Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος στη Realnews: «Με στοχοποίησαν κέντρα και παράκεντρα»

«Ο θεσμικός ρόλος μου είναι να υπηρετώ την Ελλάδα και τα εθνικά μας συμφέροντα», δηλώνει στην αποκλειστική συνέντευξή του στην «R» ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος και εκφράζει την αισιοδοξία του για επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης τον Σεπτέμβριο του 2026.

Στον ΘΑΝΑΣΗ Κ. ΤΣΙΤΣΑ, Νέα Υόρκη

Σε μια περίοδο κατά την οποία ο αμερικανικός θρησκευτικός χάρτης μεταβάλλεται αθόρυβα αλλά ουσιαστικά, η Ορθόδοξη Εκκλησία -για δεκαετίες μια μικρή, σχετικά άγνωστη πτέρυγα του χριστιανισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες- βρίσκεται απροσδόκητα στο επίκεντρο. Πρόσφατο ρεπορτάζ των «New York Times» καταγράφει εντυπωσιακή άνοδο συμμετοχής σε ενορίες από τη Βόρεια Καρολίνα έως την Πενσιλβάνια, με εκατοντάδες νέους κατηχουμένους να αναζητούν μια πιο αυθεντική και απαιτητική μορφή πίστης σε μια εποχή πολιτισμικής ρευστότητας. Μέσα σε αυτό το κλίμα αναδιάταξης, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος κινείται σε ένα σύνθετο πεδίο, στο οποίο οι πνευματικές ανάγκες μιας διευρυνόμενης βάσης πιστών συναντούν τις γεωπολιτικές πιέσεις που επηρεάζουν την Ορθοδοξία στις ΗΠΑ και πέρα από αυτές. Αντιμέτωπος με διαφορετικά και συχνά αντικρουόμενα ρεύματα στο εσωτερικό της Αρχιεπισκοπής, προχωρά στον δικό του απολογισμό, σχολιάζει στη Realnews τις μέχρι πρότινος τεταμένες σχέσεις με μέλη της κυβέρνησης Μητσοτάκη καταγγέλλοντας τη στοχοποίησή του από κέντρα και παράκεντρα σε Ελλάδα και ΗΠΑ.

Η επταετής θητεία του έχει σημαδευτεί από προσπάθειες προοδευτικής ανασυγκρότησης, εσωτερικές εντάσεις, διαμάχες και αναπόφευκτες προσαρμογές και συμβιβασμούς. Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής συμμετέχει σήμερα στην πρώτη αποστολική επίσκεψη του Πάπα Λέοντα στην Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 1.700 χρόνια από την Α’ Σύνοδο της Νίκαιας, η οποία -εκτός των άλλων- υπογραμμίζει πόσο φορτισμένο έχει γίνει το θρησκευτικό τοπίο εν μέσω διεθνών συγκρούσεων. Σε ένα γεωπολιτικά ρευστό περιβάλλον, στο οποίο η θρησκεία συχνά λειτουργεί ως παράγοντας ισχύος αλλά και τριβής, η Αρχιεπισκοπή Αμερικής βρίσκεται να διαδραματίζει ρόλο μεγαλύτερο από αυτόν που παραδοσιακά της αποδιδόταν. Οι εσωτερικές διεργασίες στο Φανάρι, οι διωγμοί χριστιανικών πληθυσμών στη Μέση Ανατολή και η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την Ορθοδοξία στις ΗΠΑ συνθέτουν ένα τοπίο στο οποίο καμία πλευρά -ούτε η Εκκλησία ούτε η διπλωματία- δεν μπορεί να αγνοήσει την άλλη.

Πώς αντιλαμβάνεστε τη Σύνοδο στη Νίκαια; Ως θεολογική ευκαιρία, ως χειρονομία συμφιλίωσης ή ως ένα ακόμη συμβολικό βήμα χωρίς συνέχεια;

Τη βλέπω ως έναν ακόμη κρίκο σε μια διαρκή προσπάθεια επαναπροσέγγισης των Εκκλησιών. Αυτή η προσπάθεια είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ, όταν ο χριστιανισμός σε πολλές περιοχές συρρικνώνεται ή και διώκεται.

Η Σύνοδος θα συμπέσει με γεωπολιτικές εντάσεις και αυξημένο εθνικισμό, με θύματα χριστιανικές κοινότητες στη Μέση Ανατολή και κοινωνίες να επιλέγουν τη διάσπαση και τον θρησκευτικό φανατισμό.

Ισως η Σύνοδος είναι ακριβώς η απάντηση σε αυτήν την πρόκληση. Βλέπουμε παγκοσμίως μια γενικότερη τάση υπαναχώρησης σε θέματα συνεργασίας, μια διάθεση τα έθνη να κλειστούν στον εαυτό τους, να προβάλουν αποκλειστικά τις δικές τους «καθαρές» εθνικές αξίες, υποτιμώντας ή διώκοντας το διαφορετικό. Ομως πλέον οι κοινωνίες είναι βαθιά αναμεμειγμένες: σε καμία χώρα δεν λείπουν μεγάλες ομάδες μεταναστών, άλλης εθνικότητας, άλλης θρησκείας, άλλης γλώσσας. Μια προσπάθεια επιστροφής σε κλειστές, «ομοιογενείς» κοινωνίες θα έχει μεγάλο κόστος, θα γεννήσει βία και ίσως αιματοχυσία και θα οδηγήσει σε μεγάλη διεθνή αποσταθεροποίηση.

Πώς αξιολογείτε την επίσκεψη του μεταβατικού Σύρου Προέδρου στον Λευκό Οίκο;

Για τον μεταβατικό Πρόεδρο, νομίζω ότι κυριαρχεί η λογική της realpolitik. Σε μια χώρα, όπως η Συρία, όπου οι αντιπαραθέσεις έχουν φτάσει στο ζενίθ, έχει χυθεί πολύ αίμα και δεν υπάρχει παράδοση δημοκρατικής διακυβέρνησης, η μετάβαση δεν μπορεί να γίνει από τη μία ημέρα στην άλλη. Αυτό που με ενδιαφέρει σε αυτή τη φάση είναι η δέσμευση του νέου Προέδρου ότι προτίθεται να πορευθεί προς τη δημοκρατία, να προχωρήσει σε εκλογές σταδιακά, με τη συνεργασία και τη στήριξη της Δύσης. Μεγάλο κέρδος θεωρώ ότι η Συρία απηλλάγη από τη ρωσική κηδεμονία. Η Ρωσία παρουσιάστηκε ως «προστάτης της Ορθοδοξίας», αλλά στην πραγματικότητα χρησιμοποίησε την ορθόδοξη ιδεολογία, όπως παλαιότερα την κομμουνιστική, ως ιδεολογικό ένδυμα για εθνικές και παγκόσμιες βλέψεις. Η πίστη μας γίνεται εργαλείο κρατικών συμφερόντων. Αυτό είναι επικίνδυνο και για την Εκκλησία και για τους λαούς.

Από την επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη στις ΗΠΑ υπάρχει μια αισιοδοξία ως προς το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Συμμερίζομαι απόλυτα την αισιοδοξία του Πατριάρχη όχι από ρομαντισμό, αλλά στη βάση συγκεκριμένων δεδομένων. Η ανακαίνιση του κτιρίου της Θεολογικής Σχολής προχωρά ραγδαία. Ηδη έχει ολοκληρωθεί πάνω από το 60% και αναμένεται να ολοκληρωθεί πλήρως γύρω στο Πάσχα, χάρη στη δωρεά του Αθανασίου Μαρτίνη. Γιατί για πρώτη φορά υπάρχει ουσιαστική συνεργασία στελεχών του Οικουμενικού Πατριαρχείου με στελέχη υπουργείων της τουρκικής κυβέρνησης. Κάθονται στο ίδιο τραπέζι και συζητούν πώς, με ποιο νομικό σχήμα και με ποια μορφή μπορεί να επαναλειτουργήσει η Σχολή, ώστε να είναι αποδεκτό και από το Πατριαρχείο και από το τουρκικό νομικό πλαίσιο. Εχουμε φύγει από το στάδιο των ευχάριστων δηλώσεων και έχουμε εισέλθει στο στάδιο του «πάμε να δούμε πώς το υλοποιούμε». Ολα αυτά δικαιολογούν την αισιοδοξία που εκφράζει ο Πατριάρχης για επαναλειτουργία τον Σεπτέμβριο του 2026.Ο Ερντογάν είναι, ρεαλιστικά, ο μόνος Πρόεδρος που έχει την πολιτική δύναμη να το αποφασίσει και το κύρος να το επιβάλει στην τουρκική κοινωνία.

Πώς αξιολογείτε τη σημερινή κατάσταση στα ελληνοτουρκικά;

Υπάρχουν ένα πάγωμα του διαλόγου, προκλήσεις και διεκδικήσεις της Αγκυρας, αλλά και συνεχής αγώνας εξοπλισμών. Είναι μια σχετικά καλή περίοδος. Δεν υπάρχουν εντάσεις όπως παλαιότερα, όταν φοβόμασταν τα χειρότερα. Σήμερα δεν έχουμε κλιμάκωση στο Αιγαίο, ούτε το ψυχροπολεμικό, στρατιωτικό κλίμα που κυριαρχούσε κάποτε. Φυσικά, οι διεκδικήσεις και από τις δύο πλευρές παραμένουν. Δεν είναι όμως αυτή η στιγμή που θα εκδηλωθεί κάποια υποχώρηση από τις πάγιες θέσεις, ούτε υπάρχει λόγος να γίνει αυτό τώρα. Πιστεύω ότι και οι δύο πλευρές περιμένουν την κατάλληλη συγκυρία για να συνεχίσουν τον διάλογο από τις θέσεις που έχουν διαχρονικά. Οι χώρες δεν λειτουργούν με βάση τα συναισθήματα, αλλά με βάση τα συμφέροντά τους. Αυτή τη στιγμή το συμφέρον και των δύο είναι να μην υπάρχουν εντάσεις.

Βρισκόμαστε στον έβδομο χρόνο της θητείας σας. Ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερο επίτευγμά σας στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής;

Το σημαντικότερο επίτευγμα, κατά τη γνώμη μου, είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του ποιμνίου προς την Ιερά Αρχιεπισκοπή και στις πρωτοβουλίες της. Οταν ήρθα, η εμπιστοσύνη αυτή ήταν πολύ κλονισμένη – όχι μόνο στα οικονομικά, αλλά και στην ικανότητα της Αρχιεπισκοπής να διαχειρίζεται τα προβλήματα της ομογένειας.

Κοιτάζοντας πίσω, υπήρξαν αποφάσεις που μετανιώσατε ή θα χειριζόσασταν διαφορετικά;

Ασφαλώς. Υπήρξαν περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν υπολόγισα σωστά τις αντιδράσεις που θα προκαλούσαν ορισμένες κινήσεις μου. Αν τις είχα προβλέψει, θα τις είχα κάαπό εμένα με δικαίωσαν. Συμβαίνει συχνά: ο πρώτος που κάνει κάτι «τρώει το ξύλο» και ανοίγει τον δρόμο για να το κάνουν οι επόμενοι χωρίς αντίδραση. Πιστεύω ότι η επίσκεψη αυτή χρησιμοποιήθηκε από συγκεκριμένους κύκλους όχι για την ουσία της, αλλά ως αφορμή για να πληγεί η εικόνα του Αρχιεπισκόπου και της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Αν υπήρχε πραγματικό πρόβλημα στην ουσία, δεν θα ακολουθούσαν αργότερα άλλοι στο ίδιο βήμα. Η πολεμική ήταν μονομερής. Εγώ δεν την ακολούθησα. Δεν απάντησα με αντεπιθέσεις, ούτε εκμεταλλεύτηκα ευκαιρίες για να πλήξω κυβερνητικά στελέχη. Προσπάθησα να διατηρήσω τη νηφαλιότητα και την ψυχραιμία μου και να απαντώ όταν υπήρχαν κατηγορίες χωρίς βάση – και εξακολουθώ να πιστεύω ότι δεν είχαν βάση. Για εμάς τους κληρικούς της διασποράς, η στάση πρέπει να είναι σαφής: ανεξάρτητα από το ποια κυβέρνηση υπάρχει στην Ελλάδα, εμείς υπηρετούμε το έθνος, την Εκκλησία και τα εθνικά συμφέροντα. Η Ελλάδα μπορεί να μας πληγώνει, αλλά «το αίμα νερό δεν γίνεται». Δεν πιστεύω ότι βοηθά τα εθνικά συμφέροντα να «ροκανίζουμε τα κλαδιά» πάνω στα οποία καθόμαστε.

Πώς εξομαλύνθηκαν οι σχέσεις σας με το Μέγαρο Μαξίμου;

Υπήρξαν ψύχραιμες φωνές μέσα στην κυβέρνηση και γενικότερα στον πολιτικό κόσμο, άνθρωποι με εθνική συνείδηση, οι οποίοι δούλεψαν με υπομονή σε μια περίοδο μεγάλης έντασης. Παράλληλα, υπήρξε και ένα σύστημα κέντρων και παρακέντρων, με συγκεκριμένα ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται εδώ αλλά απευθύνονται κυρίως στο ελληνικό κοινό. Στην Αμερική δεν έχουν καμία αξιοπιστία – σχεδόν κανείς δεν τους ακούει. Στην Ελλάδα όμως δημιουργούν την εντύπωση ότι διχάζεται ο Ελληνισμός και καλλιεργούν ανησυχία. Με τον χρόνο και με νηφάλιες παρεμβάσεις, τα πράγματα οδηγήθηκαν προς μια πιο ομαλή κατεύθυνση.

Το ρεπορτάζ λέει ότι το Μέγαρο Μαξίμου έριξε γέφυρες, όταν σας ζητήθηκε η βοήθειά σας για μια επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο. Ισχύει;

Δεν είναι σωστό να μπαίνουμε σε τέτοιες λεπτομέρειες. Ακόμη και αν ζητήθηκε, δεν είναι κακό. Το καθήκον μου θα έκανα. Δεν κάνω χάρη σε κανέναν, αυτός είναι ο θεσμικός ρόλος μου: να υπηρετώ την Ελλάδα και τα εθνικά μας συμφέροντα.

Μιλήσατε για κέντρα και παράκεντρα που σας υπονομεύουν. Αρκετοί στις ΗΠΑ θεωρούν ότι στο παρασκήνιο επηρεάζουν εδώ και δεκαετίες τη λειτουργία της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

Με παρηγορεί ότι τα ίδια ακριβώς κέντρα, με τα ίδια ονόματα μάλιστα, ασκούσαν παρόμοια προπαγάνδα σε όλους τους προκατόχους μου. Αν δείτε τα αρχεία, θα διαπιστώσετε ότι οι ίδιοι άνθρωποι που σήμερα εκθειάζουν τον Ιάκωβο ή τον Δημήτριο, κάποτε έγραφαν τα χειρότερα γι’ αυτούς. Αυτό δείχνει ότι δεν πρόκειται για ουσιαστική κριτική, αλλά για προπαγάνδα, με fake news και κατασκευασμένες ιστορίες. Η καλόπιστη, τεκμηριωμένη κριτική είναι απολύτως καλοδεχούμενη – με βοηθά να προστατεύομαι από λάθη και αυταρχικές διολισθήσεις. Δυστυχώς, αυτό που βλέπουμε συχνά δεν είναι τέτοιος διάλογος, αλλά «προπετάσματα καπνού».

Ποιο είναι το όραμά σας για την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής; Πολλοί θεώρησαν στην αρχή ότι θα φέρετε ένα κύμα ανανέωσης.

Η Αρχιεπισκοπή Αμερικής εξελίσσεται και αναπτύσσεται ραγδαία. Αυτό δεν είναι μόνο δική μας εμπειρία «στο πεδίο», στις ενορίες, αλλά και κάτι που επιβεβαιώνουν και μεγάλα μέσα, όπως πρόσφατα οι «New York Times». Τα στασίδια είναι γεμάτα. Το καλοκαίρι -για πρώτη φορά στην ιστορία μας στην Αμερική- αντί να αδειάζουν οι εκκλησίες λόγω διακοπών, ήταν πιο γεμάτες από ποτέ. Υπάρχει μεγάλη προσέλευση στην Ορθοδοξία. Πρέπει να ταξιδέψει κάποιος στην ενδοχώρα, σε απομακρυσμένες ενορίες, για να δει τον ενθουσιασμό για την Εκκλησία, για την πίστη μας και για τον πολιτισμό μας. Ακόμη και εκεί όπου η ελληνική γλώσσα έχει σε μεγάλο βαθμό χαθεί, η ελληνικότητα παραμένει ισχυρή. Και μάλιστα είναι μια ελληνικότητα χωρίς εθνικισμό. Οταν βλέπεις σε σχολεία του Τέξας Αφροαμερικανούς και Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής να φορούν φουστανέλες και να χορεύουν τσάμικο, καταλαβαίνεις ότι ο πολιτισμός μας εμπνέει χωρίς αποκλεισμούς και σύνορα. Αυτό είναι το όραμα: μια Ορθοδοξία ανοιχτή, ζωντανή, που εμπνέει και αγκαλιάζει όλους.