Η Ελλάδα σε τροχιά «δορυφόρου» της Τουρκίας

Πληθαίνουν οι επισημάνσεις ειδικών, οι οποίοι μάλιστα κάθε άλλο παρά αντιπολιτευόμενοι είναι, ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να μην μπορεί να κάνει τίποτα σε Αιγαίο και Α. Μεσόγειο, ούτε να ασκήσει δικαιώματά της, εάν προηγουμένως δεν ρωτήσει την Τουρκία. Κάτι που σημαίνει δορυφοριοποίηση – φινλανδοποίησή της.

Στις πρόσφατες επισημάνσεις του πρώην υφυπουργού Εξωτερικών επί κυβέρνησης Σημίτη, πρώην στελέχους της Επιστημονικής Επιτροπής του υπουργείου Εξωτερικών, με μεγάλη επιστημονική εμπειρία και γνώση στα ελληνο-τουρκικά, Χρήστου Ροζάκη, ότι η Ελλάδα απεμπόλησε κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο, ζητώντας την άδεια της Άγκυρας για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, τώρα προστίθενται αντίστοιχες απόψεις και άλλων καθηγητών διεθνούς Δικαίου, ορισμένοι εκ των οποίων διετέλεσαν σύμβουλοι κυβερνήσεων.

Ειδικότερα, οι καθηγητές Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος αντίστοιχα, Πέτρος Λιάκουρας και Κωνσταντίνος Φίλης, αναφερόμενοι στους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης στο επεισόδιο της Κάσου, σημειώνουν πως «είναι πρόδηλο ότι οι τουρκικές απαιτήσεις δυσκολεύουν τη διέλευση του καλωδίου, η πόντιση του οποίου κινδυνεύει να «παγώσει» ήδη από το στάδιο της έρευνας. Η ελληνική πλευρά, εκτός από μεγαλύτερες δόσεις αποφασιστικότητας, οφείλει να επαναπροσδιορίσει την τακτική και στρατηγική της προσέγγιση στο εν λόγω ζήτημα».

«Δορυφοριοποίηση»

Πρακτικά, αυτές οι διαπιστώσεις ενισχύουν την εκτίμηση περί «δορυφοριοποίησης» της Ελλάδας. Ουσιαστικά, παρά τα όσα … υπερπατριωτικά διατείνεται η κυβέρνηση περί ενίσχυσης της εθνικής Αμυνας και ισχυρής Ελλάδας παγκοσμίως, χωρίς καν να έχει έλθει η χώρα σε ανοικτή αντιπαράθεση με την Τουρκία, να έχει συμβεί κάποιο θερμό επεισόδιο, και πολύ περισσότερο μια στρατιωτική αναμέτρηση, υποκύπτει στις πιέσεις που ασκεί η Αγκυρα. Κοντολογίς, η Τουρκία παίρνει ό,τι θέλει, δίχως αντίσταση εκ μέρους της Ελλάδας.

Να σημειωθεί πως ιδιαίτερα επικριτικοί ως προς τους χειρισμούς των ελληνο-τουρκικών εκ μέρους της κυβέρνησης Μητσοτάκη, έχουν εμφανιστεί οι πρώην πρωθυπουργοί κυβερνήσεων της Νέας Δημοκρατίας, Κώστας Καραμανλής και Αντώνης Σαμαράς. Επιπλέον, και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, έχει κατ’ επανάληψη κάνει λόγο περί «φινλανδοποίησης» της Ελλάδας.

Ο Α. Σαμαράς, μάλιστα, έχει ζητήσει την απομάκρυνση του υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη. Ωστόσο, κατά τον πρόσφατο ανασχηματισμό, κάτι τέτοιο δεν συνέβη, με τις φήμες να φέρουν τον πρωθυπουργό να μην θέλει να υποκύψει στις «απαιτήσεις» Σαμαρά. Ως γνωστόν, προηγουμένως, φημολογία έφερε τον Γ. Γεραπετρίτη να αποχωρεί από το ΥΠΕΞ, για να επιστρέψει στο μέγαρο Μαξίμου.

Πρέπει να παίρνουμε … άδεια από την Τουρκία

Την άποψη ότι ότι η Ελλάδα απεμπόλησε κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο προς την Τουρκία, ζητώντας την άδεια της Άγκυρας για την πόντιση του καλωδίου του ΑΔΜΗΕ σε Κρήτη και Κάσο, είχε εκφράσει πρόσφατα ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, ο οποίος διόλου φημίζεται για αντιπολιτευτικές τάσεις, Χρήστος Ροζάκης.

Μιλώντας στο 8ο ετήσιο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών «Η Ελλάδα Μετά», επισήμανε ότι η Ελλάδα είναι πλέον υποχρεωμένη «να παίρνει άδεια» από τη γείτονα ακόμη και για απολύτως νόμιμες ενέργειες που συνάδουν με το διεθνές Δίκαιο.

Η Τουρκία, ανέφερε χαρακτηριστικά, «νομίζω από ένα σημείο και πέρα πιστεύει ότι πρέπει να ελέγχει οτιδήποτε γίνεται στο Αιγαίο. Με την έννοια ότι πρέπει να περνά οτιδήποτε κάνουμε, ακόμη και νόμιμα, μέσα από τη δική της βούληση και τη δική της αποδοχή. Παράδειγμα είναι το θέμα του καλωδίου, όπου, παρά το γεγονός της νομιμότητας της ενέργειας από τη δική μας πλευρά, υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις από την Τουρκία με αποτέλεσμα να αναβάλλεται τώρα οποιαδήποτε εξέλιξη».

 

Και πρόσθεσε: «Τα νερά είναι ήρεμα. Δεν έχουμε ούτε τις ναυτικές δυνάμεις να παρεμβαίνουν καθημερινά, ούτε την αεροπορία να κάνει παραβάσεις. Υπάρχει μια σαφής ηρεμία αυτή τη στιγμή, η οποία μας συμφέρει φυσικά. Το ζήτημα είναι ότι για κάθε ενέργεια που κάνουμε στο Αιγαίο πρέπει να παίρνουμε την άδεια της Τουρκίας. Η Τουρκία ελέγχει δηλαδή σήμερα το Αιγαίο πολύ περισσότερο κι από τη δική της θάλασσα, αυτή που δικαιούται θεωρητικά δηλαδή».

Ερωτηθείς εάν η Ελλάδα απεμπόλησε δικαιώματα στο Αιγαίο, ενημερώνοντας την Άγκυρα για το καλώδιο στην Κάσο, απάντησε: «Σίγουρα απεμπολήσαμε κάποιο δικαίωμα. Με την έννοια ότι το θέμα της πόντισης του καλωδίου όπως και οτιδήποτε προϋποθέτει την πόντιση -όπως οι έρευνες- πρέπει να περάσουν από τη δική της συναίνεση. Που σημαίνει πως νόμιμες ενέργειες της Ελλάδας υπόκεινται στον έλεγχο της Τουρκίας με οτιδήποτε αυτό συνεπάγεται».

Τουρκικός εκφοβισμός

Σε αντίστοιχο πλαίσιο, κινούνται και οι απόψεις των -επίσης διόλου αντιπολιτευόμενων- καθηγητών Διεθνούς Δικαίου, Π. Λιάκουρα και Κ. Φίλη. Ειδικότερα, σε άρθρο τους στην «Καθημερινή της Κυριακής», επισημαίνουν:

«Η Τουρκία προσπαθεί με κάθε τρόπο να εμποδίσει την υλοποίηση οποιουδήποτε ενεργειακού σχεδίου στην Ανατολική Μεσόγειο την παρακάμπτει. Είτε πρόκειται για αγωγό φυσικού αερίου είτε για καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ανάλογα με την περίπτωση ενεργοποιεί διάφορα εργαλεία που έχει στη φαρέτρα της, τα οποία καταλήγουν πάντα σε έναν κοινό παρονομαστή: τον (έμμεσο ή άμεσο) εκφοβισμό των επενδυτών και των κρατών και την απειλή χρήσης βίας ή την άμεση προβολή ισχύος».

»Συνάμα οραματίζεται τη μετεξέλιξή της σε «ενεργειακό πνεύμονα της Ευρώπης» και έχει ξοδέψει πάνω από 1 δισ. δολάρια για να έχει ευχέρεια κινήσεων, χωρίς να απαιτείται η εκμίσθωση εξοπλισμού από άλλες χώρες και μάλιστα για ενέργειες που κινούνται εκτός διεθνούς νομιμότητας. Συνεπεία αυτών των αντιλήψεων επιχειρεί τους τελευταίους μήνες να επιβάλλει ένα ασφυκτικό πλαίσιο εκ μέρους της έγκρισης, εν προκειμένω για τον GSI (Great Sea Interconnector), προβάλλοντας τους ακόλουθους αβάσιμους ισχυρισμούς:

»Η Αγκυρα επιμένει να απαιτεί ενημέρωση ώστε εν συνεχεία να επιλέξει αν θα αδειοδοτήσει τα ερευνητικά σκάφη που διερευνούν την ενδεδειγμένη περιοχή στον βυθό υφαλοκρηπίδας για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Ελλάδας. Την απαίτηση αυτή την εγείρει όχι μόνο σε σχέση με την παράνομα οριοθετημένη τουρκολιβυκή υφαλοκρηπίδα, που επικαλύπτει τη νόμιμη ελληνοαιγυπτιακή, αλλά και όσον αφορά περιοχές μη οριοθετημένης υφαλοκρηπίδας. Στην πρώτη περίπτωση, τον Αύγουστο 2024, νοτίως της Κάσου η Τουρκία με πολεμικά σκάφη εμπόδισε την έρευνα. Στη δεύτερη, βορείως της Κρήτης, τον Φεβρουάριο 2025, απαίτησε επίσης άδεια».

Η αρχή της ελευθερίας της ανοικτής θάλασσας

»Στο επεισόδιο της Κάσου ζήτησε επιτακτικά να προηγηθεί ενημέρωση για να εξακριβώσει τη σκοπιμότητα της έρευνας και να δώσει έγκριση. Ένα ακολουθούμενο πρωτόκολλο, για το οποίο ουδέποτε υπήρξε διαμαρτυρία. Η πόντιση καλωδίου και η προκαταρκτική έρευνα συνιστούν ελευθερία της ανοικτής θάλασσας – άρθρο 79 της Σύμβασης Δικαίου Θάλασσας (1982) που δεσμεύει ως εθιμικό δίκαιο.

»Στο επεισόδιο της Κάσου η Ελλάδα αντέδρασε, όχι με βάση την ελευθερία έρευνας και πόντισης καλωδίου, αλλά με το επιχείρημα ότι η έρευνα λάμβανε χώρα στην οριοθετημένη με την Αίγυπτο υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ. Αυτή η θέση δημιουργεί αρνητικό προηγούμενο, δεν βασίζεται σε ορθή για τα συμφέροντά μας ερμηνεία του δικαίου της θάλασσας και επομένως ενέχει τον κίνδυνο σε μια επόμενη φάση να μην καταστεί δυνατή η συνέχιση των ερευνών χωρίς υποχρέωση ενημέρωσης της άλλης πλευράς.

»Πρέπει να γίνει σαφές ότι διαθέτουμε ένα ακλόνητο έρεισμα, που είναι το δυνατό χαρτί της αρχής της ελευθερίας της ανοικτής θάλασσας, που διασφαλίζει την απρόσκοπτη έρευνα και πόντιση καλωδίου επί της υφαλοκρηπίδας. Σημειώνεται ότι και οι ελληνικές αρχές ζητούν ενημέρωση και εκδίδουν άδειες (Επιτροπή Χορήγησης Αδειών Ερευνών Θαλάσσης) για ανάλογες ενέργειες τρίτων σε θάλασσες στα όρια ελληνικών διεκδικήσεων υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ, όπως οι διεκδικήσεις διατυπώνονται στον νόμο Μανιάτη (4001/2011)».

Πάντως, πέραν του ζητήματος της αρχής της ελευθερίας της ανοικτής θάλασσας, στην οποία εστιάζουν οι δύο αρθρογράφοι τα επιχειρήματα και τους ισχυρισμούς τους, οι δραστηριότητες για το έργο του καλωδίου πλησίον της Κάσου, το οποίο μάλιστα είναι ευρωπαϊκό σχέδιο, πραγματοποοιούνταν εντός οριοθετηθείσας ελληνο-αιγυπτιακής ΑΟΖ, μόλις λίγο εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων (ΕΧΥ). Κάτι που καθιστά ακόμα μεγαλύτερη την τουρκική πρόκληση.

Το Πρακτικό της Βέρνης

Οσον αφορά τη δεύτερη περίπτωση, βορείως της Κρήτης τον Φεβρουάριο του 2025, αναφέρουν οι δύο αναλυτές στο ίδιο δημοσίευμα, «η Τουρκία πάλι με επίκεντρο την υφαλοκρηπίδα επέμεινε εκτός από την ενημέρωση, η όποια έρευνα να είχε την έγκρισή της. Παράλληλα, υπενθυμίζει ότι διεκδικεί την υφαλοκρηπίδα ανατολικά του 25ου μεσημβρινού στο Αιγαίο. Πρόκειται πάντως για μη οριοθετημένη – διαφιλονικούμενη περιοχή υφαλοκρηπίδας, που ευλόγως αξιώνει η Ελλάδα ως αποκλειστική διεκδικήτρια.

»Και επειδή αφορά το Αιγαίο, η Τουρκία επιπροσθέτως εγκαλεί την Ελλάδα ότι δεν τηρεί το Πρακτικό της Βέρνης (1976). Επαναφέρει, δηλαδή, την υποχρέωση που έχουν αναλάβει οι δύο χώρες να απέχουν από πρωτοβουλίες ή ενέργειες στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, που θα προκαλέσουν πρόβλημα ή θα εμποδίσουν τις διαπραγματεύσεις, όπως αυτές διεξάγονταν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970. Το Πρακτικό της Βέρνης που επικαλείται η Τουρκία αφορά αποχή από αποκλειστική έρευνα μόνο υφαλοκρηπίδας και όχι έρευνα για πόντιση καλωδίου.

 

»Η πόντιση καλωδίου και η έρευνα προς τούτο συνιστούν αδιαμφισβήτητα ελευθερία της ανοικτής θάλασσας, όπως διασφαλίζεται ρητά στο άρθρο 79 παράγραφοι 1 και 2 της σύμβασης. Η πόντιση καλωδίου δεν μπορεί να εμποδιστεί στην υφαλοκρηπίδα, υπό τον όρο ότι θα λαμβάνεται δεόντως υπόψη να μην παρενοχλούνται ούτε να επηρεάζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα έρευνας υφαλοκρηπίδας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, που ασκεί αποκλειστικά το παράκτιο κράτος. Τα κυριαρχικά δικαιώματα έχουν προτεραιότητα έναντι των ελευθεριών της θάλασσας. Επίσης πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ήδη τοποθετημένα καλώδια στην ίδια περιοχή.

»Ακόμη κι αν το παράκτιο κράτος λαμβάνει εύλογα μέτρα για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, δεν μπορεί να παρεμποδιστεί η πόντιση του καλωδίου, κατά συνέπεια και η έρευνα. Και αντιστρόφως, όταν το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα υφαλοκρηπίδας, οφείλει να λαμβάνει δεόντως υπόψη τις ελευθερίες της ανοιχτής θάλασσας, όπως η πόντιση καλωδίου. Ετσι ασκούνται ισόρροπα τα δικαιώματα και από τις δύο πλευρές, από το παράκτιο και από το τρίτο κράτος. Η ρήτρα αυτή δεν συνεπάγεται άδεια, ούτε συναίνεση για την ελεύθερη πόντιση του καλωδίου, την οποία πόντιση δεν επηρεάζει ούτε θίγει η οριοθέτημένη ή μη υφαλοκρηπίδα».

Να αναλάβει τις ευθύνες της η ΕΕ

Κατά τους αναλυτές, η Τουρκία «τεχνηέντως επιχειρεί να περιλάβει στα δικαιώματα ειδικού σκοπού –και μάλιστα δυνητικά επί μη οριοθετημένης υφαλοκρηπίδας- το δικαίωμα ελεύθερης έρευνας εγγενούς σε πόντιση καλωδίου, προκειμένου να ασκεί έλεγχο στην περιοχή.

»Εάν η ελεύθερη έρευνα δεν απεμπλακεί από τη δέσμη της υφαλοκρηπίδας, οι παράπλευρες συνέπειες θα πολλαπλασιάζονται. Είναι πλέον πρόδηλο ότι οι τουρκικές απαιτήσεις δυσκολεύουν τη διέλευση του καλωδίου, η πόντιση του οποίου κινδυνεύει να «παγώσει» ήδη από το στάδιο της έρευνας. Η ελληνική πλευρά, εκτός από μεγαλύτερες δόσεις αποφασιστικότητας, οφείλει να επαναπροσδιορίσει την τακτική και στρατηγική της προσέγγιση στο εν λόγω ζήτημα».

Τέλος, τονίζουν ότι «σε μια ιστορική καμπή, όπου η ανθεκτικότητα των Ευρωπαίων δοκιμάζεται και η προστασία παντός είδους ευρωπαϊκών υποδομών και δικτύων από υβριδικές επιθέσεις κακόβουλων τρίτων έχει καταστεί αναγκαία προϋπόθεση, η Ε.Ε. οφείλει εξίσου να υψώσει το ανάστημά της και να παράσχει την ξεκάθαρη στήριξή της σε όλα τα σχέδια, που όχι μόνο εδραιώνουν την παρουσία της σε περιοχές έντονου ενδιαφέροντος, όπως η Ανατολική Μεσόγειος, αλλά εισφέρουν και στην πολυπόθητη ασφάλεια ενεργειακής τροφοδοσίας της».

neostrategy.gr

Photo: Alexandros Stamatiou