Άρχισε το «μπρα ντε φερ» της Μελόνι με τις αγορές: Φόρος στις τράπεζες, δημόσιο έλλειμμα

Δεν υπάρχει ακόμη κρίση, αλλά ο μήνας του μέλιτος έχει τελειώσει. Εδώ και δύο μήνες, η δυσπιστία των χρηματοπιστωτικών αγορών προς την κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία επανέρχεται αθόρυβα. Ένας έκτακτος φόρος στις τράπεζες, που αιφνιδίασε τους επενδυτές, μια αλλαγή στους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης και, κυρίως, ένα δημοσιονομικό έλλειμμα μεγαλύτερο από το αναμενόμενο, αναζωπύρωσαν τις αμφιβολίες. Σημάδι αυτών των εντάσεων, τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων έφτασαν το 5% στις αρχές Οκτωβρίου, σχεδόν δύο μονάδες υψηλότερα από τα γερμανικά ομόλογα, τα οποία βρίσκονται στο 3%. Πριν από δύο χρόνια, η διαφορά αυτή ήταν μόνο μία μονάδα.

«Η ιταλική κυβέρνηση δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο» ανησυχεί ο Nicola Nobile της εταιρείας Oxford Economics σε σημείωμά του. «Οι επενδυτές μισούν τις εκπλήξεις και τώρα, ξαφνικά, η κυβέρνηση Μελόνι αποκλίνει από τη δημοσιονομική σύνεση που επέδειξε τον πρώτο χρόνο», προσθέτει ένας επενδυτής εγκατεστημένος στο City του Λονδίνου , ένας καλός γνώστης του ιταλικού πολιτικού κόσμου. «Ωστόσο, το πρόβλημα της Ιταλίας είναι ότι πρόκειται για μια οικονομικά πολύ ευάλωτη χώρα, για την οποία δημιουργούνται τακτικά αμφιβολίες. Αυτό απαιτεί από κάθε κυβέρνηση να είναι πολύ σαφής στο μήνυμά της προς τις αγορές».

Με χρέος 140% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), η Ιταλία είναι η πιο υπερχρεωμένη χώρα της ευρωζώνης, μετά την Ελλάδα. «Δεν πιστεύουμε ότι θα μετατραπεί σε κρίση βραχυπρόθεσμα, αλλά οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι έχουν σαφώς αυξηθεί» προσθέτει ο Andrew Kenningham, της Capital Economics.

Ο προϋπολογισμός του 2024 δεν ικανοποιεί

Όλα είχαν ξεκινήσει τόσο καλά. Η κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Τζόρτζια Μελόνι, του μεταφασιστικού κόμματος Fratelli d’Italia, ήταν εξαιρετικά προσεκτική, όταν ανέβηκε στην εξουσία τον Οκτώβριο του 2022, για να δείξει τα διαπιστευτήριά της. Ο προϋπολογισμός του ακολούθησε ουσιαστικά εκείνον που είχε θέσει σε εφαρμογή ο προκάτοχός του, ο Μάριο Ντράγκι, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ένας οικονομολόγος με μεγάλο σεβασμό στον κόσμο της οικονομίας.

Η πρώτη αναποδιά ήρθε τον Αύγουστο, όταν η ιταλική κυβέρνηση ανακοίνωσε ξαφνικά έναν έκτακτο φόρο 40% στα «υπερκέρδη» των τραπεζών, αιφνιδιάζοντας τους παρατηρητές. Οι ιταλικές τράπεζες έπεσαν αμέσως στο χρηματιστήριο και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αντιστρέψει γρήγορα την πορεία της, μειώνοντας τελικά τον πρόσθετο φόρο στο μισό της αρχικής ανακοίνωσης. Εκείνη την εποχή, οι παρατηρητές εξακολουθούσαν να της δίνουν το πλεονέκτημα της αμφιβολίας: «Η πρωθυπουργός Μελόνι φαίνεται να θέλει να διατηρήσει την εκπληκτικά καλή φήμη που έχει κερδίσει από τότε που ήρθε στην εξουσία» έγραψε ο κ. Kenningham σε σημείωμά του εκείνη την εποχή.
Αυτό έγινε χωρίς να ληφθεί υπόψη ο προϋπολογισμός για το 2024, που παρουσιάστηκε την 1η Οκτωβρίου . Για το 2023 και το 2024, η ιταλική κυβέρνηση αύξησε τις προβλέψεις της για το έλλειμμα. Το επόμενο έτος, αυτό θα πρέπει να είναι 4,3% του ΑΕΠ, πολύ μακριά από το όριο του 3% της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Η κυβέρνηση Μελόνι φρόντισε βεβαίως να τα πάει θεωρητικά καλύτερα από τη Γαλλία, της οποίας το έλλειμμα προβλέπεται στο 4,4% του ΑΕΠ το 2024: «Είναι ένας τρόπος να προστατευτείς, να πεις ότι δεν είναι οι χειρότεροι μαθητές» λέει ένας επενδυτής από το Λονδίνο.

Εντάσεις στο εσωτερικό της κυβέρνησης

Αλλά οι αγορές έγιναν ανήσυχες. Παρουσιάζοντας έναν τέτοιο προϋπολογισμό, η ιταλική κυβέρνηση παραιτείται από οποιαδήποτε μείωση του χρέους της, αρκούμενη στη σταθεροποίησή του μεσοπρόθεσμα. Και πάλι, αυτό βασίζεται σε πολύ αισιόδοξες προβλέψεις για την ανάπτυξη, με την ιταλική εκτελεστική εξουσία να υπολογίζει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,2% το 2024, όταν το ΔΝΤ προβλέπει 0,7%. «Είναι σαφές ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια [δημοσιονομική] μετατόπιση από την κυβέρνηση Μελόνι» συνεχίζει ο κ. Nobile.
Αυτές οι οικονομικές αβεβαιότητες μεταφράστηκαν τις τελευταίες εβδομάδες σε εντάσεις στο εσωτερικό της κυβερνητικής πλειοψηφίας, σημάδι αυξανόμενου ενθουσιασμού. Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται ο Τζιανκάρλο Τζορτζέτι, υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, μέλος της Λέγκας (ακροδεξιά), και ο ηγέτης του κόμματός του, Ματέο Σαλβίνι.

Υπουργός Μεταφορών, έθεσε συγκεκριμένα την κατασκευή της γέφυρας πάνω από τα Στενά της Μεσσήνης, η οποία θα συνδέει τη Σικελία με την ηπειρωτική χώρα, ως μία από τις προτεραιότητές του, ευχόμενος η χρηματοδότησή της, η οποία εκτιμάται σε 12 δισεκατομμύρια ευρώ, να συμπεριληφθεί στον νόμο για τα δημοσιονομικά που πρέπει να ψηφιστεί μέχρι το τέλος του έτους. Όμως, για τον υπουργό Οικονομίας, αποκλείεται να χρηματοδοτηθεί το έργο πριν από το 2024. «Ο αυστηρός έλεγχος των δημόσιων δαπανών είναι ένα ουσιαστικό στοιχείο» επιμένει ο κ. Giorgetti.

Η προοπτική των ευρωεκλογών έχει επίσης οξύνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, της Τζόρτζια Μελόνι και του Ματέο Σαλβίνι, τα πολιτικά κόμματα των οποίων δεν διεκδικούν τις ίδιες ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο επικεφαλής της κυβέρνησης πρέπει να κινηθεί μεταξύ της δημοσιονομικής αυστηρότητας και των υποσχέσεων για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Ιταλών. «Υπάρχουν λίγοι πόροι, αλλά πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την αύξηση των μισθών και την ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης», εξήγησε στους αρχηγούς των κομμάτων της κυβέρνησής της, προειδοποιώντας για τυχόν «προεκλογικές υποσχέσεις» δημαγωγικές. Μια άμεση απάντηση στις υπερβολικά άπληστες εκλογικές φιλοδοξίες του Ματέο Σαλβίνι.

Ιδιωτική πίεση στη νομοθετική διαδικασία;

Οι πολιτικές εντάσεις προστίθενται έτσι στις οικονομικές ανησυχίες. «Η πραγματική αχίλλειος πτέρνα αυτής της κυβέρνησης είναι η απουσία μιας θεμελιώδους συμφωνίας μεταξύ των κύριων συνιστωσών της» , συνοψίζει η Corriere della Sera στις 5 Οκτωβρίου , σε άρθρο με τίτλο «Οι επικίνδυνες αδυναμίες μας».

Τέλος, σε αυτές τις δυσκολίες προστίθεται ένας νέος νόμος για την εταιρική διακυβέρνηση, ο οποίος αποκαλύπτει τις μικρές διευθετήσεις που υπάρχουν μερικές φορές μέσα στον ιταλικό καπιταλισμό. Πολύ τεχνικό, με σκοπό κυρίως να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό από τα ξένα χρηματιστήρια, το νομοσχέδιο παρεξέκλινε από τον αρχικό του στόχο αυτό το καλοκαίρι, όταν πέρασε από τη Γερουσία. Κατατέθηκαν περίεργες τροποποιήσεις, που καθιστούν δυνατή την ενίσχυση της δύναμης των μετόχων μειοψηφίας.

Ο ιταλικός Τύπος είδε σε αυτό τον απόηχο της επικής μάχης στην οποία συμμετείχαν, από τη μία πλευρά, η τράπεζα Mediobanca και η ασφαλιστική εταιρεία Generali και, από την άλλη, δύο από τους βασικούς μετόχους της, ο δισεκατομμυριούχος Francesco Caltagirone και οι διάδοχοι του δισεκατομμυριούχου Leonardo Del Vecchio, ο οποίος πέθανε το 2022 . Με τις τροποποιήσεις αυτές, οι τελευταίοι θα είχαν ενισχύσει τον έλεγχό τους σε αυτά τα δύο ψήγματα της ιταλικής οικονομίας. «Οι ομάδες πίεσης έχουν σαφώς παρέμβει, και αυτό δεν είναι ένα καλό μήνυμα για τον τρόπο με τον οποίο γίνονται οι ιταλικοί νόμοι» αναφέρει ο Luca Enriques, ειδικός σε θέματα διακυβέρνησης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Τελικά, μετά από μια μακρά αντιπαράθεση, οι περισσότερες από αυτές τις τροπολογίες εγκαταλείφθηκαν την Τρίτη 10 Οκτωβρίου.

ieidiseis.gr

AP Photo