Ενδημική διαφθορά

Το 97% των πολιτών θεωρούν ότι στη χώρα υπάρχει διαφθορά. Αυτό προκύπτει από δημοσκόπηση της Κάπα Research που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Ιδρύματος «Χάινριχ Μπελ» (Heinrich Böll Foundation). Για την ακρίβεια το 72% απάντησε ότι η διαφθορά είναι πολύ διαδεδομένη και το 25% ότι είναι αρκετά διαδεδομένη.

Και είναι σαφές, επίσης, από τα στοιχεία της έρευνας ότι η διαφθορά αυτή επικεντρώνεται σε όσους διαχειρίζονται τις τύχες του κράτους. Αυτό προκύπτει από τις απαντήσεις στην ερώτηση για τον τομέα όπου εμφανίζεται το πιο σοβαρό πρόβλημα διαφθοράς: πρώτη απάντηση με διαφορά είναι η εκμετάλλευση πόρων, εθνικών ή ευρωπαϊκών, για προσωπικό όφελος (59%). Ακολουθεί η διαφθορά στη δικαιοσύνη με 39% και η διαφθορά στο δημόσιο («γρηγορόσημο» κ.λπ.) επίσης με 39%.

Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες δεν θεωρούν ότι η διαφθορά περιορίζεται στην παραβατικότητα κάποιων επίορκων δημοσίων λειτουργών, αλλά αφορά και αυτούς που διαχειρίζονται δημόσιους πόρους, κάτι που παραπέμπει εμφανώς και στην ίδια την κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Ακριβώς αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους που στην ίδια δημοσκόπηση αποτυπώνεται και χαμηλός βαθμός εμπιστοσύνης  και στην κυβέρνηση (ως θεσμό) (34%) και στη δικαιοσύνη (28%).

Τα παραπάνω ευρήματα ουσιαστικά έρχονται προς επίρρωση και άλλων δημοσκοπήσεων που αποτυπώνουν με εντυπωσιακά σαφή τρόπο ότι τα δύο τρίτα των ερωτωμένων δηλώνουν ότι χρειάζεται πολιτική αλλαγή.

Προφανώς και η δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν περιορίζεται στα ζητήματα κρίσης εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Η ακρίβεια πιθανώς παίζει σημαντικότερο ρόλο. Όμως, τα ζητήματα διαφθοράς και λειτουργίας των θεσμών εντείνουν τη δυσαρέσκεια.

Γιατί, όμως, έχει διαμορφωθεί μια τέτοια εικόνα στην κοινωνία; Σε τελική ανάλυση, οι απολογητές της κυβέρνησης  θα υποστήριζαν ότι μέχρι τώρα κανένας υπουργός ή άλλο ανώτερο κυβερνητικό στέλεχος δεν έχει καταδικαστεί ή έστω παραπεμφθεί για υπόθεση διαφθοράς. Μήπως όλα αυτά είναι απλώς αποτέλεσμα ενός «κλίματος» που δημιουργείται χωρίς βάση;

Δύσκολα μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι η πεποίθηση αυτή της κοινωνίας δεν έχει ερείσματα και οφείλεται απλώς στην «τοξικότητα» όπως προσπαθεί να πείσει η κυβέρνηση. Πλέον έχουν συσσωρευτεί αρκετές σοβαρές υποθέσεις που η κοινωνία βλέπει ως κυβερνητικά σκάνδαλα. Καταρχάς η υπόθεση ΟΠΕΚΕΠΕ όπου μόνο οι ένθερμοι υποστηρικτές της κυβέρνησης πιστεύουν ότι η υπόθεση αφορά απλώς κτηνοτρόφους με πλαστές δηλώσεις και κάποιους επίορκους υπαλλήλους. Έπειτα η υπόθεση των Τεμπών όπου εξακολουθεί να μετρά στην κοινωνία ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι της για να αποφύγει να λογοδοτήσουν οι υπουργοί της ποινικά για το γεγονός ότι εξαιτίας δικών της παραλείψεων δύο τρένα βρέθηκαν να κινούνται «τυφλά» στην ίδια γραμμή σε αντίθετη κατεύθυνση.

Είχε προηγηθεί η υπόθεση των υποκλοπών όπου είχαμε σαφείς ενδείξεις ότι υπήρξε κυβερνητική σύμπραξη με τους ιδιώτες που σχετίζονταν με τη διάθεση του παράνομου κατασκοπευτικού λογισμικού. Αντίστοιχα, πρόσφατα πληροφορηθήκαμε ότι η Νέα Δημοκρατία είχε βρει έναν τρόπο να μισθοδοτεί μέρος του στελεχιακού δυναμικού της μέσα από μια ιδιωτική εταιρεία που αναλάμβανε και έργα προβολής του δημοσίου. Πιο πριν είχαμε πρακτικές τύπου «Λίστα Πέτσα» ή «σκόιλ ελικικού» που διαμόρφωσαν μια σαφή πεποίθηση σε μερίδα της κοινής γνώμης ότι υπάρχει διασπάθιση δημόσιων πόρων. Είχαμε επίσης μεμονωμένες περιπτώσεις κυβερνητικών βουλευτών που ανέλαβαν έργα με απευθείας αναθέσεις από φορείς και εταιρείες του δημοσίου και είτε παραιτήθηκαν είτε διαγράφηκαν. Προσθέστε σε όλα αυτά και το γεγονός ότι με βάση στοιχεία του Vouliwatch από την ανάλυση των δηλώσεων «πόθεν έσχες» η περιουσία και τα εισοδήματα των βουλευτών της ΝΔ έχουν από το 2019 αυξηθεί αισθητά και έχετε μια πλήρη εικόνα.

Σημαίνουν όλα αυτά απλώς μια αυξημένη «ανηθικότητα» από τη μεριά της κυβερνητικής παράταξης; Πιστεύω ότι το πρόβλημα είναι ευρύτερο και δομικό. Καταρχάς πλέον βγαίνει στο προσκήνιο μια γενιά πολιτικών που δεν μπαίνει στην πολιτική θεωρώντας ένδειξη τιμιότητας το να βγουν φτωχότεροι από αυτή. Δηλαδή, την αντιμετωπίζουν ως «επάγγελμα» από το οποίο πρέπει να αμείβονται -και μάλιστα όχι μόνο τόσο, ώστε να είναι σε θέση να υπηρετούν το λαό. Έπειτα έχουμε πολύ πιο εύκολα περάσματα από τον επιχειρηματικό κόσμο στην πολιτική και το αντίστροφο. Επίσης τείνει να επικρατήσει, μια ορισμένη αντίληψη – που τη συναντά κανείς και στην επιχειρηματικότητα – που λέει ότι το βασικό είναι «η δουλειά να γίνεται» και ότι αυτή η «δουλειά» γίνεται καλύτερα όταν υπάρχουν οι σωστές «άκρες» και η ανάλογη «γενναιοδωρία». Σε κάποιες περιπτώσεις αυτό δεν βιώνεται καν ως συναλλαγή: «γιατί είναι κακό η ανάθεση μιας σύμβαση ή ενός έργου να γίνει σε ανθρώπους που τους ξέρουμε;», ακούει κανείς ορισμένες φορές.

Όλα αυτά συνδυάζονται με μια νοοτροπία «καθεστώτος» που έχει διαμορφωθεί στην κυβέρνηση, ξεκινώντας από το Μέγαρο Μαξίμου, μια αντίληψη ότι μόνο η ΝΔ είναι ικανή να κυβερνήσει και άρα εξ ορισμού όλες οι επιλογές που κάνει είναι σωστές και άρα έχει και κάθε δικαίωμα να διαχειρίζεται το δημόσιο χρήμα με όποιο τρόπο κρίνει καταλληλότερο, ακόμη και εάν αυτό σημαίνει να προσπαθεί να διαμορφώσει και φιλοκυβερνητικά επιχειρηματικά «οικοσυστήματα».

Ετσι διαμορφώνεται μια συνθήκη για μια ενδημική διαφθορά, με διάφορες πτυχές της να μην γίνονται καν αντιληπτές ως τέτοιες. Μια συνθήκη που εξηγεί γιατί δεν ζούμε σε μια συνθήκη «κανονικότητας». Μια συνθήκη που εξηγεί τις διάφορες υποθέσεις που έρχονται στο προσκήνιο και την οποία ταυτόχρονα η κοινωνία διαισθάνεται και αυτό εξηγεί την κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς.

Και αυτή κινδυνεύει να είναι μια από τις χειρότερες υπηρεσίες που τελικά αυτή η κυβέρνηση προσέφερε. Γιατί η εμπέδωση της αντίληψης ότι η κυβέρνηση ως θεσμός ή η δικαιοσύνη συνδέονται με τη διαφθορά, δεν αντιστρέφεται απλώς με την αλλαγή κυβέρνησης. Και αυτό είναι πρόβλημα γιατί μια κοινωνία δύσπιστη απέναντι στους θεσμούς θα είναι και δύσπιστη απέναντι σε κάθε πρόσκληση να βάλει πλάτη για κάτι καλύτερο.

Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

in.gr