Σπύρος Καρακίτσος: Η υγειονομική φτώχεια των ελληνικών φυλακών

Το δικαίωμα στην υγεία και την προστασία της προβλέπεται από το Ελληνικό Σύνταγμα ως ένα θεμελιώδες πανανθρώπινο δικαίωμα.

Το ίδιο δικαίωμα στην προστασία, την πρόσβαση και την περίθαλψη έχουν και οι κρατούμενοι στις Φυλακές και τα κρατητήρια, όπως άλλωστε προβλέπει ο Σωφρονιστικός Κώδικας, οι εσωτερικοί κανονισμοί λειτουργίας των καταστημάτων κράτησης, αλλά και διεθνή κείμενα (European Prison Rules, The United Nations Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners, the Nelson Mandela Rules κτλ).

Η πλέον πρόσφατη δημοσιοποιημένη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης (9/4/2020) συνοψίζει την κατάσταση στις Ελληνικές Φυλακές ως μία «δεινή κατάσταση του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος» και ενδεικτικά αναφέρει βασικά προβλήματα όπως: «…υπερπληθυσμός, σοβαρά επεισόδια βίας μεταξύ των κρατουμένων, ολιγάριθμο προσωπικό, ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και ανεπαρκής ιατροφαρμακευτική περίθαλψη».

Ιδίως, η ανεπαρκής ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στις Φυλακές αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο ορισμένες πολιτικές ηγεσίες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν, αλλά δυστυχώς δεν επιλύσαν.

Στην Χώρα μας λειτουργούν (34) Καταστήματα Κράτησης, συμπεριλαμβανομένων των θεραπευτικών Καταστημάτων Κράτησης, ήτοι του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού, του Κέντρου Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών και του τέως Νοσοκομείου Κρατουμένων Κορυδαλλού, το οποίο έχει πλέον μετονομαστεί σε Ειδικό Κέντρο Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού. Ταυτόχρονα, σε κάθε Κατάστημα Κράτησης λειτουργεί ένα ιατρείο, συνήθως υποτυπωδώς.

Αυτές είναι εν ολίγοις οι δομές που παρέχει το Κράτος μας στους συνολικά 11.522 κρατούμενους των Φυλακών (επίσημο στατιστικό την 17/8/2020) και σε συνθήκες συνωστισμού, η οποία σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά το 150% και σε ορισμένες άλλες το 200% . Οι δομές όμως πρέπει να συνοδεύονται και από τους αριθμούς των εργαζομένων που καλούνται να παράσχουν ιατρικές, νοσηλευτικές και φαρμακευτικές υπηρεσίες στους κρατούμενους, πράγμα που σπανίως ανακοινώνεται, δηλαδή πόσοι είναι οι εργαζόμενοι ιατροί και νοσηλευτές στις Φυλακές.

Συνολικά λοιπόν, στις Ελληνικές Φυλακές κατέχουν οργανική θέση: (15) υπάλληλοι κλάδου ΔΕ Νοσηλευτικής, (56) κλάδου ΤΕ Υγείας Πρόνοιας (ειδ. Νοσηλευτικής), (1) Φαρμακοποιός, (9) Γιατροί και (6) οδοντίατροι. Σύνολο, (87) γιατροί και νοσηλευτές!

Προφανώς, αυτοί οι (87) εργαζόμενοι δεν επαρκούν για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες όλων των κρατουμένων 24 ώρες το 24/ωρο. Πολλές Δ/νσεις Φυλακών προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το θέμα με δύο κυρίως τρόπους: Αφενός συνάπτουν συμβάσεις με ιδιώτες κατ’ επίσκεψη ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων, δηλαδή με γιατρούς οι οποίοι επισκέπτονται για λίγες ώρες και λίγες ημέρες τις Φυλακές και αφετέρου αποσπούν από φυλακτικά καθήκοντα υπαλλήλους της φύλαξης και τους αναθέτουν καθήκοντα νοσηλευτή! Άραγε, πως θα αισθανόσασταν αν πηγαίνατε σε ένα δημόσιο νοσοκομείο και σας εξέταζε ο φύλακας της εισόδου;

Η περίπτωση του Ειδικού Κέντρου Υγείας Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΕΚΥΚΚ):

Το ΕΚΥΚΚ παραμένει ουσιαστικά η μοναδική δομή παροχής πρωτοβάθμιας υγείας του συστήματος κράτησης (μαζί με το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού), η οποία από το 2018 το Υπουργείο Υγείας ανέλαβε την επιστημονική ιατρική και νοσηλευτική ευθύνη και επίβλεψή του.

Αυτό όμως, υφίσταται μάλλον σε θεωρητικό επίπεδο, καθώς η πραγματική κατάσταση είναι τελείως διαφορετική. Σύμφωνα με την έκθεση ελέγχου της παραπάνω Ευρωπαϊκής Επιτροπής: «…είναι λυπηρό ότι εξακολουθούν να υφίστανται πολλές από τις θεμελιώδεις ανεπάρκειες που είχε επισημάνει η Επιτροπή το 2015, όπως η έλλειψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, κάκιστες συνθήκες διαβίωσης και η συνεχιζόμενη πρακτική «αποθήκευσης» ηλικιωμένων και αναπήρων» και περαιτέρω προτείνει: «να ληφθούν επειγόντως μέτρα προκειμένου να αυξηθεί σημαντικά το ειδικευμένο υγειονομικό προσωπικό, να μειωθούν τα επίπεδα πληρότητας και να επισκευαστούν οι εγκαταστάσεις υγιεινής. Επιπλέον, το σύστημα διάθεσης και χορήγησης φαρμάκων θα πρέπει να επανεξεταστεί».

Παρά τις εξαιρετικά φιλότιμες προσπάθειες που έκαναν και κάνουν διοίκηση και εργαζόμενοι στο Νοσοκομείο Κρατουμένων, τα προβλήματα ιδίως στελέχωσης σε πάσης φύσεως προσωπικό, όχι μόνο υφίστανται, αλλά αντιθέτως έχουν οξυνθεί. Όπως επανειλημμένως έχει καταγγείλει ο Σύλλογος Υπαλλήλων Νοσοκομείου Κρατουμένων Κορυδαλλού και μάλιστα εγγράφως προς την Γενική Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής (αριθμ. Πρωτ. 50/30-7-2020) «η κατάσταση στον εργασιακό μας χώρο έχει επιδεινωθεί δραματικά». Υποστελέχωση προσωπικού, ιδίως ιατρικού και νοσηλευτικού, συνεχείς αποσπάσεις προσωπικού σε όμορα Καταστήματα Κράτησης, χιλιάδες οφειλόμενα ρεπό κοκ., ενώ προ ολίγων μηνών (4) κατ’ επίσκεψη ιατροί υπέβαλλαν παραίτηση διαμαρτυρόμενοι για την κατάσταση που επικρατούσε και για τις πενιχρές αποζημιώσεις τους.

Επίσης, από τον περασμένο Μάρτιο εξαγγέλθηκε από την αρμόδια Γενική Γραμματεία ειδικός χώρος κράτησης 120 θέσεων σε παράρτημα των φυλακών Κορυδαλλού για να υποδεχτεί τυχόν κρούσματα κορονοϊού, χωρίς όμως να αναφέρεται ποιο προσωπικό (ιατρικό, νοσηλευτικό ή φυλακτικό) θα επανδρώσει αυτή την εγκατάσταση.

Τέλος, από την προκήρυξη επί θητεία θέσεων ειδικευόμενων ιατρών του κλάδου ΕΣΥ που εξέδωσε από την 11/2/2020 η 2η Υγειονομική Περιφέρεια Πειραιώς και Αιγαίου προβλέπεται η απασχόληση (8) συνολικά γιατρών στο ΕΚΥΚΚ. Μέχρι σήμερα ουδείς από αυτούς έχει παρουσιαστεί στο Κατάστημα!

Η αντιμετώπιση της πανδημίας εντός των Φυλακών

Με βάση λοιπόν την ανωτέρω κατάσταση, τόσο από πλευράς υποδομών, όσο κυρίως σε υγειονομικό προσωπικό μέσα στις Φυλακές μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση κατά πόσο μπορεί να αντιμετωπιστεί μία δυνητική και απευκταία κατάσταση επιβεβαιωμένων κρουσμάτων και κυρίως ασθενών κρατουμένων. Τα μέχρι στιγμής μέτρα της πρώτης φάσης, αλλά και αυτής που διανύουμε και που έχει λάβει η αρμόδια Γενική Γραμματεία συνοψίζονται σε απολυμάνσεις (το προηγούμενο χρονικό διάστημα), την διανομή μασκών, αντισηπτικών κτλ, αλλά κυρίως σε ένα ιδιότυπο lockdown των φυλακών, με απαγορεύσεις επισκεπτηρίων συγγενών κρατουμένων, απαγορεύσεις αδειών κρατουμένων κτλ.

Δηλαδή, εστιάζεται περισσότερο η αποτροπή εισαγωγής του ιού στις Φυλακές (ουδείς αντιλέγει σε αυτό), αλλά δυστυχώς καμία ιδιαίτερη μέριμνα για την υγειονομική θωράκιση των φυλακών με ειδικευμένο προσωπικό.

Οι προτάσεις της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ) όπως για την κατεπείγουσα πρόσληψη υγειονομικού προσωπικού στα ιατρεία των Φυλακών και το Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού και για την ουσιαστική αρωγή του ΕΟΔΥ και των (500) περίπου κινητών συνεργείων του, για την περιοδική και σε τακτική βάση λήψη δειγμάτων σε σωφρονιστικούς υπαλλήλους και κρατουμένους δεν έχει γίνει αποδεκτή από την πολιτική ηγεσία τόσο του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, όσο και του Υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ και ουδέποτε απαντήθηκε.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης διά σχετικής δημόσιας δήλωσης την 17/4/2020 (COVID-19 RELATED STATEMENT BY THE MEMBERS OF THE COUNCIL FOR PENOLOGICAL COOPERATION WORKING GROUP (PC-CP WG) αναφορικά με την αντιμετώπιση του κορωνοϊού στις Φυλακές, εκτός των άλλων αναφέρει ότι: «θα πρέπει να υπάρχει ιατρική εξέταση κατά 2 στην είσοδο στη φυλακή κάθε κρατούμενου, υπό τον όρο της εμπιστευτικότητας και του ιατρικού απορρήτου, προκειμένου να ανιχνευθούν, μεταξύ άλλων, οι ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων μολυσματικών ασθενειών». Μάλιστα, η εν λόγω δήλωση διαβιβάσθηκε μέσω της αρμόδιας Υπηρεσίας του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη προς τους Διευθυντές των Καταστημάτων Κράτησης, οι οποίοι δεν μπορούν ούτε τεστ να κάνουν και φυσικά ούτε να προσλάβουν το αναγκαίο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.

Σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη εφαρμόζονται συγκεκριμένα πρωτόκολλα και διαδικασίες για τα τεστ ανίχνευσης του κορωνοιού όπως π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου στην σχετική «λίστα των βασικών εργαζομένων με προτεραιότητα στα τεστ» είναι και το σωφρονιστικό προσωπικό των Φυλακών (list of essential workers prioritized for testing).

Στην Ελλάδα ο βασικός άξονας της αντιμετώπισης της πανδημίας εντός των φυλακών δείχνει να εστιάζει στην αποτροπή της εισόδου του ιού, κυρίως μέσω των απαγορεύσεων βασικών λειτουργιών των φυλακών και σαφώς λιγότερο στην υγειονομική θωράκιση.

Ταυτόχρονα, πολλοί θέτουν σοβαρούς προβληματισμούς σε τέτοιου είδους περιορισμούς, κυρίως από πλευράς ανθρωπίνων ή ατομικών δικαιωμάτων, όπως τα Ηνωμένα Έθνη (OHCHR, COVID-19 and Protection of right to life in places of detention), ενώ στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι αναφορές διεθνών και ευρωπαϊκών συνδικαλιστικών οργανώσεων αναφορικά με τα εργασιακά δικαιώματα όπως η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Δημοσίων Υπαλλήλων (EPSU – Fighting covid19 in prisons and detention centres in Europe: Protected prison workers – protected inmates).

Η υγειονομική θωράκιση των Φυλακών ήταν και παραμένει σοβαρό ζητούμενο και η πολιτεία έχει υποχρέωση έναντι όλων να το επιλύσει με σοβαρότητα, μεθοδικότητα και αποτελεσματικά.

Του Σπύρου Καρακίτσου

Πρόεδρος Δ.Σ., Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΣΥΕ)

πηγή:diakstiko.gr