Η αστυνομική βία δεν είναι “μεμονωμένο φαινόμενο”

Δεν θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί ότι μια ημέρα μετά την παρουσίαση της έρευνας από την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου για την αστυνομική βία- αυθαιρεσία και την καταπάτηση των δικαιωμάτων, τα συμπεράσματα της θα επιβεβαιώνονταν με τραγικό τρόπο.
Ένας μετανάστης, εργαζόμενος σε delivery είκοσι χρόνια κάτοικος της χώρας, με νόμιμα χαρτιά παραμονής και εργασίας, παραδόθηκε από το αστυνομικό τμήμα του Αγίου Παντελεήμονα στην οικογένεια του που τον αναζητούσε επί 5 ημέρες, νεκρός!

Ο 37χρονος Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ έφερε στο σώμα του πολλαπλά χτυπήματα. Πριν εισέλθει στην αίθουσα του τμήματος, τη μοναδική που δεν έχει κάμερες όπου άφησε την τελευταία του πνοή, είχε μεταφερθεί σε πέντε συνολικά αστυνομικά τμήματα. Σε κανένα από αυτά δεν του επιτράπηκε να μιλήσει με δικηγόρο ή να επικοινωνήσει με την οικογένεια του.

Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου της αστυνομίας “ήταν “άστεγος”, “δεν είχε χαρτιά”, “δεν μιλούσε ελληνικά”, “δεν είχε κινητό”. Κατά την αστυνομία πέθανε μετά από συμπλοκή με συγκρατούμενους του. Η υπόθεση ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών, η οικογένεια ζητά πλήρη διερεύνηση. Αναφέρει πως ο 37χρονος μιλά άπταιστα ελληνικά, είχε δύο κινητά τηλέφωνα και το σήμα του χάθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου.

Η υπόθεση είναι φανερό πως “βρωμάει” από μακριά, εξάλλου η αστυνομία συνήθως προσπαθεί να βγάλει λάδι τους ανθρώπους της, να καλύπτει παρανομίες τους και να συσκοτίζει τα γεγονότα. Η οικογένεια μιλάει για βασανισμούς και άγριο ξυλοδαρμό. Το αστυνομικό δελτίο αναφέρει ότι τα χτυπήματα από ξυλοδαρμό προέρχονται από έτερα άτομα πριν πάει στο συγκεκριμένο αστυνομικό τμήμα στις 18 Σεπτεμβρίου.

Πριν όμως βρισκόταν σε 4 άλλα αστυνομικά τμήματα! Για το περιστατικό έχει ξεκινήσει αυτεπάγγελτη έρευνα από τις εισαγγελικές αρχές και διενεργείται προκαταρκτική εξέταση από το ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα, στο τμήμα δηλαδή που πέθανε ο μετανάστης.

Όταν υπάρχουν μεμονωμένα περιστατικά, όπως οπουδήποτε, σε οποιονδήποτε επιμέρους κλάδο, οποιοδήποτε επιμέρους Σώμα Ασφαλείας, προφανώς πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη δέουσα σοβαρότητα, με βάση το τι προβλέπεται, με τις κυρώσεις που προβλέπονται, προφανώς και ν’ απομονώνονται. 

Δηλώσεις Παύλου Μαρινάκη, κυβερνητικού εκπροσώπου τον Νοέμβρη 2023 με αφορμή το θάνατο 17χρονου Ρομά από πυρά αστυνομικού της ΟΠΚΕ. 

Δηλώσεις σαν τις παραπάνω υπάρχουν πάρα πολλές στην πολυσέλιδη έρευνα της ΕλΕΔΑ με τίτλο “Αστυνομική Βία και Δικαιώματα”,  η οποία καλό θα ήταν να πάει στη Βουλή και να τη διαβάσουν οι βουλευτές όλων των κομμάτων, οπωσδήποτε αυτοί της κυβέρνησης. Κατά την τριετία 2017-2019, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα είχε κατά μέσο όρο -σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης— τη δεύτερη υψηλότερη αναλογία αστυνομικών μετά την Κύπρο, με 499 αστυνομικούς ανά 100.000 κατοίκους. Το ίδιο διάστημα, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν αρκετά χαμηλότερος: 334 αστυνομικοί ανά 100.000 κατοίκους και ελαφρώς μειωμένος σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη κινητή τριετία, δηλαδή 2016- 2018, που ήταν 340. Την τριετία 2019-2021, η Ελλάδα είχε κατά μέσο όρο 517.5 αστυνομικούς ανά 100.000 κατοίκους.

Τα “κύρια προβλήματα” της αστυνομίας 

“Η αστυνομική βία και αυθαιρεσία στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια δείχνει να βαίνει αυξανόμενη. Η πολιτεία, όχι μόνο δεν κάνει κάτι για να περιορίσει το φαινόμενο αλλά, αντιθέτως, δια της ανοχής της, μοιάζει να το συντηρεί, αν όχι να το προωθεί σιωπηρά”.

Με αυτή τη σημείωση στην “Επισκόπηση της αστυνομικής αυθαιρεσίας στην Ελλάδα”, τονίζεται ότι παρά τα δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες “μεμονωμένα περιστατικά”, η καταγραφή και η διερεύνηση τους παραμένει ιδιαίτερα ισχνή, το ρυθμιστικό πλαίσιο ερμηνεύεται κατά το δοκούν, οι πάγιες υποδείξεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αγνοούνται ή αναπαράγονται τυπικά και η κουλτούρα ανοχής και ατιμωρησίας των δραστών επιμένει εδώ και δεκαετίες στη χώρα”.

Στο καθεστώς ατιμωρησίας εντοπίζονται και οι μεγάλες ευθύνες των εκάστοτε κυβερνήσεων και των αρμοδίων υπουργών. Τα κύρια προβλήματα που εντοπίζονται στη δράση της ΕΛΑΣ και αναφέρονται είναι:

• Η χρήση υπέρμετρης (φυσικής) βίας. Η αλόγιστη και μη νόμιμη χρήση των μέσων και των πρακτικών που μεταχειρίζεται για την καταστολή διαδηλώσεων
• Η εκτεταμένη πρακτική αναιτιολόγητων ελέγχων και προσαγωγών και οι παραβιάσεις των δικαιωμάρων υπόπτων ή κατηγορούμενων
• Η τέλεση βασανιστηρίων ή άλλων σοβαρών προσβολών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας
• Η εκτεταμένη χρήση υπηρεσιακών όπλων και η συχνή χρήση τους εκτός υπηρεσίας
• Οι υπαρκτοί δεσμοί με την ακροδεξιά
• Η επίδειξη ή ανοχή ρατσιστικής συμπεριφοράς απέναντι σε ευάλωτες ή άλλες ομάδες, η επίδειξη ή ανοχή σεξιστικής συμπεριφοράς απέναντι σε γυναίκες ή άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας
• Η έλλειψη διαφάνειας και η συχνή παραβίαση των δικαιωμάτων των δημοσιογράφων
• Η παραπληροφόρηση σχετικά με υποθέσεις αστυνομικής αυθαιρεσίας που λαμβάνουν δημοσιότητα
• Η απουσία ουσιαστικού πειθαρχικού και ποινικού ελέγχου

Πολλά “μεμονωμένα περιστατικά” βίας

Όσα περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας κι αν έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια, στα μάτια της ΕΛΑΣ και της πολιτικής της ηγεσίας, αυτά ήταν και παραμένουν “μεμονωμένα”. Αν δε τα περιστατικά αυτά δεν υποστηρίζονταν από αδιάσειστο αποδεικτικό (οπτικοακουστικό) υλικό, τότε ήταν, είτε “δικαιολογημένη και αναλογική χρήση βίας”, είτε μη γενόμενα, ανυπόστατα και ψευδείς ειδήσεις.

Τα γεγονότα ωστόσο υπάρχουν και έχουν καταγραφεί. Περιστατικά ξυλοδαρμών και εξευτελισμού πολιτών σε πλατείες και διαδηλώσεις, κακοποιήσεις και βασανιστήρια πολιτών ή και αλλοδαπών σε Αστυνομικά τμήματα, ακόμη και ανθρωποκτονίες νεαρών και ανηλίκων σε “ύποπτες” γειτονιές του κέντρου των Αθηνών ή κατά τη διάρκεια αστυνομικών επιχειρήσεων και καταδιώξεων. Τα ευρωπαϊκά όργανα έχουν εκφράσει πολλές φορές ανησυχίες επισημαίνοντας τη “ρήξη των δεσμών της χώρας με τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό για λόγους – μεταξύ άλλων – και ανθεκτικότητας της αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας στη χώρα”. Αξιόπιστοι διεθνείς και εγχώριοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών μιλάνε για συστημικό φαινόμενο. Αλλά για το κράτος και την κυβέρνηση ουδεμία ανησυχία προκύπτει.

Τα περιστατικά που είδαν το φως της δημοσιότητας, έφτασαν σε αίθουσες δικαστηρίων αναφέρονται διεξοδικά στην Επισκόπηση. 

Για να χειροπεδηθεί αυτό το άτομο και να ασφαλιστεί, για να μην τραυματιστεί άλλο ο ίδιος, διερχόμενος πολίτης ή οι ίδιοι, αυτή είναι η πρακτική. Σε όποιον αρέσει. 
Δημοσθένης Πάκος, πρόεδρος ένωσης αστυνομικών υπαλλήλων για την προσπάθεια σύλληψης του Ζακ Κωστόπουλου, Σεπτέμβριος 2018 

2006. Την 17η Νοέμβρη του 2006 και μετά το πέρας της διαδήλωσης για την επέτειο του Πολυτεχνείου στη Θεσσαλονίκη, ο Κύπριος φοιτητής, Αυγουστίνος Δημητρίου, ξυλοκοπείται άγρια και αναίτια από αστυνομικούς με πολιτικά. Μετά τον ξυλοδαρμό του, ο νεαρός κρατείται τη νύχτα στο αστυνομικό τμήμα και μεταφέρεται την επόμενη σε νοσοκομείο, όπου παραμένει για 11 ημέρες. Η αστυνομία υποστηρίζει ότι ο Κύπριος φοιτητής τραυματίστηκε… πέφτοντας αρχικά σε σταθμευμένο μοτοποδήλατο και στη συνέχεια σε μία ζαρντινιέρα.

2011. Τον Μάιο του 2011, ο Γιάννης Καυκάς χτυπήθηκε με πυροσβεστήρα από αστυνομικό της Υποδιεύθυνσης Αποκατάστασης Τάξης (Υ.Α.Τ.) με αποτέλεσμα να πέσει σε κώμα για 10 ημέρες. Το Διοικητικό Πρωτοδικείο (Διοικ. Πρωτ. Αθην. 3947/2021) έκρινε ότι “αποδείχθηκε η αδιάκριτη χρήση βίας από τους αστυνομικούς σε διαδηλωτές, τους οποίους χτυπούσαν με τα γκλοπ κανονικά ή ανάποδα και με τα πόδια, ενώ παράλληλα ψέκαζαν με τις φυσούνες πάνω στα πρόσωπά τους”. Ποινικές ή πειθαρχικές ευθύνες για τον τραυματισμό του Γιάννη Καυκά δεν αποδόθηκαν ποτέ. Τον Ιούνιο του 2011 στη μεγάλη διαδήλωση στο Σύνταγμα άνδρας των ΜΑΤ πετάει xειροβομβίδα κρότου -λάμψης μέσα σε στοά σε δημοσιογράφο. Ο Μανώλης Κυπραίος χτυπήθηκε στο κεφάλι και έχασε την ακοή του.

2012. Ο φωτορεπόρτερ Μάριος Λώλος, τον Απρίλιο του 2012, κατά την κάλυψη μιας πορείας, σε στιγμή που δεν υπήρχαν ενεργές εστίες επεισοδίων, διαμαρτυρήθηκε για τη στάση της αστυνομίας και αφού είχε αρχίσει να απομακρύνεται από το σημείο, χτυπήθηκε πισώπλατα από αστυνομικό με ανάποδο γκλοπ στο κεφάλι. Η ΕΔΕ τέθηκε στο αρχείο.

2018. Ακραία και επικίνδυνη ήταν η χρήση βίας από την αστυνομία και στο περιστατικό που κατέληξε στον τραγικό θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου τον Σεπτέμβριο του 2018, όταν, κατόπιν του ξυλοδαρμού του από πολίτες, εννέα αστυνομικοί έσπευσαν να συλλάβουν, ασκώντας άσκοπη βία

2019. Σε άγριο ξυλοδαρμό και εξευτελισμό ολόκληρης οικογένειας κατέληξε η οργανωμένη επιχείρηση της ΕΛΑΣ για την εκκένωση κατάληψης, σε ζωντανή μετάδοση, στο Κουκάκι τον Δεκέμβριο του 2019. Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, η αστυνομία εισέβαλε σε παρακείμενο στην κατάληψη σπίτι, ξυλοκοπώντας και συλλαμβάνοντας τον σκηνοθέτη Δημήτρη Ινδαρέ και τους δύο γιους του.

2020. Στις 17 Νοεμβρίου 2020, ένας ακόμη ξυλοδαρμός οικογένειας έλαβε χώρα σε ζωντανή μετάδοση. Ο γιός της οικογένειας Ορέστης Καττής, προπηλακίστηκε και συνελήφθη βίαια στην πυλωτή της πολυκατοικίας, η μητέρα του προπηλακίστηκε, η αδελφή του ξυλοκοπήθηκε και συνελήφθη και ο πατέρας του συνελήφθη και κατηγορήθηκε για επίθεση σε αστυνομικό.

2021. Τα γεγονότα στη Νέα Σμύρνη. Νεαρός ξυλοκοπήθηκε απρόκλητα από αστυνομικό της ομάδας ΔΙΑΣ. Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν αντιμετωπίστηκαν με όργιο καταστολής, ενδεικτικό είναι το οπτικοακουστικό υλικό όπου αστυνομικός ακούγεται να λέει “πάμε να τους σκοτώσουμε” αναφερόμενος στους διαδηλωτές.

2022. Οι υπαίθριοι χώροι του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου μετατράπηκαν σε αρένα επιθέσεων των ΜΑΤ εναντίον διαμαρτυρόμενων φοιτητών ή και αμέριμνου πλήθους. Οπτικοακουστικά ντοκουμέντα της περιόδου απεικονίζουν ιδιαίτερα σκληρά περιστατικά αστυνομικής βίας, από τη βίαιη σύλληψη αιμόφυρτου φοιτητή, όπου οι αστυνομικές δυνάμεις τον σέρνουν σε σκαλιά και άσφαλτο, μέχρι τον σοβαρό τραυματισμό φοιτητή των ΤΕΦΑΑ από ευθεία βολή οβίδας κρότου λάμψης.

2023. Αναρίθμητα είναι πλέον τα περιστατικά και οι καταγγελίες για βία της αστυνομίας. Ο θάνατος του 58χρονου Κώστα Μανιουδάκη στην Κρήτη, καταγγέλλεται ότι προήλθε από ξυλοδαρμό ξυλοδαρμό των αστυνομικών που τον συνέλαβαν.

Παραβίαση δικαιωμάτων και βασανιστήρια

Τα δικαιώματα των πολιτών, των υπόπτων και των κατηγορούμενων παραβιάζονται συστηματικά από την ΕΛΑΣ. Η αστυνομία αλλά και η πολιτική ηγεσία κλείνουν τα μάτια σε αυτή την παραβίαση και καλύπτουν την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υποστηρίζοντας πως πρόκειται -πάλι- για “μεμονωμένα περιστατικά”. Τόσο οι καταγγελίες των θυμάτων που βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν όσο και οι αποφάσεις ελληνικών και διεθνών δικαστηρίων και θεσμών (συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) μαρτυρούν το αντίθετο.

Οι περιπτώσεις τέλεσης βασανιστηρίων στη χώρα μας δεν αφορούν κάποια “μεμονωμένα περιστατικά”, αλλά επιβεβαιώνονται και από την Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT). Ενδεικτικά το 2019, εξέφρασε για ακόμη μια φορά την ανησυχία της ότι “παρά τις συντριπτικές ενδείξεις για το αντίθετο, οι ελληνικές αρχές έχουν συστηματικά αρνηθεί, μέχρι και σήμερα, να αποδεχθούν ότι η κακομεταχείριση εκ μέρους αστυνομικών αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα” και διαπιστώνοντας πως “η καταγγελόμενη κακομεταχείριση αφορούσε κυρίως χαστούκια, γροθιές και κλωτσιές, καθώς και χτυπήματα με γκλομπ και μεταλλικά αντικείμενα στο σώμα και το κεφάλι” ενώ “έλαβε επίσης γνώση ορισμένων καταγγελιών που αφορούσαν χτυπήματα με ραβδί στα πέλματα των ποδιών (φάλαγγας) και την τοποθέτηση πλαστικής σακούλας πάνω από το κεφάλι στη διάρκεια των ανακρίσεων από την αστυνομία, με σκοπό την απόσπαση ομολογίας και υπογεγραμμένης κατάθεσης”.

Η ακροδεξιά στην …ΕΛΑΣ

Το μακρινό 2011 ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης σε συνέντευξη του στο Mega δήλωσε “Παρέλαβα τον Οκτώβριο του 2009 μια αστυνομία πλήρως διαλυμένη […]. Φοβήθηκα εκείνη την εποχή για αυτό που υπήρχε στη χώρα […]. Σας παραπέμπω στο παρακράτος που υπήρχε τότε μέσα στην Αστυνομία, όταν οι Χρυσαυγίτες και μια σειρά φασιστοειδών συμμετείχαν σε μια σειρά από ενέργειες και βοηθούσαν την Αστυνομία, και τους διώξαμε…”. Η επόμενη δεκαετία διέψευσε πλήρως τα λεγόμενα του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη που βρέθηκε δύο φορές ακόμη στην ανώτατη θέση εποπτείας της ΕΛΑΣ.

Η βεβαιότητα ατιμωρησίας για όσους κάλυπταν ή και δρούσαν μαζί με μέλη της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης “Χρυσή Αυγή” αποτυπώνεται στη φράση του Γιώργου Ρουπακιά, δολοφόνου του Παύλου Φύσσα, προς τον αστυνομικό που τον μετέφερε στο αστυνομικό τμήμα: “Είμαι της Χρυσής Αυγής. Είμαστε δικοί σας και μην το πείτε πουθενα”. Σε αυτή φράση συμπυκνώνεται η ειδική σχέση της ακροδεξιάς με την αστυνομία. Ακόμη και στις εκλογές του 2015, όπου είχε ήδη δολοφονηθεί ο Παύλος Φύσσας και είχε ήδη ξεκινήσει η δίκη της Χρυσής Αυγής, οι έλληνες αστυνομικοί παραμένουν αμετακίνητοι στις επιλογές τους: σύμφωνα με τις αναλύσεις, το ποσοστό των αστυνομικών που ψήφισαν Χρυσή Αυγή και σε αυτές τις εκλογές κινούνταν μεταξύ 40-50%.

Θα περίμενε κανείς ότι, μετά από τόσα καταγεγραμμένα περιστατικά συνεργασίας αστυνομικών με ακροδεξιά στοιχεία, τόσες αποκαλύψεις του Τύπου και απόρρητα έγγραφα της ΕΛΑΣ που έκαναν λόγο για διασυνδέσεις της Χρυσής Αυγής με την αστυνομία, έστω και μετά τη φυλάκιση και τελικά την καταδίκη των μελών της Χρυσής Αυγής, είχε έρθει ο καιρός η αστυνομία να απαλλαχθεί από τις “εκλεκτικές συγγένειες” της και να επέλθει η πολυσυζητημένη “αυτοκάθαρση” της ΕΛΑΣ.

Η έρευνα “αυτοκάθαρσης” της ΕΛΑΣ το 2013 ωστόσο κατέληξε σε παρωδία. Όσοι κατηγορήθηκαν επανήλθαν στις θέσεις τους, απαλλάχθηκε έως και ο διοικητής του ΑΤ Αττικής που είχε κατηγορηθεί ότι παρέπεμπε πολίτες που ζητούσαν τη συνδρομή αστυνομικών στη Χρυσή Αυγή, ενώ ταυτόχρονα αποθάρρυνε με δικαιολογίες ή απειλές μετανάστες που είχαν δεχθεί επιθέσεις από χρυσαυγίτες να καταγγείλουν το γεγονός. Η συνεργασία μεταξύ ακροδεξιών ομάδων και αστυνομίας συνεχίζεται κανονικά μέχρι σήμερα.

 

Σημείωση στον πρόλογο της Επισκόπησης

Δεν αυθαιρετούν όλοι οι αστυνομικοί, υπάρχουν αστυνομικοί που κάνουν τη δουλειά τους με αυταπάρνηση, επαγγελματισμό και νοιάξιμο για τον πολίτη.Υπάρχουν όμως πολλοί αστυνομικοί που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, δεν νοιάζονται για τον πολίτη και επιδεικνύουν την ισχύ τους αυθαιρετώντας, πολλές φορές με την ανοχή ή και την κάλυψη της πολιτικής και φυσικής ηγεσίας της ΕΛΑΣ.

Γι’ αυτούς τους λόγους χρειάζεται ακόμη περισσότερη επιμονή, προσπάθεια και δουλειά για την καταπολέμησή του φαινομένου της αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας και σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο εντάσσεται η παρούσα έκδοση που πραγματοποιήθηκε με την ευγενική υποστήριξη του Guerilla Foundation

Ολόκληρη την Επισκόπηση μπορείτε να την κατεβάσετε από ΕΔΩ