Στροφή στη Δύση ή ελιγμός τακτικής – Οι FT προσπαθούν να καταλάβουν τι έχει στο μυαλό του ο Ερντογάν

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας κατηγόρησε τη Σουηδία ότι φιλοξενεί «αχρείους και τρομοκράτες». Έχει αποκαλέσει την κυβέρνησή της «κακή» επειδή επέτρεψε να καίνε το Κοράνι στους δρόμους της Στοκχόλμης. Ο Τούρκος πρόεδρος είπε κάποια στιγμή ακόμη και στη Σουηδία «να μην ασχοληθεί» με την αίτησή της για ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Στη συνέχεια, σε μια σύνοδο κορυφής στη Λιθουανία τη Δευτέρα, ο Ερντογάν είπε ναι. Υπό τα χειροκροτήματα που ακούστηκαν, ενέκρινε την ένταξη της Σουηδίας στη στρατιωτική συμμαχία, επαίνεσε τις διαπραγματευτικές ικανότητες του πρωθυπουργού της, Ulf Kristersson, και ουσιαστικά δεσμεύτηκε να υπερασπιστεί τα σύνορα της Σουηδίας όπως και τα σύνορα της Τουρκίας.

Όπως αναφέρουν οι FT ο επιδέξιος πολιτικός ελιγμός του Ερντογάν έγινε δεκτός με ανακούφιση σε ολόκληρη τη συμμαχία και σηματοδότησε την τελευταία από μια σειρά αποφάσεων που έχουν «αποκλιμακώσει» τις εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και της Δύσης. «Μπαίνουμε σε μια νέα εποχή των σχέσεων Τουρκίας-Δύσης», δήλωσε ο Murat Yeşiltaş, διευθυντής μελετών εξωτερικής πολιτικής στη Seta, μια τουρκική δεξαμενή σκέψης με στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του.

Παραμένει ο σκεπτικισμός

Ωστόσο, παραμένει βαθύς σκεπτικισμός σχετικά με το αν ο Ερντογάν το βλέπει αυτό ως μέρος μιας ευρύτερης στροφής στην εξωτερική πολιτική ή απλώς ως μια πολιτική συναλλαγή προς το άμεσο συμφέρον της Άγκυρας. Η αλλαγή τόνου της Τουρκίας έρχεται καθώς προσπαθεί απεγνωσμένα να προσελκύσει πίσω ξένους επενδυτές που έφυγαν κατά τη διάρκεια μιας πολυετούς οικονομικής κρίσης.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας έφτασε τα 37,7 δισ. δολάρια τους πρώτους πέντε μήνες του 2023, επίπεδο ρεκόρ. Η κυβέρνηση Ερντογάν ελπίζει ότι οι διεθνείς εισροές θα βοηθήσουν στη χρηματοδότηση του τεράστιου κενού.
Ενώ η Ρωσία και οι χώρες του Κόλπου έχουν παράσχει οικονομική στήριξη τα τελευταία χρόνια, η νεοδιορισθείσα οικονομική ομάδα του Ερντογάν ελπίζει επίσης να εξασφαλίσει επενδύσεις από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

«Η εξωτερική πολιτική επηρεάζεται άμεσα από τις οικονομικές σχέσεις. Έτσι, αν η Δύση και η Τουρκία μπορούν να ανοίξουν μια νέα σελίδα, η οικονομία θα είναι το νούμερο ένα θέμα», δήλωσε ο Yeşiltaş, προσθέτοντας ότι ο Ερντογάν επαναπροσδιορίζει την εξωτερική του πολιτική μετά τη νίκη του στις εκλογές του Μαΐου.

Στο ναδίρ οι σχέσεις με τη Δύση

Οι σχέσεις με τη Δύση επιδεινώθηκαν από τότε που ο Ερντογάν ανέβηκε στην εξουσία το 2002, με τους ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης να ανησυχούν όλο και περισσότερο για την ολίσθηση του Τούρκου προέδρου προς την απολυταρχία. Η απόφαση της Τουρκίας να εμβαθύνει τους οικονομικούς της δεσμούς με τη Μόσχα μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία πέρυσι, έχει επίσης ενοχλήσει τους δυτικούς εταίρους της Τουρκίας. Ο Ερντογάν νωρίτερα φέτος δήλωσε ότι η Τουρκία είναι πιο κοντά στον Πούτιν παρά στην Ουάσινγκτον.

Η προσπάθεια να πεισθεί ο Ερντογάν να υποστηρίξει την υποψηφιότητα της Σουηδίας για το ΝΑΤΟ χρειάστηκε μήνες επίπονης διπλωματίας. Αφού η Τουρκία απαίτησε την καταστολή των κουρδικών ομάδων, η Σουηδία συμφώνησε αυτή την εβδομάδα να καταρτίσει έναν «οδικό χάρτη» για τη μάχη της κατά της τρομοκρατίας, μια νέα παραχώρηση αφού η Σουηδία νωρίτερα φέτος ψήφισε νέα αντιτρομοκρατική νομοθεσία.

Παράλληλες συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν επίσης με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σχετικά με τα σχέδια της Τουρκίας να ολοκληρώσει μια συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά μαχητικών αεροσκαφών F-16, η οποία έχει καθυστερήσει στο Κογκρέσο. Ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, δήλωσε την Τρίτη ότι ο Μπάιντεν «ενδιαφέρεται να φτάσουν αυτά τα F-16 στην Τουρκία», δεν έθεσε «καμία επιφύλαξη και κανέναν όρο» για τη μεταφορά και θα συνεργαστεί με το Κογκρέσο για να εξασφαλίσει την έγκριση.

Στενότερες σχέσεις με την ΕΕ

Πραγματοποιήθηκαν επίσης συνομιλίες με τις Βρυξέλλες για στενότερες σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ δήλωσε στον Ερντογάν ότι η συμφωνία για την ένταξη της Σουηδίας είναι ζωτικής σημασίας. «Εάν κινηθείτε τώρα, έχετε την ευκαιρία να δημιουργήσετε μια καλή ατμόσφαιρα μεταξύ των ανθρώπων που θέλουν να σας βοηθήσουν», του είπε ο Μισέλ.

Ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε ότι η σημαντική απόφαση για τη Σουηδία «θα ανοίξει χώρο για εργασία σε πολλούς τομείς», προσθέτοντας ότι «για τον Ερντογάν, όλα αφορούν την οικονομία». Η Τουρκία επιδιώκει εδώ και καιρό την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας με την ΕΕ, την απελευθέρωση της βίζας και την επέκταση της συμφωνίας πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ για τη μετανάστευση με το μπλοκ- ο Ερντογάν έθεσε όλα αυτά τα θέματα στη συνάντησή του.

Εκτός από την ταχεία στροφή του Ερντογάν σχετικά με την υποψηφιότητα της Σουηδίας για το ΝΑΤΟ, υπήρξαν και άλλες εκκολαπτόμενες ενδείξεις ότι η Τουρκία επιδιώκει μια πιο εποικοδομητική προσέγγιση με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Όταν ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκέφθηκε την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα, του επετράπη να φύγει με μια ομάδα Ουκρανών στρατιωτών που μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο μιας συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων με τη Μόσχα – προς μεγάλη ενόχληση του Κρεμλίνου. Ο Ερντογάν εξέφρασε επίσης ισχυρή υποστήριξη στις φιλοδοξίες της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Κίνηση τακτικής, η σχέση παραμένει συναλλακτική

Ο Σελίμ Κορού, αναλυτής στο think tank Tepav με έδρα την Άγκυρα, δήλωσε ότι οι τηλεοπτικοί σταθμοί που πρόσκεινται στον Ερντογάν «υποτίμησαν» επίσης τη Μόσχα καθώς αναφέρθηκαν τον περασμένο μήνα στην απόπειρα πραξικοπήματος του Γεβγένι Πριγκόζιν, ενδεχομένως σε μια ένδειξη ότι «το παλάτι του Ερντογάν γενικά έχει απογοητευτεί λίγο με τους Ρώσους».
Παρόλα αυτά, πολλοί αναλυτές βλέπουν τις προσπάθειες της Τουρκίας να αναζωογονήσει τις σχέσεις της με τη Δύση περισσότερο ως μια κίνηση τακτικής: «Δεν πιστεύω στη δυτική στροφή», δήλωσε ο Wolfango Piccoli της εταιρείας συμβούλων Teneo. «Στην καλύτερη περίπτωση τώρα μπορούμε να ελπίζουμε σε μια καλύτερη σχέση από την τελευταία πενταετία . [αλλά] η σχέση παραμένει σε μεγάλο βαθμό συναλλακτική».

Θερμές σχέσεις και με τη Ρωσία

Η Άγκυρα αναμένεται να διατηρήσει τις θερμές σχέσεις της με τη Ρωσία λόγω της εξάρτησης της Τουρκίας από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και επειδή η Μόσχα είναι σημαντικός παράγοντας στη Συρία, η οποία αποτελεί επίσης στρατηγική προτεραιότητα για την κυβέρνηση Ερντογάν.

Οι όποιες κινήσεις εξωτερικής πολιτικής πρέπει επίσης να εξεταστούν μέσα από το πρίσμα της ευρύτερης προσπάθειας του Ερντογάν να χαράξει την Τουρκία σε έναν πιο σημαίνοντα παίκτη στην περιφερειακή και παγκόσμια σκηνή, ανέφεραν αναλυτές.
«Προτεραιότητα της Άγκυρας είναι η διατήρηση της ισορροπίας για να διευρύνει το περιθώριο ελιγμών και τη μόχλευση ως περιφερειακή δύναμη και παγκόσμιος παράγοντας», δήλωσε ο Emre Peker από την Eurasia Group. «Οι κινήσεις του Ερντογάν για το ΝΑΤΟ και τα ανοίγματα προς την ΕΕ είναι τακτικής φύσεως και συνάδουν με τις ευρύτερες γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας – δεν αποτελούν αλλαγή στάσης και σίγουρα όχι στροφή».

Στέλιος Θεοδώρου

ieidiseis.gr

AP Photo