Πόσο ακόμα μπορείς να αδιαφορείς για την κακοποίηση των ζώων;

«Πυροβόλησαν και σκότωσαν σκύλο», «νεαρός κλώτσησε με βία γάτα και την έριξε στη θάλασσα», «οδηγός έδεσε σκύλο στον κοτσαδόρο αυτοκινήτου και τον έσερνε για χιλιόμετρα».

Πολλά γατάκια και σκυλάκια καταλήγουν στα σκουπίδια μέσα σε σακούλες καταδικασμένα σε θάνατο είτε από ασφυξία, είτε από το λιώσιμο της πρέσας του απορριμματοφόρου, άλλα φέρουν τραύματα από σφαίρες πυροβόλων όπλων, ενώ υπάρχουν και ζώα που τα δένουν με σύρμα στο λαιμό τους καταδικασμένα σε αργό θάνατο.
Πολλά απάνθρωπα περιστατικά κακοποίησης λαμβάνουν χώρα στην επαρχία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λεγόμενα «βαρελόσκυλα». Πρόκειται για συνηθισμένη πρακτική αγροτών που κρατούν σκυλιά αλυσοδεμένα σε δρόμους ή σε δύσβατες περιοχές, δίπλα σε ένα βαρέλι το οποίο χρησιμεύει σαν «σπίτι» τους, για να τρομάζουν τα πρόβατα και τις κατσίκες, ώστε να μην παρεκκλίνουν από τον δρόμο τους.

Πόσα τέτοια περιστατικά κακοποίησης ζώων έχετε ακούσει τα τελευταία χρόνια;
Πόσα από αυτά θεωρείτε ότι είναι ακόμα ένα «μεμονωμένο περιστατικό»;

Πολλά από αυτά τα περιστατικά κακοποίησης, όταν λαμβάνουν δημοσιότητα, προκαλούν τον αποτροπιασμό της κοινής γνώμης, όμως αποτυπώνουν μικρό μέρος της σκληρής πραγματικότητας που βιώνουν τα ζώα στα χέρια των κακοποιητών τους. Οι κτηνίατροι που αναλαμβάνουν το δύσκολο έργο της σωτηρίας των άτυχων τετράποδων συναντούν πλήθος περιστατικών βαναυσότητας.

Τριπλασιάστηκαν οι καταγγελίες κακοποίησης ζώων το 2023

Περισσότερες 370 συλλήψεις και σχεδόν 2.000 πρόστιμα είχαν βεβαιωθεί από την αρχή του 2023, για βασανισμό, κακοποίηση και θανάτωση ζώων σε όλη τη χώρα, αριθμός που αντιστοιχεί σε 220% αύξηση στο ύψος των προστίμων.

Ούτε οι συστηματικότεροι έλεγχοι από την αστυνομία, ούτε οι πιο αυστηρές ποινές, αλλά ούτε και η ευαισθητοποίηση του κόσμου, που ενημερώνει συχνότερα τις αρχές, δεν έχουν καταφέρει να περιορίσουν τη θλιβερή πραγματικότητα που καταγράφεται σε κάθε γωνιά της χώρας.

Όπως επισημαίνουν φιλοζωικές, τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, αποτυπώνουν ένα μικρό μέρος του προβλήματος, καθώς δεκάδες περιστατικά, παραμένουν στο σκοτάδι με πολίτες να κάνουν τα «στραβά μάτια».

Από τις επίσημες στατιστικές και τις έρευνες που παρουσιάστηκαν σε εκπαιδεύσεις στελεχών της που έκανε η Ελληνική Αστυνομία, προκύπτει ότι:

• Το 31% των ατόμων που προβαίνουν σε σεξουαλική κακοποίηση ζώων, πράττουν το ίδιο σε παιδιά και ενήλικες.
• Το 40% των ανθρωποκτονιών με σεξουαλικά κίνητρα πραγματοποιήθηκαν από άτομα που είχαν στο παρελθόν προβεί σε σεξουαλική κακοποίηση ζώων.
• Το 43% των ανδρών κρατουμένων για σεξουαλικά εγκλήματα, αναγνώρισαν ότι επιδίδονταν, στο παρελθόν, σε σεξουαλικές πράξεις πάνω σε ζώα.

Η διαπροσωπική βία και η βιαιότητα σε ζώα συσχετίζονται

Η κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια έχει ευαισθητοποιηθεί σημαντικά, καταγγέλλοντας αποτρόπαια περιστατικά, με στόχο την προστασία των τετράποδων που υφίστανται την ανθρώπινη βαναυσότητα.

Μόνο το 9μηνο του 2023, ο συνολικός αριθμός των καταγγελιών για κακοποίηση ζώων έφτασε τις 8.266. Για 1.889 υποθέσεις σχηματίστηκε δικογραφία, ενώ βεβαιώθηκαν 1.909 διοικητικά πρόστιμα. 370 άτομα συνελήφθησαν επ’ αυτοφώρω, από τα οποία 316 είναι άνδρες και 54 γυναίκες. Από αυτές τις περιπτώσεις, οι 7 σχετίζονται με τη χρήση πυροβόλου όπλου, οι 2 με φόλες, οι 29 με ενεργητική κακοποίηση και 332 αφορούν λοιπές περιπτώσεις.

Όπως έχουν εξηγήσει κατά καιρούς πολλοί ψυχολόγοι, η διαπροσωπική βία και η κακοποίηση ή η βιαιότητα σε ζώα συσχετίζονται. Ανθρωποι που κακοποιούν είναι πολύ πιθανό να είναι άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με τη βία στη ζωή τους, δηλαδή είτε έχουν κακοποιηθεί στην παιδική τους ηλικία είτε έχουν δει γονείς να ασκούν σωματική βία ο ένας στον άλλον ή σε ένα ζώο. Έρευνες έχουν αποκαλύψει πως όταν ένα παιδί έρχεται σε επαφή συστηματικά με τη βία, τείνει να τη φυσιολογικοποιεί και να την επαναλαμβάνει.

Ανεπαρκής η φροντίδα από το κράτος

Η κακοποίηση των ζώων στην Ελλάδα είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο που απαιτεί άμεση και ουσιαστική δράση από το κράτος. Η Ελίνα Μπούνια, βοηθός κτηνιάτρου και βραβευμένη για το έργο της εθελόντρια διασώστρια αδέσποτων ζώων, μας μίλησε για τα προβλήματα και τις ελλείψεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας στον τομέα της φροντίδας των ζώων.

Σύμφωνα με την Ελίνα Μπούνια, η υποχρεωτική ηλεκτρονική σήμανση ταυτοποίησης των ζώων, γνωστή και ως τσιπάκι, είναι ένας σημαντικός παράγοντας που δυστυχώς δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί επαρκώς στην Ελλάδα, παρόλο που είναι υποχρεωτική βάση του νόμου 4039 του 2012. «Ακόμα δυστυχώς δεν έχουμε πετύχει να υπάρχει μεγάλο ποσοστό ζώων που να φέρουν ηλεκτρονική σήμανση. Αυτό σημαίνει ότι εάν κάποιος παρατήσει το ζώο του, το οποίο δεν έχει τσιπάκι, δεν μπορεί να εντοπιστεί το άτομο που το παράτησε» αναφέρει η κ. Μπούνια.

Ο Ν. 4830/2021, για την κακοποίηση, προστατεύει όλα τα ζώα και όχι μόνο τα ζώα συντροφιάς, προβλέποντας δύο διαφορετικά πλαίσια ποινής για την κακοποίηση ζώων. Κάποιες πράξεις συνιστούν πλημμέλημα και κάποιες κακούργημα.

Πλημμελήματα με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 1 έτος και χρηματική ποινή έως 15.000 ευρώ αποτελούν η παράνομη εμπορία ζώου, η εγκατάλειψη ζώου, η παθητική κακοποίηση και η βάναυση μεταχείριση. Αντίστοιχα, κακουργήματα με ποινή κάθειρξης μέχρι 10 έτη και χρηματική ποινή έως 50.000 ευρώ συνιστούν ο φόνος και ο βασανισμός των ζώων, με την εσκεμμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, οι κυνομαχίες και κάθε είδους μάχες μεταξύ ζώων, η κτηνοβασία, η σεξουαλική κακοποίηση ζώου με χρήση αντικειμένων για τη σαδιστική ευχαρίστηση του δράστη και η εγκατάλειψη νεογέννητων ζώων.

 

 

Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που δράστες κακοποίησης ζώων έχουν φυλακιστεί, αλλά είναι ελάχιστες προς το παρόν. Ακόμα και η ίδια η νομοθεσία αντιμετωπίζει τους κακοποιητές ζώων ανάλαφρα και μάλλον τυπικά. Βεβαιώνει κάποιο πρόστιμο, ορίζει μια ποινή, η οποία τελικά δεν εκτίεται ή εκτίεται κατά το ήμισυ.

Η έλλειψη συστηματικών ελέγχων και αυστηρών κυρώσεων είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η ηλεκτρονική σήμανση δεν εφαρμόζεται αποτελεσματικά. «Ακόμη δεν υπάρχουν αρκετές κυρώσεις, ώστε να συνετιστούν οι κηδεμόνες και να γίνεται σωστός και συστηματικός έλεγχος, για να πειστούν όλοι ώστε να εφαρμοστεί ο νόμος» τονίζει η κ. Μπούνια.

«Εάν ένα ζώο έχει microchip και να χαθεί – γιατί καθημερινά βλέπουμε αγγελίες απώλειας χαμένου ζώου – θα βρεθεί πολύ πιο εύκολα.  Άρα, και αποτρέπουμε την εγκατάλειψη ενός ζώου, αλλά και σε περίπτωση απώλειάς του, η εύρεση μέσω του αριθμού microchip στη βάση δεδομένων και αναζήτηση του, βρίσκεται πιο εύκολα ο κηδεμόνας».

Η κατάσταση στους δήμους

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η ανεπάρκεια των κονδυλίων που διατίθενται στους δήμους για τη φροντίδα των αδέσποτων ζώων. «Τα κονδύλια δεν αξιοποιούνται σωστά, δηλαδή δεν πηγαίνουν στα αδέσποτα για να γίνουν προγράμματα στειρώσεων, να γίνει η καταγραφή τους, να γίνει ηλεκτρονική σήμανση, να γίνουν εμβολιασμοί» εξηγεί η κ. Μπούνια. «Εάν δεν γίνονται στειρώσεις, ο ήδη υπάρχουν αριθμούς αδέσποτος ζώων – γιατί μιλάμε για ένα τρομακτικό αριθμό, περίπου 4 εκατομμύρια αδέσποτα – θα φτάσει, σε λίγο τον αριθμό της χώρας».

Οι δήμοι δεν ελέγχονται, δηλαδή δεν υπάρχει ελεγχτικός μηχανισμός του κράτους που να πηγαίνει στην εκάστοτε Επιτροπή Διαχείριση Αδέσποτων και να ασκεί κάποιο έλεγχο.

Παρότι υπάρχουν δημοτικά κυνοκομεία, η κατάσταση είναι εφιαλτική, καθώς σε πολλές περιπτώσεις τα ζώα στοιβάζονται υπό άθλιες συνθήκες. Τα αδέσποτα μπαίνουν σε κυνοκομείο κατά εκατοντάδες. «Οι συνθήκες διαβίωσης είναι άθλιες και αυτό είναι πιστοποιημένο. Σε πολλές περιπτώσεις τα ζώα είναι δεδομένο ότι θα πεθάνουν, είτε από ασθένειες, είτε λόγω ασιτίας, είτε αφημένα στη τύχη τους» επισημαίνει η κ. Μπούνια.

Παράλληλα όπως επισημαίνει η ίδια, μεγάλο είναι και το πρόβλημα υποστελέχωσης των δημοτικών κυνοκομείων. «Το προσωπικό είναι είναι ανεπαρκές. Υπάρχουν αδέσποτα που μπορεί να είναι φοβικά, να στρεσάρονται στον εγκλεισμό στο κλουβί» λέει η κ. Μπούνια και προσθέτει ότι: «Η λύση είναι μονόδρομος. Εάν δεν αυξηθεί ο αριθμός του προσωπικού και φυσικά τα απαραίτητα κονδύλια, το πρόβλημα με τα αδέσποτα θα διογκώνεται σε βαθμό που θα γίνει πλέον μη διαχειρίσιμο».

Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να πει ότι τα ζώα υφίστανται ένα τύπο κακοποίησης από το ίδιο το κράτος, καθώς ο κρατικός μηχανισμός είναι ελλιπής, το προσωπικό στις δομές των δήμων είναι ελλιπές και ο πολύτιμος ρόλος των εθελοντών – σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο – όχι μόνο δεν ενισχύεται, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται και ανεπιθύμητος!
«Ευτυχώς πάντα υπάρχουν ευαισθητοποιημένοι πολίτες, σε κάθε χωριό, κωμόπολη και πόλη. Αλλά, αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό. Εάν η τοπική κοινωνία δεν στηρίξει, δεν υποστηρίξει, δεν βοηθήσει, πιστέψτε με, στο τέλος της μέρας αποδεικνύεται πως έχουμε κάνει πολύ λίγα για να βοηθήσουμε. Ενας ή δύο κούκοι δεν φέρνουν την άνοιξη» τονίζει η κ. Μπούνια.

Ο ρόλος των πολιτών και των εθελοντών

Η κακοποίηση ζώων, είτε αδέσποτων είτε δεσποζόμενων, είναι καθημερινό φαινόμενο στην Ελλάδα. Παρά τα πρόστιμα που επιβάλλονται σε περιπτώσεις που γίνονται γνωστές, η επιτήρηση της εφαρμογής του νόμου πρέπει να είναι μεγαλύτερη. «Να σας δώσω ένα παράδειγμα: Βάσει νόμου, η αλυσόδεση θεωρείται παθητική κακοποίηση, αλλά σε πολλές περιοχές της Ελλάδας βλέπουμε ζώα αλυσοδεμένα σε αυλές χωρίς να υπάρχει καμία αντίδραση, είτε από τους ίδιους τους πολίτες είτε από τις ίδιες τις αρχές» επισημαίνει η Ε. Μπούνια και συνεχίζει:
“Η ευαισθητοποίηση και η συμμετοχή των πολιτών, το επαναλαμβάνω, είναι κρίσιμης σημασίας για την προστασία των ζώων. Εάν οι πολίτες δεν καταγγέλλουν περιστατικά κακοποίησης, τίποτα δεν αλλάζει. Οι εθελοντές παίζουν καθοριστικό ρόλο μεν, αλλά χρειάζονται στήριξη από την τοπική κοινωνία».

Η κακοποίηση των ζώων στην Ελλάδα είναι ένα πολυσύνθετο πρόβλημα που απαιτεί συντονισμένη δράση από τους δήμους και την κοινωνία των πολιτών, αλλά κυρίως από το κράτος, για το οποίο μάλλον οι ζωές των ζώων δεν είναι ισάξιες με εκείνες των πολιτών. Βέβαια, αν αναλογιστούμε τον τρόπο με τον οποίο το κράτος αντιμετωπίζει, εμάς σαν πολίτες, μπορεί εύκολα να γίνει κατανοητή η αδιαφορία του απέναντι στα ζώα...

Το 10410 τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών για κακοποιήσεις ζώων 

Από τις 4/10/2022 έως και τις 4/10/2023 είχαν καταγγελθεί 4.578 περιστατικά κακοποίησης ζώων σε όλη την Ελλάδα. Τα 3.006 αφορούν τον Ν. Αττικής, τα 346 τον Ν. Θεσσαλονίκης και τα 1.226 την υπόλοιπη επικράτεια. Να σημειωθεί ότι έχει τεθεί σε λειτουργία ο πενταψήφιος τηλεφωνικός σταθμός πανελλαδικής εμβέλειας 10410. Οι πολίτες μπορούν να καλούν για να καταγγείλουν κάποιο περιστατικό κακοποίησης ή να βοηθήσουν στην διερεύνηση κάποιου άλλου.