Εξοπλισμοί στην Ελλάδα: « Κι όλα μοιάζουν μαγικά, είναι μαζικά και διαρκώς αμερικανικά»

Πόσο κοντά φαίνονται στην πραγματικότητα ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια οι στίχοι του τραγουδιού του Γ Μαρκόπουλου από το 1979, σε ότι αφορά την εξωτερική και αμυντική μας πολιτική. Αν όμως αναλυθεί το θέμα σ όλο του το φάσμα θα χρειαστούν πολλές σελίδες  και δεν είναι ο σκοπός αυτού του κειμένου. Θα περιοριστώ λοιπόν σε θέματα της αμυντικής μας πολιτικής και ειδικότερα στα ιπτάμενα μέσα και τις συναφείς μ αυτά υπηρεσίες.

Γράφει ο

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΡΉΣ

Σμήναρχος απόστρατος της ΠΑ

Κάνοντας λοιπόν μια ιστορική αναδρομή από την δεκαετία του 80 και έπειτα βλέπουμε επαναλαμβανόμενες προμήθειες αεροπορικού υλικού χωρίς τη δημιουργία πραγματικού ανταγωνιστικού περιβάλλοντος που καταλήγουν σχεδόν πάντα στον «εθνικό προμηθευτή» αεροπορικών μέσων, μέσω των κρατικών αμερικανικών υπηρεσιών (FMS) την Lockheed Martin δηλαδή.

Για την «αγορά του αιώνα» στις αρχές της δεκαετίας του 80 δημιουργήθηκε για πρώτη φορά μεταπολεμικά ένα ισχυρό ανταγωνιστικό περιβάλλον στο οποίο μετείχαν 4 κατασκευαστές αεροσκαφών που ολοκληρώθηκε με την πολιτική απόφαση μοιράσματος της πίτας σε Αμερικανούς (F-16 Lockheed) και Ευρωπαίους (Μ-2000 Dassault). Αυτή η δραστηριότητα σίγουρα τέλεια δεν ήταν αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο εκκίνησης ώστε διαχρονικά να εξελιχθεί και να βελτιωθεί προς όφελος της χώρας

Δυστυχώς όμως ακολουθήθηκε άλλος δρόμος. Αρχές δεκαετίας του 90 η κυβέρνηση Κ Μητσοτάκη παραγγέλνει με συνοπτικές διαδικασίες  χωρίς την δημιουργία ανταγωνιστικού περιβάλλοντος μέσω FMS άλλα 40 F-16

Ακολουθεί η φρενίτιδα εξοπλισμών στις αρχές του νέου αιώνα του περίφημου δίδυμου Τσοχατζόπουλου- Σμπώκου με τις γνωστές συνέπειες. Για τις επιλογές δημιουργήθηκε μορφή ανταγωνισμού  που απείχε όμως  παρασάγγας από ένα πραγματικό ανταγωνιστικό περιβάλλον . Οι εμπλεκόμενοι στις δραστηριότητες αυτές εκείνη την εποχή εύκολα είχαν αντιληφθεί το «σπρώξιμο» που γινόταν εντός του υπουργείου άμυνας  για την επιλογή του F-15 που δεν υλοποιήθηκε όμως λόγω της αντίδρασης του τότε πρωθυπουργού Σημίτη που αποφάσισε την προμήθεια 60 F-16 μέσω FMS

Η συνέχεια γύρω στο 2005 με κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή. Συμπτωματικά άραγε μετά τη αποκάλυψη παρακολούθησης των τηλεφωνικών επικοινωνιών του πρωθυπουργού και υπουργών από κέντρο της άλλης πλευράς του Ατλαντικού παραγγέλονται πάλι με απευθείας ανάθεση 30 F-16 (FMS)

Αλλάζει η κυβέρνηση το 2015 αλλά όπως λέει το τραγούδι όλα αλλάζουν και όλα τα ίδια μένουν. Επιλογή εκσυγχρονισμού των παρατημένων στα χωράφια αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3 του ΠΝ  με ανάδοχο την Lockheed και υπεργολάβο την ΕΑΒ. Οι συνέπειες ορατές, το πρόγραμμα εκτός συμβατικών ημερομηνιών παράδοσης, το κόστος ανεβαίνει και άγνωστο τι μας περιμένει αύριο. Εδώ πρέπει να γίνει μια ενδιαφέρουσα επισήμανση. Λίγα χρόνια πριν από την ανάθεση είχε ξεκινήσει διεθνής διαγωνισμός για τη αντικατάσταση των P-3 στον οποίον συμμετείχαν 3 κατασκευαστές. Κατατέθηκαν τα δικαιολογητικά συμμετοχής στην πρώτη φάση, όμως  οι υπηρεσίες του υπουργείου απέρριψαν και τους 3 χωρίς να πραγματοποιηθεί η τεχνική αξιολόγηση των προσφορών τους και ουδέποτε προκηρύχθηκε ξανά νέος διαγωνισμός . Γιατί άραγε?

Η απόφαση που ακολούθησε για τον εκσυγχρονισμό των F-16 με ανάδοχο την Lockheed και συνεργάτη την ΕΑΒ θεωρείται μια λογική και δικαιολογημένη απόφαση. Η εταιρία είναι κατασκευαστής των αεροσκαφών και διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία και εμπειρία για την επιτυχημένη ολοκλήρωση του προγράμματος.

Νέα κυβέρνηση το 2019 νέα ανάθεση μέσω FMS στην Lockheed  για την προμήθεια των ελικοπτέρων MH-60R για το ΠΝ χωρίς να έχει γίνει αντιληπτό ότι δημιουργήθηκε το κατάλληλο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Μετά μάλιστα την αρχική προμήθεια ακολουθεί και η εξάσκηση του δικαιώματος προαίρεσης και ο τελικός αριθμός των ελικοπτέρων που παραγγέλθηκαν ανέρχεται σε 7

Φθάνουμε πλέον στην περίφημη υπόθεση της προμήθειας των F-35 (Lockheed) χωρίς πάλι την δημιουργία ανταγωνιστικού περιβάλλοντος όπως έπραξαν προηγμένες χώρες όπως η Ελβετία, η Φιλανδία και ο Καναδάς που μετά από εκτενή αξιολόγηση των εναλλακτικών διαθέσιμων επιλογών κατέληξαν στο F-35 εξασφαλίζοντας τους καλύτερους δυνατούς όρους για τις χώρες τους. Ακριβώς το αντίθετο απ ότι κάνουμε εμείς. Βέβαια η υπόθεση των F-35 δεν αφορά μόνο την παρούσα κυβέρνηση αλλά και την προηγούμενη. Βαθιά αποτυπωμένη στην μνήμη μου αποτελεί δήλωση κυβερνητικού αξιωματούχου της προηγούμενης κυβέρνησης ότι « σε λίγους μήνες τα πρώτα Ελληνικά F-35 προσγειώνονται στον Άραξο» . Η κατάσταση χειροτέρεψε με την παρούσα κυβέρνηση. Πριν ακόμα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις με τις Αμερικανικές υπηρεσίες και την εταιρία, ο υπουργός άμυνας δηλώνει ότι η δουλειά έχει κλείσει και ότι στόχος μας είναι τα 48 αεροσκάφη και όχι τα 20 που αρχικά ζητάμε. Πιστεύει κανείς ότι με τέτοιες δηλώσεις ενισχύεται η διαπραγματευτική μας θέση ώστε έστω κάτω από τις συνθήκες της απευθείας αυτής ανάθεσης να πετύχουμε τους καλύτερους δυνατούς όρους για την χώρα μας?

Ακόμα χειρότερες είναι οι δηλώσεις για τον πιθανό διεθνή εταίρο της ΕΑΒ. Απ ότι έχει γραφτεί αρχικό ενδιαφέρον έχουν δείξει αριθμός μεγάλων εταιριών του αεροδιαστημικού τομέα. Το λογικά αναμενόμενο είναι να ακολουθήσουν εξαντλητικές διαπραγματεύσεις με τους ενδιαφερόμενους με στόχο να καταλήξουν στην πιο συμφέρουσα για την χώρα λύση. Αν αυτού ακούμε τον υπουργό άμυνας να δηλώνει ότι προτιμητέος επενδυτής είναι η Lockheed. Έγιναν και πότε οι προηγούμενες ενέργειες και καταλήξαμε σ αυτήν την εταιρία ή απλά είναι μια ακόμα απευθείας επιλογή με την προκάλυψη του δήθεν διεθνούς διαγωνισμού? Έχει ληφθεί υπόψη και η πολιτική παράμετρος σ αυτήν την επιλογή? Ισχύει όχι στα λόγια αλλά στις πράξη η βούληση για κοινή ευρωπαική άμυνα και συνεργασίες για την κοινή  ανάπτυξη εξοπλιστικών προγραμμάτων?

Πριν προχωρήσω σε αναφορά για μελλοντικές προμήθειες αεροπορικών μέσων που δεν βρίσκονται σε προχωρημένη φάση και θα τις χειριστούν οι επόμενες κυβερνήσεις σκόπιμο θεωρώ να καταθέσω κάποιες απόψεις γιατί φτάνουμε στις παραπάνω καταστάσεις και παρ ότι έχουμε διαρκείς και σημαντικές ανάγκες αμυντικού υλικού και υποστήριξης του καταλήγουμε στις επιλογές αυτές

Η πρώτη είναι η έλλειψη μακροχρόνιου προγραμματισμού των αναγκών μας και όπου υπάρχει η μη τήρηση υλοποίησης του που απαιτεί καθορισμένα βήματα σε επίσης καθορισμένη χρονική σειρά. Οι αλλαγές στις πολιτικές και στρατιωτικές  ηγεσίες ανατρέπουν όσους προγραμματισμούς υπάρχουν και ο καθένας λειτουργεί σύμφωνα με τον δικό του τρόπο και επιδιώξεις . Δεν υπάρχει δηλαδή συνέχεια του κράτους

Η αλλεργία στα αναπτυξιακά προγράμματα. Είναι γεγονός ότι αυτά εμπεριέχουν ρίσκα και τα όποια αποτελέσματα τους φαίνονται πολύ αργότερα και δεν πιστώνονται σ αυτούς που έλαβαν τις αρχικές αποφάσεις. Από την άλλη πλευρά προσδίδουν τεχνογνωσία, ανάπτυξη, θέσεις εργασίας, ασφάλεια εφοδιασμού και σχετική αμυντική  αυτονομία στην χώρα πλεονεκτήματα ισχυρά ζητούμενα. Έτσι πχ απορρίψαμε πριν από χρόνια την συμμετοχή μας στο πρόγραμμα των F-35 & Eurofighter ενώ φαίνεται ότι δεν συζητάμε παρά την προτροπή των αμυντικών μας βιομηχανιών την συμμετοχή μας στο πρόγραμμα του μελλοντικού ευρωπαικού μαχητικού συστήματος (FCAS) Δεν πρέπει να υποτιμούμε επίσης το γεγονός ότι τα αναπτυξιακά προξενούν δυσανεξία στους μεσάζοντες και τους φίλους τους. Περιορίζονται έτσι  οι προμήθειες τους και οι παροχές προς τους φίλους τους οι οποίοι έχουν και ισχυρή φωνή στην λήψη αποφάσεων .

Η προτίμηση στα αμερικανικά προιόντα και οι κατ ουσία απευθείας αναθέσεις  έχουν ισχυρό πολιτικό υπόβαθρο. Η παροχή γης και ύδατος στον αμερικανικό παράγοντα  αποτελεί κυρίαρχη εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια με όχι ορατά ανταποδοτικά οφέλη μέχρι τώρα «Το να είμαστε σύμμαχοι δεν σημαίνει ότι είμαστε υποτελές κράτος» Όχι δεν το δήλωσε κάποιος αριστεριστής αλλά ο πρόεδρος  Μακρόν στον Τράμπ το 2018. Φαίνεται ότι οι δικές μας πολιτικές ηγεσίες έχουν άγνοια της γαλλικής γλώσσας……

Η επίκληση σαν δικαιολογία της απευθείας ανάθεσης ότι η προμήθεια γίνεται μέσω διακρατικής συμφωνίας (FMS) άρα  με  τυποποιημένες διαδικασίες και εξασφάλιση όρων παρόμοιων μ αυτών που θα εξασφάλιζε το αμερικανικό κράτος κάτω από τις  ίδιες συνθήκες, που βέβαια ποτέ δεν είναι ίδιες γιατί πχ το κράτος μας δεν είχε συμμετοχή στο κόστος ανάπτυξης του συστήματος, αντίθετα με το αμερικανικό.  Επίσης η ύπαρξη της διακρατικής συμφωνίας κάνει πιο εύκολη την ζωή στους μετέχοντες από Ελληνικής πλευράς και τους κρατά μακριά από κριτικές και έρευνες γιατί έχουν αναθέσει σ ένα σύμμαχο κράτος να  ενεργήσει αντ αυτών, όχι δωρεάν βέβαια.   Απλοποιημένα η διαδικασία FMS είναι η ακόλουθη. Η Ελληνική πλευρά συμβάλλεται με τις Αμερικανικές αρχές και αυτές με την σειρά τους με τον κατασκευαστή. Δηλαδή τελικά όλο το ποσό της προμήθειας καταλήγει στον κατασκευαστή του υλικού μείον ένα ποσό που παρακρατείται από τις εν λόγω υπηρεσίες σαν αμοιβή τους για τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Τεκμηριωμένα η Lockheed- Martin αποτελεί παγκόσμια τον μεγαλύτερο κατασκευαστή αμυντικού υλικού και παράγει αξιόλογα προιόντα. Θεωρείται δεδομένο ότι αν οι προαναφερθείσες επιλογές ήταν αποτέλεσμα ανταγωνιστικής διαδικασίας η Lockheed θα κέρδιζε πολλές απ αυτές παρέχοντας όμως στην χώρα μας πολλά περισσότερα απ αυτά που έχει δώσει μέχρι τώρα. Χαμένη είναι η χώρα μας και αυτό πρέπει να αλλάξει

Η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να εξετάσει κατά την άποψη μου  την αλλαγή  βηματισμού τουλάχιστον για τις προμήθειες που δεν είναι δρομολογημένες. Αναφέρομαι στην προμήθεια των ελικοπτέρων και σ αυτήν του μεταγωγικού αεροσκάφους. Ο ΕΣ έχει στην δύναμη του 25 ελικόπτερα Chinook και έχει παραγγείλει 20 NH-90 από τα οποία έχει παραλάβει τα 15. Η αξιοποίηση των 45 αυτών ελικοπτέρων με  στόχο την μέγιστη δυνατή διαθεσιμότητα απαιτεί πόρους και χρονοδιαγράμματα  τα οποία αν υλοποιηθούν με την  μέγιστη προτεραιότητα θα αποδώσουν  σημαντικές μεταφορικές ικανότητες. Μ αυτό τον τρόπο δίνεται χρόνος για αναλυτική αξιολόγηση και  την δημιουργία ανταγωνιστικού περιβάλλοντος  για την επιλογή με τα μέγιστα δυνατά οφέλη του αντικαταστάτη των UH-1. Αντίστοιχα η ΠΑ φαίνεται ότι προχωρεί στην εξέταση εναλλακτικών λύσεων για τα ελικόπτερα της. Ας ελπίσουμε ότι θα δημιουργηθεί εκεί  τελικά πραγματικό ανταγωνιστικό περιβάλλον

Για τα μεταφορικά αεροσκάφη φαίνεται από τα δημοσιεύματα ότι δεν υπάρχει λύση που να αποδώσει σύντομα μεταχειρισμένα   C-130. Άρα οι επιλογές είναι η προμήθεια νέων αεροσκαφών τα οποία βέβαια δεν βρίσκονται στο ράφι. Δύο δυνατές επιλογές υπάρχουν σήμερα, το C-130J της Lockheed   και το C-390 της Embraer. Να ελπίσουμε επίσης  ότι θα εξεταστούν ισότιμα και δεν θα ακολουθηθεί η γνωστή πεπατημένη. Πέραν όμως  απ αυτές τις μακροχρόνιες λύσεις, άμεση προτεραιότητα αποτελεί η ανάταξη του στόλου των μεταφορικών αεροσκαφών της ΠΑ. Τα σχετικά νέα 8 C-27 είναι απαράδεκτο να έχουν τις διαθεσιμότητες που διαβάζουμε, λύσεις υπάρχουν  ας τις τρέξουμε. Σε ότι αφορά τα C-130 η κατάσταση είναι πολύ πιο πολύπλοκη. Προτεραιότητα και εδώ για την υλοποίηση της αποτελεσματικότερης  δυνατής λύσης   

militaire.gr