Το διπλό παιχνίδι του Ερντογάν: Τριμερής με Ζελένσκι – Γκουτέρες, «μπίζνες» με τη Ρωσία του Πούτιν

Σε «δύο βάρκες» φαίνεται πως πατάει ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσον αφορά στον πόλεμο μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, εκμεταλλευόμενος τις εκάστοτε συγκυρίες προς όφελός του.

Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που οι κινήσεις του δείχνουν ότι παίζει ένα «διπλό παιχνίδι» ισορροπιών επιχειρώντας κάθε φορά να αποσπάσει ό,τι μπορεί από κάθε πλευρά, χρησιμοποιώντας συχνά τη λογική του «ανατολίτικου παζαριού», όπως είχε συμβεί πριν μερικές εβδομάδες με τη Σουηδία και τη Φινλανδία για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ.

Οι σημερινές επαφές του Ερντογάν με Ζελένσκι και Γκουτέρες στην Ουκρανία

Τριμερής συνάντηση σήμερα, Πέμπτη (28/8) στις 12 το μεσημέρι αναμένεται να πραγματοποιηθεί στην ουκρανική πόλη Λβιβ, μεταξύ του τούρκου προέδρου, του ουκρανού ομόλογού του Βολοντίμιρ Ζελένσκι και του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.

Η τριμερής συνάντηση σηματοδοτεί την πρώτη κατ’ ιδίαν συζήτηση του Ερντογάν με τον Ζελένσκι από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αν και ο Τούρκος πρόεδρος έχει συναντηθεί δύο φορές τους τελευταίους μήνες με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντίμιρ Πούτιν – η τελευταία στις αρχές Αυγούστου.

Σύμφωνα με την τουρκική προεδρία, θα συζητηθεί η προοπτική εξεύρεσης διπλωματικής λύσης για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.

Κυρίαρχο θέμα αναμένεται να είναι επίσης οι εξαγωγές σιτηρών από τα λιμάνια της Ουκρανίας που ξανάρχισαν στο πλαίσιο της πρόσφατης συμφωνίας που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών.

Ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Στεφάν Ντουζαρίκ ανέφερε χθες Τρίτη ότι ο Γκουτέρες θα συζητήσει μεταξύ άλλων με τον Ζελένσκι το ζήτημα της ασφάλειας στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια.

Πάντως, Γκουτέρες, Ζελένσκι και Ερντογάν θα παραχωρήσουν κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντηση στη Λβιβ.

Την Παρασκευή ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ θα μεταβεί στην Οδησσό και το Σάββατο θα ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη όπου θα επισκεφθεί το Κοινό Συντονιστικό Κέντρο – το οποίο απαρτίζεται από αξιωματούχους της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Τουρκίας και των Ηνωμένων Εθνών, που επιβλέπουν τις εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων.

Το διπλό παιχνίδι του Ερντογάν

Ωστόσο, την ίδια ώρα ο Ερντογάν φροντίζει να κρατά ορθάνοιχτη την πόρτα της συνεργασίας με τον Πούτιν, χωρίς να κάνει ξεκάθαρο με τίνος τελικά το πλευρό βρίσκεται, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ.

Στο «διπλό παιχνίδι» που παίζει εδώ και μήνες ο Ερντογάν αναφέρεται σχετικό δημοσίευμα του Politico, σταχυολογώντας τις κινήσεις του τούρκου προέδρου από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Όπως αναφέρει, ο Ερντογάν προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής ισχύος στη Μαύρη Θάλασσα, μεσολαβώντας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για να επιτραπεί η επανέναρξη των εξαγωγών σιτηρών από αποκλεισμένα λιμάνια. Μια τουρκική εταιρεία -ένα από τα στελέχη της οποίας είναι ο γαμπρός του Ερντογάν- είναι ο προμηθευτής των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar που έχουν δώσει στις ουκρανικές δυνάμεις μια αποφασιστική ώθηση στο πεδίο της μάχης, κάτι που μόνο χαρούμενο δεν μπορεί να κάνει τον ρώσο πρόεδρο. Ο Ερντογάν έκλεισε επίσης τη Μαύρη Θάλασσα για τις ρωσικές ναυτικές ενισχύσεις μέσω του Βοσπόρου.

Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία αντιμετωπίζει κατηγορίες ότι είναι κερδοσκόπος πολέμου, ή μάλλον αυτό που οι ειδικοί των κυρώσεων αποκαλούν «μαύρο ιππότη» – ένα έθνος που βοηθά στην αποφυγή των διεθνών εμπάργκο για δικό του όφελος. Η άνοδος του εμπορίου Τουρκίας-Ρωσίας και η υιοθέτηση ενός ρωσικού συστήματος πληρωμών από τις τουρκικές τράπεζες από το ξέσπασμα του πολέμου πυροδότησε εικασίες ότι η Άγκυρα εντόπισε τα πλεονεκτήματα του να δώσει χείρα βοηθείας στη Μόσχα, καθώς η δική της κακοδιαχειριζόμενη και ακρωτηριασμένη από τον πληθωρισμό οικονομία της κατακλύζεται.

Η Τουρκία «είναι υπέρ της Ουκρανίας χωρίς να είναι κατά της Ρωσίας», δήλωσε ο πρώην τούρκος διπλωμάτης Sinan Ülgen, ανώτερος συνεργάτης στο think tank Carnegie Europe.

Πολλοί δυτικοί διπλωμάτες, ωστόσο, είναι λιγότερο επιεικείς για το διπλό παιχνίδι της Τουρκίας. «Δεν μπορείτε να είστε και με τις δύο πλευρές σε έναν πόλεμο σαν αυτόν. Είναι μέλος του ΝΑΤΟ!», παραπονέθηκε ένας απεσταλμένος από μια χώρα της ΕΕ.

Στην πράξη, ελάχιστα μπορούν να κάνουν τα δυτικά έθνη, σημειώνει το δημοσίευμα. Υπάρχουν σημεία μόχλευσης που έχουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ έναντι της Τουρκίας, αλλά οι κίνδυνοι από την ανάπτυξή τους είναι μεγάλοι. Η Ελλάδα κατηγορεί ήδη την Τουρκία για ολοένα και πιο επικίνδυνες στρατιωτικές κινήσεις με επιδρομές μαχητικών αεροσκαφών στο Αιγαίο και ότι σπρώχνει μετανάστες στα ύδατά της. Η Δύση επίσης δεν θέλει ο Ερντογάν να επιστρέψει στο βέτο του για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Προς το παρόν, οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον απλώς παρακολουθούν τις κινήσεις της Άγκυρας.

Οι «μπίζνες» του Ερντογάν με τον Πούτιν

Την ίδια ώρα, το εμπόριο μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας έχει ανοδική τάση. Οι εξαγωγές της Τουρκίας στη Ρωσία εκτινάχθηκαν από 417,3 εκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2021 σε 730 εκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2022. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία εκτοξεύθηκαν από 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2021 σε 4,4 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιούλιο του 2022.

Είναι ακόμη σαφές ότι η Ρωσία έχει πλέον ξεπεράσει την Κίνα ως η μεγαλύτερη ενιαία πηγή τουρκικών εισαγωγών. Η Ρωσία αντιπροσώπευε μερίδιο 17% των εισαγωγών στην Τουρκία μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 2022, σε σύγκριση με μερίδιο 10% ένα χρόνο νωρίτερα.

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες είναι επιφυλακτικές για τον κίνδυνο φήμης που ενέχει το εμπόριο με τη Ρωσία, ακόμη και όταν πρόκειται για προϊόντα που δεν υπόκεινται σε κυρώσεις. Αντίθετα, χρησιμοποιούν την Τουρκία ως εξαγωγική βάση για τον ανεφοδιασμό της Ρωσίας.

Στο όριο του νόμιμου και του παράνομου η Τουρκία

Αλλά η Τουρκία δρα σε μια γκρίζα ζώνη, υποστηρίζουν οι ειδικοί.

Εάν οι ευρωπαϊκές εταιρείες σκόπιμα εξάγουν προϊόντα που υπόκεινται σε κυρώσεις στην Τουρκία, τα οποία στη συνέχεια μεταπωλούνται στη Ρωσία, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως καταστρατήγηση των κυρώσεων, δήλωσε ο Jan Dunin-Wasowicz, δικηγόρος της Hughes Hubbard & Reed που επικεντρώνεται στη διασυνοριακή συμμόρφωση και την κανονιστική επιβολή. «Δεν μπορείτε εν γνώσει σας και σκόπιμα να συμμετάσχετε σε μια δραστηριότητα που θα ήταν παράνομη αν αναληφθεί απευθείας», τονίζει.

Η Maria Shagina, ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, παρατήρησε: «Ενώ όλοι επικεντρώνονται στην Κίνα, η Τουρκία είναι πολύ πιο τολμηρή και πιο δυναμική να ισορροπήσει πραγματικά σε αυτό το όριο του νόμιμου και του παράνομου».

Εκτός από το εμπόριο, υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι η Τουρκία βοηθά τη Ρωσία να ξεπεράσει τον οικονομικό ασφυκτικό φραγμό κατά της Μόσχας. Ο Πούτιν και ο Ερντογάν συμφώνησαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα να διευθετήσουν μέρος του εμπορίου τους σε ρούβλια. Πέντε τουρκικές τράπεζες έχουν επίσης υιοθετήσει το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir — μια εναλλακτική λύση στο δυτικό σύστημα πληρωμών SWIFT, από το οποίο έχουν αποκλειστεί τα περισσότερα ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αναζωπυρώνοντας τις φλόγες της καχυποψίας, είπε επίσης ότι οι ρώσοι ολιγάρχες είναι ευπρόσδεκτοι στην Τουρκία. Για του λόγου το αληθές, το Eclipse, ένα από τα σούπερ γιοτ του Ρομάν Αμπράμοβιτς, πρώην ιδιοκτήτη της ποδοσφαιρικής ομάδας Chelsea, εθεάθη την περασμένη εβδομάδα στο λιμάνι της κρουαζιέρας του Μαρμαρίς, σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu.

Η στενότερη συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας έχει σαφή οικονομικά οφέλη για τον Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με εκλογές του επόμενου έτους εν μέσω πληθωρισμού που εκτοξεύεται .

Η Άγκυρα επίσης απλά δεν έχει την πολυτέλεια να κόψει τους δεσμούς της με τη Μόσχα.

«Η Τουρκία εξαρτάται από τη Ρωσία με πολλούς διαφορετικούς τρόπους», είπε ο Yevgeniya Gaber, ανώτερος συνεργάτης του think tank Atlantic Council, επισημαίνοντας τον μαζικό ρωσικό τουρισμό στην Τουρκία και τις ρωσικές ενεργειακές ροές. Η Ρωσία παρείχε περίπου το ένα τέταρτο των εισαγωγών πετρελαίου της Τουρκίας και σχεδόν το ήμισυ των αναγκών της σε φυσικό αέριο το 2021, και η Μόσχα ελέγχει επίσης τον πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στο Akkuyu.

Μια κρίση στις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας «θα είχε αμέσως μπούμερανγκ και θα δημιουργούσε πολλά προβλήματα στον Ερντογάν ενόψει των εκλογών», δήλωσε ο Γκάμπερ, ο οποίος είναι επίσης πρώην Ουκρανός διπλωμάτης.

Τα πολιτικά οφέλη είναι εξίσου σημαντικά, καθώς ο Ερντογάν προσπαθεί να κοιτάξει στο εξωτερικό για να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων της χώρας του.

Η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε αντίθετα άκρα αρκετών συγκρούσεων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Αλλά η διπλωματική συνεργασία μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν βοήθησε επίσης στην αντιμετώπιση ορισμένων περιφερειακών συγκρούσεων στην περιοχή, είπε ο πρώην διπλωμάτης Ülgen, επισημαίνοντας την ειρηνευτική διαδικασία της Αστάνα για τη Συρία και τη συμφωνία γύρω από την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

ieidiseis.gr