Απειλή για πάνω από 1,5 εκατ. φορολογούμενους τα τεκμήρια – Το μονοπάτι για την αποφυγή τους

Αν και βρισκόμαστε στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, στην Ελλάδα η φορολογική αρχή αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανίχνευση της φοροδιαφυγής, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι, καταφεύγει σε εργαλεία μιας άλλης εποχής, τα οποία μπορεί να μην είναι δίκαια, αλλά είναι αποτελεσματικά, γεμίζοντας τα κρατικά ταμεία με περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για τα τεκμήρια διαβίωσης, στα δίχτυα των οποίων έπεσαν πέρυσι περίπου 1,5 εκατομμύριο φορολογούμενοι.

Υπάρχει μεν μονοπάτι για την αποφυγή τους, ωστόσο αυτό φαίνεται δύσβατο, με τους φορολογούμενους να έχουν στη διάθεσή τους μόλις 2,5 μήνες για να προχωρήσουν σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες ώστε να αποφύγουν την παγίδα και να γλιτώσουν τη φορολογία από εισοδήματα που δεν απέκτησαν ποτέ.

Η υφιστάμενη νομοθεσία προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για την αποφυγή των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, εφόσον οι φορολογούμενοι τις αξιοποιήσουν σωστά και εντός των καθορισμένων προθεσμιών. Συγκεκριμένα, υπάρχουν διάφορα «εργαλεία» που, με σωστή εφαρμογή, μπορούν να μειώσουν ή ακόμα και να εξαλείψουν τα τεκμήρια που επιβάλλει η εφορία. Η νομοθεσία παρέχει συνολικά εννέα τρόπους αποφυγής των τεκμηρίων. Τρεις από αυτούς είναι γενικής εφαρμογής, όπως οι γονικές παροχές ή δωρεές, τα δάνεια και η ανάλωση κεφαλαίου προηγούμενων ετών. Οι υπόλοιποι έξι αφορούν ειδικές περιπτώσεις, όπως τα κέρδη από τυχερά παιχνίδια, η πώληση περιουσιακών στοιχείων, η είσπραξη εφάπαξ αποζημιώσεων και επιδομάτων.

Ειδικά για τα δάνεια, η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της ΑΑΔΕ έχει θέσει αυστηρά κριτήρια, με συνολικά τέσσερις βασικές και πέντε επιπλέον προϋποθέσεις για την αναγνώρισή τους ως μέσων κάλυψης τεκμηρίων.

Τα τεκμήρια βασίζονται στην ατομική τεκμαρτή δαπάνη, η οποία ανέρχεται σε 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο φορολογούμενο και 5.000 ευρώ για ζευγάρια, και προσαυξάνονται ανάλογα με τις δαπάνες διαβίωσης που σχετίζονται με τα ετήσια έξοδα συντήρησης κατοικιών, αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, πισίνων, αεροσκαφών και άλλων πολυτελών ειδών. Επίσης, ληφθούν υπόψη οι πραγματικές δαπάνες για διδάκτρα ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβές υπηρετικού προσωπικού. Εάν το δηλωθέν εισόδημα είναι χαμηλότερο από το συνολικό ποσό των τεκμαρτών δαπανών, τότε η εφορία φορολογεί τον φορολογούμενο με βάση τα τεκμήρια.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 2023, 1.540.255 φορολογούμενοι αντιμετώπισαν προβλήματα με τα τεκμήρια. Παρά την αναφορά συνολικού εισοδήματος 2,96 δισεκατομμυρίων ευρώ, τους επιβλήθηκε επιπλέον τεκμαρτό εισόδημα ύψους 4,39 δισεκατομμυρίων ευρώ, οδηγώντας σε φορολόγηση συνολικού εισοδήματος 7,35 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η πλειονότητα αυτών των φορολογουμένων ήταν μισθωτοί και συνταξιούχοι (947.676 ΑΦΜ, ή 62% του συνόλου), ακολουθούμενοι από εισοδηματίες (319.734 ΑΦΜ), επιχειρηματίες (195.843 ΑΦΜ) και αγρότες (77.002 ΑΦΜ).

Μέθοδοι αποφυγής της τεκμαρτής φορολόγησης

Η τεκμαρτή φορολόγηση μπορεί να αποφευχθεί με τη σωστή χρήση συγκεκριμένων εργαλείων και στρατηγικών, εφόσον ο φορολογούμενος προνοήσει και κινηθεί εγκαίρως, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2024. Εάν το δηλωθέν εισόδημα είναι χαμηλό και οι τεκμαρτές δαπάνες είναι υψηλότερες, μπορεί να επιλέξει μία ή περισσότερες από τις παρακάτω επιλογές για να καλύψει τη διαφορά και να αποφύγει την αυξημένη φορολογία:

1. Λήψη δωρεών ή γονικών παροχών: Οι γονικές παροχές ή δωρεές είναι ευέλικτες, καθώς το αφορολόγητο όριο έχει αυξηθεί στα 800.000 ευρώ. Για να αναγνωριστεί η δωρεά, πρέπει να γίνει και να δηλωθεί στην εφορία μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2024. Οι καταβολές πρέπει να γίνονται μέσω τραπεζικού συστήματος και αυτά τα ποσά θεωρούνται τεκμήριο για τον δωρητή. Σημαντικό είναι να ελέγχεται αν ο δωρητής είχε τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει τη δωρεά με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματά του.
2. Αγορά περιουσιακού στοιχείου: Εάν πρόκειται για αγορά ακινήτου, αυτοκινήτου ή άλλου περιουσιακού στοιχείου, η δωρεά ή η γονική παροχή πρέπει να έχει γίνει και να δηλωθεί πριν από την αγορά. Διαφορετικά, η εφορία μπορεί να απορρίψει τη συναλλαγή.
3. Ανάλωση κεφαλαίου προηγούμενων ετών: Ο φορολογούμενος μπορεί να χρησιμοποιήσει εισοδήματα προηγούμενων ετών για να καλύψει τη διαφορά των τεκμηρίων, εφόσον αυτά έχουν δηλωθεί και μπορούν να αποδειχθούν μέσω προηγούμενων φορολογικών δηλώσεων.
4. Έσοδα από πώληση περιουσιακών στοιχείων το 2024: Αν ο φορολογούμενος πουλήσει περιουσιακά στοιχεία κατά τη διάρκεια του έτους, μπορεί να χρησιμοποιήσει τα έσοδα από την πώληση για να καλύψει τα τεκμήρια.
5. Πραγματικά εισοδήματα απαλλαγμένα από φόρο: Εισοδήματα που αποκτήθηκαν το 2024 και είναι απαλλαγμένα από φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο, όπως αποζημιώσεις απόλυσης, επιδόματα ανεργίας, κέρδη από μετοχές και αμοιβαία κεφάλαια, τόκοι καταθέσεων κ.λπ., μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των τεκμηρίων.
6. Χρηματικά ποσά μη θεωρούμενα εισόδημα: Εφάπαξ πληρωμές, ασφαλιστικές αποζημιώσεις και άλλα ποσά που δεν θεωρούνται εισόδημα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των τεκμηρίων, εφόσον εισπράχθηκαν εντός του 2024.
7. Εισαγωγή χρημάτων από το εξωτερικό: Εάν ο φορολογούμενος εισάγει χρήματα από το εξωτερικό το 2024, είτε σε ευρώ είτε σε συνάλλαγμα, και μπορεί να αποδείξει την προέλευση τους, μπορεί να καλύψει τη διαφορά των τεκμηρίων.
8. Κέρδη από τυχερά παιχνίδια: Κέρδη από τυχερά παιχνίδια (π.χ. Στοίχημα, Τζόκερ, ΛΟΤΤΟ κ.λπ.) μπορούν να καλύψουν τα τεκμήρια.
9. Λήψη δανείων: Δάνεια από τράπεζες, συγγενείς ή τρίτους που λήφθηκαν το 2024 και έχουν αποδεικτικά στοιχεία (συμβολαιογραφικές πράξεις ή ιδιωτικά συμφωνητικά με χαρτόσημο και βέβαιη ημερομηνία) μπορούν να δηλωθούν ως έσοδο. Τα ποσά δηλώνονται στον πίνακα 6 του εντύπου Ε1 της φορολογικής δήλωσης.

Προϋποθέσεις για τη χρήση δανείων

Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών της ΑΑΔΕ, για να χρησιμοποιηθεί ένα δάνειο για την κάλυψη των τεκμηρίων, πρέπει να πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:

• Το δάνειο να είναι πραγματικό και όχι εικονικό.
• Να σχετίζεται με το τεκμήριο που πρόκειται να καλυφθεί.
• Να έχει βέβαιη ημερομηνία.
• Να έχει ληφθεί πριν την απόκτηση του περιουσιακού στοιχείου.

topontiki.gr