Η «γκρίζα κληρονομιά» της διακυβέρνησης του Κ. Σημίτη στην Ελλάδα

Ο Κώστας Σημίτης απεβίωσε την προηγούμενη Κυριακή στο εξοχικό του στους Αγίους Θεοδώρους. Την Πέμπτη κηδεύτηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού με σχεδόν παρών όλο το ΠΑΣΟΚ (απουσίαζε ο Γ. Παπανδρέου γιατί είχε υποχρεώσεις στην… Κίνα) με την “εκκωφαντική” απουσία ακόμη τριών πρώην πρωθυπουργών. Του Κώστα Καραμανλή, του Αντώνη Σαμαρά και του Αλέξη Τσίπρα. Τους κύριους επικήδειους εκφώνησαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Σακελλαροπούλου, ο εν ενεργεία πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης.

Ομως, ποιο ήταν το έργο του αποβιώσαντος πολιτικού για τα χρόνια που ήταν στην εξουσία; Σίγουρα αμφιλεγόμενο, αλλά γιατί; Το παρόν άρθρο θέτει τα θετικά και αρνητικά κατά τη διάρκεια της θητείας του, αφήνοντας την κρίση σε εσάς, τους πολίτες και αναγνώστες μας.

Ο Κώστας Σημίτης υπηρέτησε ως πρωθυπουργός της Ελλάδας από το 1996 έως το 2004, μια περίοδο που χαρακτηρίστηκε από τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας, την ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ και τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004. Ωστόσο, η διακυβέρνησή του στιγματίστηκε από σκάνδαλα διαφθοράς, οικονομικές ατασθαλίες και κοινωνικές αντιδράσεις που σκίασαν τις όποιες θετικές μεταρρυθμίσεις του.

Κρίση Ιμίων

Η πρωθυπουργία του Σημίτη ξεκίνησε με τη σοβαρή ελληνοτουρκική κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο του 1996, η οποία παραλίγο να οδηγήσει σε ένοπλη σύγκρουση με την Τουρκία. Η κρίση αποκλιμακώθηκε με τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών και του υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ωστόσο, η επίλυση άφησε πίσω της ένα αμφιλεγόμενο καθεστώς “γκρίζων ζωνών” στο Αιγαίο, το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα. Αυτή η εξέλιξη προκάλεσε έντονη κριτική, καθώς θεωρήθηκε ότι η κυβέρνηση Σημίτη αποδέχθηκε έναν περιορισμό της ελληνικής κυριαρχίας σε κρίσιμες περιοχές, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει την φράση του μέσα στο ελληνικό Κοινοβούλιο μετά την λήξη της κρίσης: «Θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για την πρωτοβουλία τους και τη βοήθειά τους»…

Σκάνδαλο SIEMENS

Η SIEMENS, πολυεθνικός γερμανικός κολοσσός, απέκτησε τεράστια επιρροή στην Ελλάδα μέσα από προμήθειες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, των συστημάτων ασφαλείας και των υποδομών. Η μεγαλύτερη σύμβαση αφορούσε τον ΟΤΕ, όπου η SIEMENS εξασφάλισε πολυάριθμα έργα. Επιπλέον, ο εκσυγχρονισμός των συστημάτων ασφαλείας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 αποτέλεσε ένα ακόμα αμφιλεγόμενο συμβόλαιο. Το 2006 ξεκίνησαν να έρχονται στο φως στοιχεία που αποκάλυπταν ένα εκτεταμένο σύστημα δωροδοκιών και μαύρου χρήματος. Σύμφωνα με τις αναφορές, τα στελέχη της SIEMENS χρησιμοποίησαν μίζες εκατομμυρίων ευρώ για να διασφαλίσουν κρατικές συμβάσεις, επηρεάζοντας πολιτικούς και ανώτατους κρατικούς αξιωματούχους.

Η επιλογή υπουργών όπως ο Τάσος Μαντέλης (τότε υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών) που φέρεται να έλαβε 450.000 μάρκα ως «δώρο» για τη σύμβαση του ΟΤΕ, αναδεικνύει την έλλειψη πολιτικού ήθους. Οι συμβάσεις για τα Ολυμπιακά έργα υπογράφηκαν με σκανδαλώδεις όρους, περιλαμβάνοντας υπερκοστολογήσεις και αδιαφανείς διαδικασίες, ενώ το περίφημο σύστημα ασφαλείας C4I δεν λειτούργησε ποτέ πλήρως, με αποτέλεσμα να χαθούν εκατομμύρια ευρώ. Παρά τις καταγγελίες και τις αναφορές για αδιαφανείς πρακτικές, οι κυβερνήσεις Σημίτη δεν διερεύνησαν σε βάθος τις καταγγελίες, επιτρέποντας την εδραίωση της διαφθοράς και δημιουργώντας ένα περιβάλλον ατιμωρησίας.

«Παράδοση» Α. Οτσαλάν στην Τουρκία

Μία ακόμη σοβαρή κρίση στη θητεία του Σημίτη ήταν η υπόθεση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν το 1999. Ο Κούρδος ηγέτης, που αναζητούσε άσυλο, οδηγήθηκε στην ελληνική πρεσβεία στην Κένυα, όπου συνελήφθη από τις κενυατικές αρχές με τη συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, στους οποίους και παραδόθηκε λίγο μετά τη σύλλψή του.

Η διαχείριση της υπόθεσης προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και έφερε την Ελλάδα σε δύσκολη θέση τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στο εσωτερικό της χώρας. Ο χειρισμός της κρίσης οδήγησε σε παραιτήσεις κυβερνητικών στελεχών και κατέδειξε προβλήματα στη διπλωματική στρατηγική και ασφάλεια της χώρας.

Σκάνδαλο Χρηματιστηρίου

Το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου το 1999 αποτελεί μία από τις πιο αμφιλεγόμενες υποθέσεις της διακυβέρνησής του. Το ελληνικό χρηματιστήριο γνώρισε εκρηκτική άνοδο, προσελκύοντας χιλιάδες μικροεπενδυτές. Η ραγδαία πτώση που ακολούθησε οδήγησε σε απώλειες δισεκατομμυρίων ευρώ (σε σημερινή αξία), αφήνοντας πίσω περίπου 2 εκατομμύρια οικονομικά κατεστραμμένους πολίτες. Η κυβέρνηση κατηγορήθηκε ότι ενίσχυσε την υπερτιμημένη εικόνα της αγοράς, δημιουργώντας μια χρηματιστηριακή φούσκα για πολιτικούς λόγους.
Και να θυμηθούμε εδώ και την άλλη περίφημη φράση του τότε υπουργού Εθνικής Οικονομίας Γιάννου Παπαντωνίου που βλέποντας την “φούσκα” να σκάει αντί να προειδοποιήσει τους μικροεπενδυτές έκανε το ακριβώς αντίθετο λέγοντας: “η περίοδος της νευρικότητας στο χρηματιστήριο έχει ημερομηνία λήξης, είναι η 9η Απριλίου 2000, είναι η επανεκλογή της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Εμείς, το ΠΑΣΟΚ είμαστε εγγυητές της ομαλής πορείας των αγορών”.
Φυσικά και γι΄ αυτό των τεραστίων διαστάσεων σκάνδαλο, ουδείς τιμωρήθηκε.

Εξοπλιστικά προγράμματα

Τα εξοπλιστικά σκάνδαλα αποτέλεσαν έναν άλλο μεγάλο πονοκέφαλο για τον Σημίτη. Ο εκλιπόντας Άκης Τσοχατζόπουλος, τότε υπουργός Άμυνας, κατά τη θητεία του βρέθηκε στο επίκεντρο κατηγοριών για μίζες εκατομμυρίων ευρώ σε εξοπλιστικά προγράμματα, όπως η αγορά γερμανικών υποβρυχίων και ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων TOR-M1.
Σύμφωνα με την δικαστική έρευνα ο Τσοχατζόπουλος φέρεται να δημιούργησε ένα πολύπλοκο δίκτυο υπεράκτιων εταιρειών, τραπεζικών λογαριασμών και «αχυρανθρώπων» προκειμένου να ξεπλένει τα χρήματα που λάμβανε ως δωροδοκίες. Το ύψος των παράνομων πληρωμών εκτιμήθηκε ότι ξεπερνούσε τα 55 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία διοχετεύονταν σε ακίνητα και πολυτελή αγαθά. Ο Άκης Τσοχατζόπουλος συνελήφθη τον Απρίλιο του 2012, λίγο πριν κλείσει το νομικό «παράθυρο» παραγραφής των αδικημάτων.
Τον Οκτώβριο του 2013, το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών τον έκρινε ένοχο και τον καταδίκασε σε 20 χρόνια κάθειρξη χωρίς ελαφρυντικά. Η σύζυγός του, Βίκυ Σταμάτη, καθώς και άλλοι συνεργάτες του, καταδικάστηκαν επίσης για συνέργεια και ξέπλυμα χρημάτων. Ο Τσοχατζόπουλος παρέμεινε στη φυλακή έως το 2018, οπότε και αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας. Ο Άκης Τσοχατζόπουλος πέθανε τρία χρόνια αργότερα, στις 27 Αυγούστου 2021 σε ηλικία 82 ετών.
Παρά το γεγονός ότι ο Κ. Σημίτης δεν ενεπλάκη άμεσα, είχε όμως την πλήρη πολιτική ευθύνη, η υπόθεση ανέδειξε τα κενά στον έλεγχο των κρατικών συμβάσεων και την προκλητική έλλειψη στοιχειώδους σεβασμού προς τον έλληνα φορολογούμενο.

ΟΝΕ και εξαπάτηση

Η οικονομική πολιτική του Σημίτη είχε ως κεντρικό στόχο τη δημοσιονομική πειθαρχία και την ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Η υιοθέτηση του ευρώ το 2002 θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία, ωστόσο αποκαλύφθηκε αργότερα ότι η κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει λογιστικές αλχημείες για να καλύψει τα πραγματικά δημοσιονομικά ελλείμματα. Αυτή η πρακτική δημιούργησε μία ψευδαίσθηση οικονομικής σταθερότητας, που κατέρρευσε με την οικονομική κρίση του 2009.

Ολυμπιακοί αγώνες 2004

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 έθεσαν την Ελλάδα στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής, αλλά συνοδεύτηκαν από υπερκοστολογήσεις και σπατάλες. Το κόστος διοργάνωσης ξεπέρασε τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ, δημιουργώντας τεράστιο δημοσιονομικό βάρος. Κατηγορίες για διαφθορά και μίζες σε κατασκευαστικά έργα, όπως το Ολυμπιακό Στάδιο και η Αττική Οδός, έπληξαν περαιτέρω την αξιοπιστία της κυβέρνησης.

Επιπλέον, η πολιτική λιτότητας που εφαρμόστηκε για την επίτευξη των οικονομικών στόχων επιδείνωσε τις κοινωνικές ανισότητες. Η ανεργία αυξήθηκε, ενώ οι μισθοί παρέμειναν στάσιμοι. Η κοινωνική δυσαρέσκεια εντάθηκε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί έδαφος για έντονες πολιτικές ανακατατάξεις τα επόμενα χρόνια.

Και τα… «καλά»

Παρ’ όλα αυτά, η διακυβέρνηση Σημίτη πέτυχε σημαντικά έργα υποδομής, όπως το νέο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Αττική Οδός και η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Βελτιώθηκαν οι μεταφορές και η προσβασιμότητα, ενώ ενισχύθηκε η διεθνής θέση της χώρας μέσω της προώθησης ελληνοτουρκικών σχέσεων και της στήριξης της διεύρυνσης της Ε.Ε. στα Βαλκάνια. Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ αναβάθμισε την οικονομική και γεωπολιτική θέση της, έστω κι αν αποδείχθηκε αργότερα ασταθής.

Ολοι κάποτε θα κριθούμε…

Η παρακαταθήκη του Κώστα Σημίτη παραμένει αμφιλεγόμενη. Από τη μία πλευρά, αναγνωρίζεται η συμβολή του στον εκσυγχρονισμό της χώρας, στην αναβάθμιση των υποδομών και στην ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ.
Από την άλλη, τα μεγάλα σκάνδαλα διαφθοράς, η ατιμωρησία, η ασκούμενη εξωτερική πολιτική, οι αδιαφανείς πρακτικές και οι κοινωνικές ανισότητες άφησαν μία βαριά σκιά στην πολιτική του κληρονομιά. Το όνομά του συνδέεται συχνά με την έναρξη μιας περιόδου που οδήγησε στην οικονομική κρίση, καθώς η φαινομενική ευημερία της διακυβέρνησής του αποδείχθηκε ασταθής και επιφανειακή.
Και όπως γνωρίζει η ανθρωπότητα από τους αιώνες που βρίσκεται σε αυτή τη γαλάζια μπάλα που λέγεται: “Γη”, ο μεγάλος κριτής θα είναι η Ιστορία σε ό,τι αφορά το έργο και την παρακαταθήκη του εκλιπόντος. Χωρίς νικητές και χαμένους με μόνο κριτήριο την αλήθεια, οι ιστορικοί του μέλλοντος θα την γράψουν.

neostrategy.gr