Tο Αόρατο Υποβρύχιο: Mπήκαμε στον «Παπανικολή» που ψάχνουν τέσσερις μήνες οι Τούρκοι-(ΦΩΤΟ)

Λοιδορήθηκε και συκοφαντήθηκε όσο κανένα άλλο οπλικό σύστημα. Εγινε γνωστό σαν «το υποβρύχιο που γέρνει». Τα αρχικά προβλήματα στη ναυπήγησή του χρησιμοποιήθηκαν από πολιτικούς για να χτίσουν καριέρες. Αποδείχθηκε ότι οι γερμανικές εταιρείες που κατασκεύαζαν κρίσιμα υποσυστήματά του είχαν συμπεριλάβει στο κόστος κτήσης του από την Ελλάδα και τις μίζες που διακινήθηκαν σε πολιτικά πρόσωπα, για τις οποίες καταδικάστηκε ο Ακης Τσοχατζόπουλος, ο υπουργός Αμυνας που υπέγραψε το συμβόλαιο για την προμήθεια τεσσάρων σκαφών τύπου 214. Στο παρελθόν είχε χαρακτηριστεί «πλωτό φέρετρο» από τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη. Επρόκειτο να παραληφθεί το 2005, τελικά όμως εντάχθηκε στον Στόλο το 2011. Είναι το υποβρύχιο «Παπανικολής», το πρώτο από τα τέσσερα υποβρύχια τύπου 214 που έχει στο οπλοστάσιό του το Πολεμικό Ναυτικό. Οι Ελληνες φορολογούμενοι πλήρωσαν συνολικά για την απόκτηση των τεσσάρων υποβρυχίων άνω των 2 δισ. ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα περίπου 100 εκατ. ευρώ που θα εκταμιευθούν άμεσα για την προμήθεια καινούριων τορπιλών.

Ακόμη και όσοι ελεεινολογούσαν σε βάρος των υποβρυχίων τύπου 214, αναγκάστηκαν να τα αποθεώσουν, ιδίως μετά τη διαπίστωση ότι στις πραγματικές επιχειρήσεις που διεξάγονται στο Αιγαίο εναντίον του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού επικράτησαν κατά κράτος στον υποβρύχιο πόλεμο. Τα πληρώματα των «σιωπηλών κυνηγών» του Πολεμικού Ναυτικού, περίπου 164 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, αν και κυριολεκτικά στην αφάνεια, επί μήνες κατάφεραν να κρατήσουν τα ελληνικά «μαύρα πλοία» ανεντόπιστα από τα τουρκικά ελικόπτερα, αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου, υποβρύχια και πολεμικά πλοία που τα αναζητούσαν χρησιμοποιώντας τα σόναρ και τα ραντάρ τους επί ματαίω.

«Να καταρρίψουμε οριστικά και αμετάκλητα τον μύθο των “υποβρυχίων που γέρνουν”», ζήτησε πριν από λίγες ημέρες ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος, σημειωτέον, είχε χρηματίσει μέλος της επιτροπής που εξέτασε τις πράξεις πέντε υπουργών που εκλήθησαν να χειριστούν τις συμβάσεις για την παραλαβή των γερμανικών υποβρυχίων.

Ο κ. Παναγιωτόπουλος εξήγησε ότι το πρώτο υποβρύχιο, σε κάποιες δοκιμές στη Βόρεια Θάλασσα, παρουσίασε κλίση, κάτι που, όπως είπε, είναι εντελώς φυσιολογικό για ένα πρωτότυπο σκάφος. Οι δοκιμές παραλαβής ξεκίνησαν το 2005. Το 2006 το ελληνικό υπουργείο Εθνικής Αμυνας είχε φτάσει στο σημείο να απορρίψει τα υποβρύχια και να καταγγείλει τη σύμβαση με τη γερμανική ThyssenKrupp (η οποία στο μεταξύ είχε εξαγοράσει την HDW, από την οποία είχε παραγγείλει τα υποβρύχια η κυβέρνηση Σημίτη). Οι Γερμανοί στην αρχή δεν παραδέχονταν τα προβλήματα, στη συνέχεια όμως πείστηκαν να τα διορθώσουν: μεταφέρθηκαν έρματα, μπήκαν φρακτές για να μην κυκλοφορεί ελεύθερα το νερό στο ανθεκτικό του σκάφους και το 2008 το υποβρύχιο «Παπανικολής» πιστοποιήθηκε ως αξιόπλοο από την BWB και το γερμανικό υπουργείο Αμυνας. Επί της ουσίας, ουδείς γνωρίζει τι διαπραγματευόταν η τότε κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή, δηλαδή ο τότε υπουργός Αμυνας Βαγγέλης Μεϊμαράκης και ο πρώην γενικός διευθυντής Εξοπλισμών Βαγγέλης Βασιλάκος, με τους Γερμανούς από τον Οκτώβριο του 2008 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2009 που η Thyssen κατήγγειλε τη σύμβαση.

Αγνωστο παραμένει ακόμη και σήμερα τι ακριβώς πήγε λάθος στην αρχική ναυπήγηση του «Παπανικολής», του πρώτου υποβρυχίου τύπου 214 που κατασκευάστηκε παγκοσμίως. Σχεδιαστικό λάθος; Κάτι άλλο, μυστηριώδες, που μπορεί να συνέβη στα γερμανικά ναυπηγεία του Κιέλου όπου οι ναυτεργάτες δεν ήταν μόνο Γερμανοί, αλλά και μετανάστες από χώρες εκτός Ε.Ε.; Ουδείς μπορεί να γνωρίζει επακριβώς τα μυστικά των υποβρυχίων τύπου 214…

«Απέδειξαν την αξία τους ως παράγοντες υπεροχής στο πεδίο στην πρόσφατη κρίση», είπε ο κ. Παναγιωτόπουλος στη Βουλή, προσθέτοντας για τα «μαύρα πλοία» τύπου 214: «Ακόμα ψάχνουν να τα βρουν οι δυνάμεις των Τούρκων λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών τους όσον αφορά την πρόωση…».

Αυτό που δεν είπε ο υπουργός Εθνικής Αμυνας είναι ότι η Αγκυρα έχει παραγγείλει στους Γερμανούς έξι ίδια υποβρύχια με τα τέσσερα ελληνικά τύπου 214, τον «Παπανικολή», τον «Ματρώζο», τον «Κατσώνη» και τον «Πιπίνο». Επιδίωξη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι το πρώτο υποβρύχιο που χτίζουν οι Γερμανοί για τους Τούρκους να είναι έτοιμο το 2023, για τους εορτασμούς των 100 ετών από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Η συνειδητοποίηση της στρατηγικής σημασίας των ελληνικών υποβρυχίων τύπου «Παπανικολής» στο πεδίο κατά τη διάρκεια της κρίσης με το «Oruc Reis» οδήγησε την ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει επισήμως από τους Γερμανούς να επιβάλουν εμπάργκο όπλων στην Τουρκία διακόπτοντας τη ναυπήγηση των τουρκικών υποβρυχίων τύπου 214. Η γερμανική Καγκελαρία επί του παρόντος αρνείται να διακόψει το συμβόλαιο πώλησης των γερμανικών υποβρυχίων προς το καθεστώς Ερντογάν. Το Βερολίνο καλύπτεται πίσω από τη μισή αλήθεια ότι δεν έχει δώσει νέα έγκριση για εξαγωγή κρίσιμου στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τουρκία. Ωστόσο η πώληση των έξι υποβρυχίων στην Τουρκία απειλεί να διαταράξει το ισοζύγιο ισχύος και την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ της Αθήνας και της Αγκυρας. Επί της ουσίας, η Ανγκελα Μέρκελ από το παράθυρο γίνεται συνένοχη στην επιθετικότητα Ερντογάν. Το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό δεν επιχειρεί απλώς να σφετεριστεί ελληνική υφαλοκρηπίδα αμφισβητώντας το δικαίωμα της Ελλάδας να ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Η Τουρκία απειλεί τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. στην Ανατολική Μεσόγειο. Και η Γερμανία, όσο δεν ενεργοποιεί εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, μοιάζει σαν να επιλέγει την αθέμιτη σύμπραξη με το καθεστώς Ερντογάν. Στον αντίποδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ακύρωσαν την πώληση 100 μαχητικών αεροσκαφών τύπου F-35 στην Τουρκία, όταν ο Ερντογάν επέλεξε να αγοράσει ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα από τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Stealth «Παπανικολής»

Ενα από τα ισχυρότερα όπλα των υποβρυχίων τύπου 214 είναι η αναερόβια πρόωση. Μπορεί να κινείται χωρίς αναπνευστήρα, δηλαδή χωρίς να εκθέτει ιστούς, η εμφάνιση των οποίων προδίδει τη θέση και την ύπαρξή του, για πολλά 24ωρα. Οι μπαταρίες του φορτίζονται μέσω ενός εξελιγμένου συστήματος με τη χρήση αποθηκευμένου οξυγόνου και υδρογόνου. Εχει δύο μηχανές diesel, αντί για πέντε που έχουν τα άλλα συμβατικά υποβρύχια, και ηλεκτρομηχανές. Επίσης έχει πολύ χαμηλή ακουστική υπογραφή, δηλαδή δεν εντοπίζεται από τα σόναρ άλλων υποβρυχίων, και πολύ χαμηλή μαγνητική υπογραφή, δηλαδή στο πέρασμά του δεν ενεργοποιεί νάρκες.

Το ραντάρ των υποβρυχίων τύπου 214 εκπέμπει σε πολύ μικρή ισχύ, έτσι οι «αυτιάδες» (δηλαδή το προσωπικό του ασυρμάτου) από το πλήρωμα των ελληνικών υποβρυχίων παρακολουθούν και καταγράφουν όσα γίνονται στον βυθό γύρω τους χωρίς να γίνονται αντιληπτοί, προσδίδοντας χαρακτηριστικά Stealth στους «σιωπηλούς κυνηγούς» του Πολεμικού Ναυτικού. Διατηρεί επικοινωνίες και από μεγάλο βάθος με τη χρήση επιπλέουσας κεραίας και έτσι δεν χρειάζεται να εκθέσει τη θέση του βγάζοντας ιστούς στην επιφάνεια της θάλασσας. Διατηρεί σταθερή τη σύσταση του αναπνευστικού αέρα, οπότε δεν χρειάζεται να ανεβαίνει στην επιφάνεια για ανανέωση της ατμόσφαιρας λόγω της μείωσης του οξυγόνου και της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα. Ακόμη και με ταχύτητα 10 κόμβων είναι αθόρυβο και άρα ανεντόπιστο.

Διαβάστε τι έγραφε το «ΘΕΜΑ» το 2011 για το υποβρύχιο «Παπανικολής»:

Τον Απρίλιο του 2011, τέσσερις μήνες αφού ο «Παπανικολής» είχε αξιολογηθεί ως πλήρως επιχειρησιακός, το «ΘΕΜΑ» είχε κάνει ρεπορτάζ-αυτοψία στο πρώτο ελληνικό υποβρύχιο τύπου 214. «Το μαράζι μου είναι να πείσω ότι το πλοίο είναι καλό, προσπάθεια που μερικές φορές μου μοιάζει σαν να προσπαθώ να πείσω ότι δεν είμαι ελέφαντας», μας έλεγε ο τότε κυβερνήτης του «Παπανικολής», αντιπλοίαρχος Κώστας Κοντογιαννάκος. Εννέα χρόνια μετά, ο κ. Κοντογιαννάκος, πρώτος κυβερνήτης του «Παπανικολής», είναι διοικητής υποβρυχίων του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι ένας από τους αξιωματικούς που έχουν διαμορφώσει τη σημερινή κατάσταση στο πεδίο: με τα ελληνικά υποβρύχια ανεντόπιστα και σαν πραγματικοί «σιωπηλοί κυνηγοί» να στήνουν καρτέρι στον τουρκικό στόλο, τα υποβρύχια του οποίου αποκαλύπτονται από τις ελληνικές δυνάμεις, υποβρύχια, φρεγάτες και τα ελληνικά «μαύρα πλοία» που τα ξετρυπώνουν. Κάτι που το τελευταίο δεκαήμερο έγινε τρεις φορές: οι ελληνικές ναυτικές δυνάμεις καθήλωσαν ισάριθμα τουρκικά υποβρύχια όταν με τα σόναρ, τα ραντάρ και τις άλλες τακτικές τους τα μετέτρεψαν σε… yellow submarines. Και όπως λένε όσοι έχουν υπηρετήσει στα υποβρύχια, δεν υπάρχει τίποτα πιο ψυχοφθόρο από την αντίληψη πως κάποια εχθρική μονάδα σε έχει εντοπίσει στον βυθό, κυρίως όταν δεν γνωρίζεις τις προθέσεις ή τις διαταγές του αντιπάλου.

Τι είχαμε γράψει για το «υποβρύχιο που γέρνει»

Οταν πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη του «ΘΕΜΑτος» στο υποβρύχιο είχε γίνει και αναλυτική αναφορά στα προβλήματα που φέρεται να είχε το σκάφος με την κλίση που παρουσίασε κατά τη διάρκεια των δοκιμών.

Το σχετικό απόσπασμα είχε ως εξής: Ο κυβερνήτης του «Παπανικολής» είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει καλύτερα από τον καθέναν τι ακριβώς έχει συμβεί τη δεκαετία από τις 27 Φεβρουαρίου του 2001, όταν άρχισε το χτίσιμο του υποβρυχίου στο ναυπηγείο της HDW στο Κίελο, μέχρι τις 27 Οκτωβρίου του 2010, όταν στο ίδιο γερμανικό ναυπηγείο έγινε η τελετή ύψωσης της ελληνικής σημαίας στο πολυσυζητημένο υποβρύχιο. Παρακολούθησε όλες τις δοκιμές για την πιστοποίηση του υποβρυχίου τον Φεβρουάριο του 2004 (εν όρμω), τον Φεβρουάριο του 2005 (εν πλω) και τις εργασίες αποκατάστασης των τεχνικών προβλημάτων το εξάμηνο από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούλιο του 2006 και το δίμηνο Μαΐου – Ιουνίου του 2008. Ισως είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει καλύτερα από τον καθέναν γιατί ένα υποβρύχιο που οι Γερμανοί κατασκευαστές της HDW, της Ferrostaal και της ThyssenKrupp έπρεπε να έχουν ναυπηγήσει έως τον Οκτώβριο του 2005 παραδόθηκε τελικάς στο Πολεμικό Ναυτικό τον Δεκέμβριο του 2010, με πέντε χρόνια καθυστέρηση.

Η μεγάλη κλίση που εμφάνιζε το υποβρύχιο όταν έπλεε στην επιφάνεια της θάλασσας και υπήρχε έντονος κυματισμός ήταν το βασικό πρόβλημα. Οι αβαρίες αντιμετωπίστηκαν με μεταφορές έρματος και τοποθέτηση φρακτών για να μην κυκλοφορεί ελεύθερα το νερό μέσα στο ανθεκτικό του σκάφους.

Η κλίση δεν ήταν όμως το μοναδικό πρόβλημα. Διαπιστώθηκε εισροή υδάτων στο υδραυλικό σύστημα του υποβρυχίου, βλάβη σοβαρή αφού το θαλασσινό νερό μπορούσε να κατακλύσει όλα τα συστήματα του υποβρυχίου. Επίσης, η εικόνα μέσα από το περισκόπιο δεν ήταν καθαρή αφού υπήρχαν αναταράξεις.

Ο αντιπλοίαρχος Κοντογιαννάκος ανακαλεί στη μνήμη του μερικά κρίσιμα περιστατικά: τη συμπεριφορά των Γερμανών κατασκευαστών που το 2006 δεν αναγνώριζαν τα προβλήματα ευστάθειας και αρνούνταν ότι το υποβρύχιο έβαζε νερά οδηγώντας την ελληνική πλευρά να εξετάζει το ενδεχόμενο απόρριψης του σκάφους, μέχρι τον Οκτώβριο του 2008, οπότε οι Γερμανοί είχαν κάνει όλες τις τεχνικές διορθώσεις και εγγυούνταν ότι το υποβρύχιο είναι άρτιο, όμως το υπουργείο Αμυνας δεν δεχόταν να το παραλάβει. Ολοι πίστεψαν τότε ότι δεν πρόκειται να πάρουμε το υποβρύχιο και κάποια από τα μέλη του πληρώματος ξέσπασαν σε κλάματα. Ο «Παπανικολής» ήταν το πρωτότυπο σκάφος και, σύμφωνα με τον κυβερνήτη, εμφάνισε τις παιδικές ασθένειες που βγάζουν όλες οι μηχανές μόλις πρωτοκυκλοφορήσουν. «Οταν κάποιος ακούει ότι έπεσαν μίζες, θεωρεί ότι το προϊόν δεν είναι καλό», αναφέρει ο κυβερνήτης και συνεχίζει: «Ομως το υποβρύχιο είναι καλό και θα παραμείνει σε υπηρεσία για τα επόμενα 30 χρόνια. Αν δεν παίρναμε υποβρύχια, σε τέσσερα χρόνια δεν θα είχαμε ούτε ένα».

Σήμερα σε όλο τον κόσμο βρίσκονται σε υπηρεσία έξι υποβρύχια όμοια με το «Παπανικολής». Τρία ανήκουν στον στόλο της Νότιας Κορέας, δύο έχουν αγοραστεί από την Πορτογαλία (αν και αναφέρονται ως τύπου 209 στα χαρτιά), ενώ εκτός της Ελλάδας, η οποία την επόμενη δεκαετία θα παραλάβει ακόμα πέντε υποβρύχια τύπου 214, έξι σκάφη όμοια με το «Παπανικολής» έχει παραγγείλει και η Τουρκία.