Το «Project Syndicate» αποθεώνει το διπλωματικό παιγνίδι του Ερντογάν

Λίγοι ηγέτες έχουν καταφέρει να χρησιμοποιήσουν τις σημερινές γεωπολιτικές εντάσεις προς όφελός τους τόσο αποτελεσματικά όσο ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Καθώς η Δύση προσπαθεί να ανακόψει τη διάβρωση της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες, οι κινήσεις του Ερντογάν είναι ένα παράδειγμα από το οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλα.

Ένα πλοίο φορτωμένο με σιτηρά αναχώρησε από λιμάνι της Ουκρανίας. Η αποστολή – η πρώτη που έφυγε από τη χώρα εδώ και μήνες – κατέστη δυνατή μετά από την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, η οποία έγινε με τη μεσολάβηση της Τουρκίας και των Ηνωμένων Εθνών. Για τους ανθρώπους στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, η συμφωνία προσφέρει μια αχτίδα ελπίδας ότι οι σοβαρές ελλείψεις τροφίμων που προέκυψαν μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα αμβλυνθούν σύντομα. Για τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι μια διπλωματική νίκη.

Αντιμετωπίζοντας τρομερές εσωτερικές προκλήσεις – συμπεριλαμβανομένης της ασφυκτικής πολιτικής αντιπολίτευσης, του τεράστιου αριθμού προσφύγων, της υποτίμησης του νομίσματος και της επιδείνωσης της οικονομίας – ο Ερντογάν θέλει να καταφέρει όσο περισσότερα επιτεύγματα μπορεί στην εξωτερική πολιτική πριν από τις εκλογές του 2023. Και έχει σημειώσει σημαντική επιτυχία.

Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το Project Syndicate, ο Ερντογάν σημειώνει πρόοδο στην αποκατάσταση των σχέσεων με τις χώρες του Κόλπου, μετά από μια δεκαετία συγκρούσεων. Και ενώ η συμφωνία για τα σιτηρά απέχει πολύ από το να είναι εγγυημένη – η Ρωσία εξαπέλυσε πυραυλικές επιθέσεις στο λιμάνι της Οδησσού την επομένη της υπογραφής της συμφωνίας στην Κωνσταντινούπολη – η Άγκυρα έχει ήδη παγιώσει τη θέση της ως περιφερειακού παίκτη ισχύος.

Ναι, η πολιτική επιρροή του Ερντογάν έχει όρια. Στην πρόσφατη τριμερή συνάντηση με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Ιρανό Πρόεδρο Ebrahim Raisi, για παράδειγμα, δεν κατάφερε να εξασφαλίσει υποστήριξη για περαιτέρω τουρκικές εισβολές στη βορειοδυτική Συρία. Αλλά και μόνο το γεγονός ότι συναντήθηκε με τον Πούτιν σε μια εποχή που οι εντάσεις μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας είναι τόσο έντονες, υπογραμμίζει τη μοναδική του θέση στις διεθνείς υποθέσεις.

Η διπλωματική επιτυχία του Ερντογάν αντανακλά την ικανότητά του να βρίσκει χώρο για συνεργασία μέσα σε φαινομενικά «αντίπαλες» σχέσεις. Ειδικότερα, η Ρωσία και η Τουρκία – που δεσμεύονται από βαθείς οικονομικούς και βιομηχανικούς δεσμούς – διατήρησαν έναν αρκετά αποτελεσματικό διάλογο, παρόλο που υποστήριξαν αντίπαλες πλευρές στις συγκρούσεις στη Συρία, τη Λιβύη και, έμμεσα, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Όταν η Ουκρανία και η Ρωσία διαπραγματεύονταν τη συμφωνία τους για τα σιτηρά, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να αντιμετωπίσουν τις ρωσικές επιθέσεις.

Φυσικά, μόνο ο Ερντογάν δεν έφερε τους Ρώσους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη. το Κρεμλίνο παρακινήθηκε σημαντικά από το ενδιαφέρον του να διατηρήσει υποστήριξη από τον Νότο. (Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Αφρική – μια επίσκεψη που έγινε παράλληλα με αυτή του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν .) Ωστόσο, η τουρκική μεσολάβηση ήταν ζωτικής σημασίας για πρόοδο των συνομιλιών.

Το γεγονός ότι ο Ερντογάν αρέσκεται στο να περπατά σε ένα τεντωμένο γεωστρατηγικό σκοινί δεν ήταν πάντα ευπρόσδεκτη από τους συμμάχους, τους εταίρους και τους γείτονες της Τουρκίας. Η Δύση τον αποδοκιμάζει, ο Πούτιν και ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ παρακολουθούν τη στρατηγική ασάφεια –ή, για πολλούς, απιστία– της Τουρκίας απέναντι στους εταίρους της στο ΝΑΤΟ.

Το 2020, η αγορά του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400 από την Τουρκία παραλίγο να εκτροχιάσει τις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο αναστάτωσαν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας Josep Borrell χαρακτήρισε αυτές τις εντάσεις –και τις σχέσεις με την Τουρκία ευρύτερα– μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.

Πιο πρόσφατα, παρά το γεγονός ότι χαρακτήρισε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ως «απαράδεκτη», ο Ερντογάν αρνήθηκε να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις, ωθώντας τους Ρώσους ολιγάρχες να συρρέουν στις ακτές του Βοσπόρου. Ο Ερντογάν έχει επίσης επανειλημμένα απειλήσει ότι θα μπλοκάρει τις προσπάθειες της Φινλανδίας και της Σουηδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, ωθώντας ορισμένους στη Δύση να αμφισβητήσουν εάν η Τουρκία ανήκει πραγματικά στη Συμμαχία.

Οι επιλογές της Δύσης για σύσφιξη των σχέσεων με την Τουρκία είναι περιορισμένες. Ενώ η προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ δεν φαίνεται πλέον εφικτή , φαίνεται επίσης πως δεν υπάρχει εναλλακτικό πλαίσιο που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη διαδικασία ένταξης.

Ωστόσο, η Δύση δεν είναι διατεθειμένη να γυρίσει την πλάτη στην Τουρκία. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει δεσμευτεί να της πουλήσει δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη F-16 και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο της Τουρκίας στην υποστήριξη της ασφάλειας στη γειτονιά της, κυρίως μέσω μιας «άβολης» συνεργασίας για τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Αυτό πιθανώς εξηγεί γιατί ο Ερντογάν δεν έχει πληρώσει μεγάλο τίμημα για την περιφρόνησή που δείχνει προς τους δυτικούς εταίρους του.

Στην πραγματικότητα, λίγοι ηγέτες έχουν καταφέρει να χρησιμοποιήσουν τις σημερινές γεωπολιτικές εντάσεις προς όφελός τους τόσο αποτελεσματικά όσο εκείνος. Η επιλεκτική συνεργασία με τον Πούτιν, ειδικότερα, έφερε σημαντική νίκη για τον ηγέτη της Τουρκίας, ο οποίος είναι πρόθυμος να ξαναγράψει τους κανόνες του παιχνιδιού υπέρ του.

Αλλά το επιδέξιο παιχνίδι του Ερντογάν είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας. Η νέα στρατηγική συνάφεια της Τουρκίας είναι επίσης ενδεικτική των σημερινών γεωπολιτικών τάσεων και των νέων διπλωματικών προσεγγίσεων που αυτές απαιτούν. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας μπορεί να συγκλονιστούν από την ρεαλιστική συμπεριφορά του Ερντογάν, αλλά ο πραγματισμός, μαζί με τη δημιουργική σκέψη, θα είναι απαραίτητος για να καταστεί δυνατή η ουσιαστική συνεργασία στο τρέχον διεθνές περιβάλλον.

Καθώς η Δύση προσπαθεί να ανακόψει τη διάβρωση της τάξης που βασίζεται σε κανόνες, ο Ερντογάν μπορεί να είναι ένα παράδειγμα από το οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλα. Εάν η Δύση μπορέσει να χρησιμοποιήσει αυτά τα μαθήματα για να αναζωογονήσει τις σχέσεις της με την ίδια την Τουρκία, μπορεί να αποδειχτεί ως μια πρόχειρη, προσωρινή λύση.

ieidiseis.gr