ΗΠΑ – Ιράν: Κουρελόχαρτο το διεθνές Δίκαιο

Υπάρχει ένας απαράβατος διεθνής κανόνας: Να μην βομβαρδίζονται πυρηνικές εγκαταστάσεις. Πλήττοντας το Ιράν, οι ΗΠΑ καταπάτησαν ανοικτά αυτή την κόκκινη γραμμή, κάνοντας το διεθνές Δίκαιο … κουρελόχαρτο, το οποίο έτσι κι’ αλλιώς έχει καταρρακωθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια.

«Με τα πλήγματα στις περιοχές Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν, οι ΗΠΑ και επισήμως κήρυξαν τον πόλεμο, όχι μόνο κατά του Ιράν, αλλά και κατά των διεθνών κανόνων, σύμφωνα με τους οποίους οι πυρηνικές υποδομές, όσο αμφιλεγόμενες κι αν είναι, δεν βομβαρδίζονται», παρατηρεί η ειδικός σε θέματα μη διάδοσης πυρηνικών όπλων, που συνεργάστηκε με το Πανεπιστήμιο Harvard, Rabia Akhtar.

Ο λόγος που ρητώς και κατηγορηματικώς η διεθνής κοινότητα έχει αυτόν τον κανόνα, είναι ότι σε περίπτωση «ατυχήματος», η ανθρωπότητα κινδυνεύει από πολλά Τσερνόμπιλ – πυρηνικό Αρμαγεδώνα. Είναι ενδεικτική, εξάλλου, η εξαιρετικά μεγάλη προσοχή, με την οποία αντιμετωπίστηκε η περίπτωση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπαρόζιε, στην Ανατολική Ουκρανία. Ο σταθμός πέρασε στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων και υπήρξε ο φόβος ενός «ατυχήματος», δεδομένου ότι σε κοντινές αποστάσεις γίνονταν μάχες, ενώ υπήρξαν και πλήγματα κοντά στον αντιδραστήρα. Ως γνωστόν, παρενέβη και ο Διεθνής Οργανισμός Πυρηνικής Ενέργειας (IAEA – International Atomic Energy Agency), ενώ εδόθησαν εκατέρωθεν διαβεβαιώσεις από τους εμπολέμους περί της υπερθετικής προστασίας του σταθμού.

Τι έπληξαν

Τώρα, στην περίπτωση του Ιράν, όσο «προσεκτικοί» κι’ αν δηλώνουν οι Αμερικανοί, οι κίνδυνοι για «ατύχημα» ήταν αυξημένοι. Οι ΗΠΑ, σχολιάζει η Rabia Akhtar, «επέλεξαν να πλήξουν κρίσιμης σημασίας εγκαταστάσεις, αλλά όχι με πυρηνικούς αντιδραστήρες. Σε μια περίπτωση, δε, απέφυγαν προσεκτικά πλήγματα σε εγκαταστάσεις από όπου θα μπορούσε να προκληθεί ραδιενεργός μόλυνση, με γεωπολιτικές συνέπειες. Πρόκειται για το Μπούσερ. Την γλίτωσε όχι μόνον λόγω αυτοσυγκράτησης, αλλά και από φόβο. Εκεί εργάζονται Ρώσοι επιστήμονες. Ο Πούτιν είχε απευθύνει σχετικές προειδοποιήσεις, ενώ αρνήθηκε να απομακρύνει τους επιστήμονές του από τον πυρηνικό σταθμό του Μπούσερ.

»Οι τρεις εγκαταστάσεις που επλήγησαν, δεν είναι στρατιωτικές. Είναι του κύκλου του πυρηνικού καυσίμου (σ. σ. διαδικασία που ακολουθείται από την εξόρυξη του ουρανίου μέχρι την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τη διαχείριση των αποβλήτων). Η καταστροφή τους μπορεί να καθυστερήσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν κατά 2 έως 5 χρόνια, αλλά με ποιο κόστος; Δύσκολο το δίλημμα για το Ιράν.

»Η νέα πραγματικότητα είναι σκληρό μάθημα για το Ιράν. Πλέον, μόνο ένα πυρηνικό όπλο μπορεί να εγγυηθεί ότι κάτι τέτοιο (σ. σ. όπως οι αμερικανικοί και ισραηλινοί βομβαρδισμοί) δεν θα συμβεί ξανά. Αλλωστε, ταμπού δεν είναι μόνο η χρήση πυρηνικών όπλων. Είναι και ο βομβαρδισμός πυρηνικών υποδομών. Πλέον, αυτή η γραμμή έχει ξεπεραστεί. Τα πλήγματα (σ. σ. των ΗΠΑ) ήταν στρατηγικά εσκεμμένη παραβίαση της διεθνούς πυρηνικής τάξης, και το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι ότι το Ιράν θα προβληματιστεί πολύ ως προς το κατά πόσο η αυτοσυγκράτηση είναι η μοναδική επιλογή του».

Πρώτος απολογισμός

Εως τώρα δεν έχουν δοθεί ικανοποιητικά στοιχεία, προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των αμερικανικών βομβαρδισμών επί των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Πάντως, δεν φαίνεται να υπάρχει διάχυση πυρηνικής ενέργειας στο περιβάλλον. Κάτι που μάλλον ενισχύει τις υποθέσεις, σύμφωνα με τις οποίες τα πυρηνικά υλικά που υπήρχαν στις ιρανικές εγκαταστάσεις εγκαίρως μεταφέρθηκαν σε ασφαλέστερα σημεία.

Δορυφορικές φωτογραφίες που διακινήθηκαν στα social media μετά τα αμερικανικά πλήγματα, δείχνουν ότι πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας πράγματι επλήγησαν, με αδιευκρίνιστη πάντως την αποτελεσματικότητά τους. Το πιθανότερο, σύμφωνα με εκτιμήσεις, είναι ότι επλήγησαν εγκαταστάσεις πολύτιμες για τις πυρηνικές έρευνες του Ιράν. Κάτι που, ενδεχομένως, θα καθυστερήσει τις έρευνες της χώρας.

Ως γνωστόν, η Τεχερένη ισχυρίζεται ότι το πυρηνικό πρόγραμμά της είναι αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς. Το Ισραήλ, αντίθετα, υποστηρίζει ότι αναπτύσσει πυρηνικό πρόγραμμα για στρατιωτικούς σκοπούς. Το Τελ Αβίβ ανακινεί αυτόν τον ισχυρισμό εδώ και πάνω από δέκα χρόνια. Από τότε, μάλιστα, ο Νετανιάχου ισχυριζόταν ότι είναι θέμα πολύ μικρού χρόνου να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικά όπλα. Από τις έρευνες του Διεθνούς Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας, ο οποίος εδώ και πολύ καιρό έχει υπό την αυστηρή επιτήρησή του το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, δεν έχουν αοδειχθεί οι ισχυρισμοί του Ισραήλ.

Υπάρχει και το χειρότερο σενάριο

Σύμφωνα με το «καλό» σενάριο, οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί έγιναν με καθαρά πολιτική στόχευση, επειδή ο Τραμπ έπρεπε να δείξει ότι αφενός τάσσεται στην πράξη υπέρ Ισραήλ – Νετανιάχου, αφετέρου για να φιλοτεχνήσει στο εσωτερικό της χώρας του την εικόνα ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι ο καταλυτικός παράγων στις διεθνείς υποθέσεις. Ακόμα και ως «καου μπόϋ», με τη χρήση όπλων. Κι’ ας αντιδρούν οι οπαδοί του MAGA, στους οποίους ο Αμερικανός πρόεδρος είχε τάξει ότι θα σταματήσει τους πολέμους.

Το κακό σενάριο είναι αφενός ότι ο πόλεμος με το Ιράν μόλις τώρα άρχισε, αφετέρου ότι, με την στρατιωτική πίεση η Τεχεράνη θα επιταχύνει προγράμματα για να αποκτήσει πυρηνικό όπλο. Βάσει αυτού του σεναρίου, επίσης, είναι αμφίβολο εάν οι βομβαρδισμοί συντελέσουν ώστε το Ιράν να συρθεί σε μια νέα συμφωνία με τη Δύση. Να σημειωθεί πως το 2018 ο Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, είχε καταγγείλει την προηγούμενη συμφωνία (επί Ομπάμα) Ιράν – Δύσης.

Τώρα, λίγο πριν την εκδήλωση αρχικά των ισραηλινών βομβαρδισμών, και κατόπιν των αμερικανικών, Ουάσιγκτον και Τεχεράνη, με τη διαμεσολάβηση του Ομάν, βρίσκονταν σε – πολύ δύσκολες – συνομιλίες για μια νέα συμφωνία. Αίφνης, τα πάντα διεκόπησαν, με την έναρξη των ισραηλινών βομβαρδισμών. Στη συνέχεια, ο Τραμπ ταυτίστηκε πλήρως με τον Νετανιάχου. Μένει να φανεί κατά πόσον αυτή η πολεμική περιπέτεια θα κλείσει τον κύκλο της με την ήττα του Ιράν, ή αντίθετα την πτώση του Νετανιάχου, ή εν τέλει θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στον όλεθρο.

Η διευθύντρια του προγράμματος μη διάδοσης πυρηνικών όπλων στην Ένωση Ελέγχου των Εξοπλισμών των ΗΠΑ, Kelsey Davenport, σχολιάζει την κατάσταση ως εξής: «Οι ΗΠΑ μπορεί να καταστρέψουν τις υποδομές του Ιράν, αλλά δεν μπορούν να καταστρέψουν τις γνώσεις των Ιρανών. Αυτά τα πλήγματα μπορεί να καθυστερήσουν την πρόοδο του Ιράν, αλλά είναι επίσης πιθανό να το ωθήσουν στην κατασκευή της πυρηνικής βόμβας. Οι ΗΠΑ χρειάζονται ένα σχέδιο αποκλιμάκωσης και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αποτροπή της διάδοσης των πυρηνικών όπλων.

»Αυτή τη στιγμή η προσοχή επικεντρώνεται στο Ιράν, αλλά όλα όσα συμβαίνουν θα έχουν τεράστιες επιπτώσεις για το διεθνές καθεστώς μη διάδοσης των πυρηνικών. Οι ΗΠΑ (σ.σ. το 2018) κατήργησαν μια αποτελεσματική συμφωνία (σ.σ. για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα). Δεν κατάφεραν να διαπραγματευτούν μια νέα. Τώρα, η χρήση στρατιωτικής ισχύος από τον Τραμπ είναι πιθανό να ωθήσει το Ιράν προς την απόκτηση βόμβας».

Κουρελόχαρτο το διεθνές Δίκαιο

Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, το 2003, είχε γίνει βάσει ψευδών «στοιχείων» που κατέθεσαν τότε οι ΗΠΑ στον ΟΗΕ, σύμφωνα με τα οποία ο Σαντάμ Χουσεΐν διέθετε χημικά όπλα. Μετά την κατάληψη του Ιράκ, τίποτα τέτοιο δεν αποδείχτηκε.

Τώρα, ο Τραμπ, ο οποίος εκτός του διεθνούς Δικαίου, κατηγορείται ότι παραβίασε το αμερικανικό Σύνταγμα, διότι δεν έλαβε την έγκριση του Κογκρέσου για την επίθεση στο Ιράν, καταπατάει μια βασική κόκκινη γραμμή της διεθνούς κοινότητας: Δεν κτυπάς ποτέ πυρηνικές εγκαταστάσεις, όσο σίγουρος κι’ αν είσαι ότι από εκεί δεν θα διαχυθεί πυρηνική ενέργεια.

Το διεθνές Δίκαιο και το status quo έτσι όπως διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει γίνει κλωτσοσκούφι. Κάτι που αποδείχτηκε ήδη από τη δεκαετία του 1990, με τη Γιουγκοσλαβία, τη Μέση Ανατολή, το Κυπριακό, το Ουκρανικό, κ.ο.κ. Στη σημερινή εποχή του ακραίου Αναθεωρητισμού παγκοσμίως, οπότε επιχειρείται να «γραφτεί» μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ακόμα και με τη δύναμη των όπλων – η διάδοση των οποίων έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο – εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την ανθρωπότητα.

Ως εκ τούτου και οι φόβοι για έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την παλαιά τάξη πραγμάτων την «δολοφονούν», αλλά η νέα ακόμα δεν υπάρχει. Αλλά και να υπάρξει νέα, άπαντες φοβούνται την γέννεση ενός τερατουργήματος.

Η επίθεση Τραμπ στο Ιράν, δίχως την έγκριση των θεσμικών οργάνων των ΗΠΑ, και κυρίως αγνοώντας καταφανώς τον «θεματοφύλακα» του διεθνούς Δικαίου, τον ΟΗΕ, ουδέν θετικό προοιωνίζει. Τουναντίον, δείχνει ότι η ανθρωπότητα έχει μπει σε επικίνδυνες ατραπούς και δεν αποκλείεται να περάσει πολύ δύσκολες στιγμές.

Πυρηνικές φιλοδοξίες

Από την άλλη, ούτε μπορεί να επιτραπεί στην κάθε μια χώρα να αποκτά πυρηνικά όπλα. Υποτίθεται ότι αυτή ακριβώς είναι η «κληρονομιά» του Ψυχρού Πολέμου και του μεταπολεμικού status quo και γι’ αυτό υπάρχουν οι αντίστοιχοι διεθνείς Οργανισμοί ελέγχου. Αλλο, βέβαια, εάν αυτοί χειραγωγούνται, όπως πολλάκις φάνηκε και στο Ιράκ και τώρα στο Ιράν.

Οπως όμως το Ιράν δεν πρέπει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, το ίδιο κανονικά θα έπρεπε να ισχύει και για το Ισραήλ, το οποίο, ως όλα δείχνουν, έχει πυρηνικά, αλλά δεν το παραδέχεται επισήμως. Δύο μέτρα και δύο σταθμά, οδηγούν στην καταρράκωση του διεθνούς Δικαίου. Και σε αυτή την πιο επικίνδυνη φάση της ύπαρξής της μετά τον Β’ ΠΠ βρίσκεται η ανθρωπότητα σήμερα.

Παρόμοιες πυρηνικές φιλοδοξίες μπορεί να έχει στο άμεσο μέλλον και η Τουρκία, όπως και άλλες δυνάμεις διεθνώς. Ηδη η Τουρκία έχει αναπτύξει μεγάλο πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς. Δεδομένου, όμως, ότι αρκετές περιφερειακές δυνάμεις διεκδικούν πλέον ρόλο κυριαρχίας στην γεωπολιτική περιοχή τους, αλλά και ευρύτερο αναβαθμισμένο παγκόσμιο ρόλο, ποιος θα ελέγξει τις πυρηνικές τους φιλοδοξίες; Πόσο μάλλον, όταν το πυρηνικό status quo στη «λογική» της αποτροπής, που διαμόρφωσαν επί Ψυχρού Πολέμου οι υπερδυνάμεις, έχει παρέλθει προ πολλού, ενώ η διάδοση οπλικών συστημάτων εξίσου επικίνδυνων με τα πυρηνικά, αλλά και τα ίδια τα πυρηνικά, είναι αμφίβολο κατά πόσον είναι υπό έλεγχο.