διαδικασία αναθεώρησης της Λωζάνης απαιτείται ένα γεγονός που θα ταρακουνήσει τα πράγματα ώστε να επαναπροσδιοριστεί η ατζέντα. Ο Ερντογάν φαίνεται ότι επιδιώκει τη μετατροπή της κρίσης σε ευκαιρία, εκμεταλλευόμενος το αυξημένο γεωπολιτικό βάρος της Τουρκίας μετά την ουκρανική κρίση. Την ίδια ώρα, ΗΠΑ και ΕΕ δεν στέλνουν μηνύματα που να λειτουργούν αποτρεπτικά στην κλιμάκωση της έντασης.

Οι αφορμές

Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε ένα ενδεχόμενο θερμό επεισόδιο με τους όρους του γενικευμένου πολέμου ή μιας σχεδιασμένης στρατιωτικής επιχείρησης. Αρκεί να «αξιοποιηθούν» οι αφορμές που συνεχώς δίνονται. Μια αναχαίτιση μαχητικών που μπορεί να εκτραπεί, ο πλους ενός αλιευτικού σκάφους που μπορεί να εμποδιστεί, προκαλώντας στη συνέχεια την εμπλοκή πολεμικών σκαφών, ένα pushback λέμβου με μετανάστες και πρόσφυγες που θα εξελιχτεί σε αντιπαράθεση σκαφών των δύο λιμενικών. Κανονικά αυτές οι αφορμές δεν αποτελούν σπίθες ανάφλεξης -άλλωστε ποτέ δεν έχει συμβεί αυτό τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, ούτε η τρέχουσα περίοδος είναι «κανονική», ούτε μεταξύ των δύο χωρών υπάρχουν πλέον οι παλιότεροι διπλωματικοί δίαυλοι αποσυμπίεσης.

Η ελληνική στάση

Είναι προφανές ότι ένα θέρμο επεισόδιο θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Ανθρώπινες ζωές θα χαθούν, η οικονομία θα δεχτεί βαρύτατο πλήγμα, μια νέα εποχή αστάθειας και αναταραχής θα ανοίξει. Δεν είναι δε παράλογη η εκτίμηση ότι ένα θερμό επεισόδιο θα έχει σοβαρότερες συνέπειες για την Ελλάδα από ό,τι για την Τουρκία. Η Τουρκία έτσι κι αλλιώς έχει ανοιχτά θερμά μέτωπα, ενώ για την Ελλάδα, μια χώρα της ΕΕ, ένα θερμό επεισόδιο θα σηματοδοτούσε «αλλαγή πίστας». Επιπλέον, ο διάλογος που θα ακολουθούσε το επεισόδιο θα ήταν προφανώς εφ’ όλης της ύλης, κάτι που προσπαθεί να αποφύγει η ελληνική διπλωματία επί δεκαετίες. Αποτελεί λοιπόν μείζονα προτεραιότητα να αποφευχθεί το όποιο θερμό επεισόδιο και να διατηρηθεί η ειρήνη στην περιοχή.

Για μην μπούμε στο σπιράλ μιας καταστροφικής κλιμάκωσης, θα πρέπει η ελληνική κυβέρνηση να κινηθεί διαφορετικά από ό,τι σήμερα. Να εγκαταλείψει, δηλαδή, το δόγμα της διπλωματική ακινησίας στα ελληνοτουρκικά, τη λογική της ταύτισης με την αμερικανική πολιτική προκειμένου οι ΗΠΑ να «επιβραβεύσουν» την Ελλάδα κάποια στιγμή στο μέλλον, τον τυχοδιωκτισμό της «δημιουργίας γεγονότων» με στόχο να εκτεθεί η τουρκική επιθετικότητα στα μάτια του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, τη δημαγωγική χρήση των ελληνοτουρκικών για να αποκομίσει η κυβέρνηση πολιτικά οφέλη στο εσωτερικό. Γενικά, απαιτείται σύνεση, η οποία δεν έχουν επιδειχτεί μέχρι τώρα.

Γιάννης Αλμπάνης

news247.gr

AP