Η ευρωπαϊκή αναδίπλωση για τα παγωμένα ρωσικά  κεφάλαια

Πριν από αρκετές εβδομάδες και όταν ακόμα ελάχιστοι στην Ελλάδα είχαν ασχοληθεί με το θέμα, αναλύσαμε στο militaire.gr (https://www.militaire.gr/i-machi-ton-rosikon-pagomenon-perioysiakon-stoicheion/)  ότι η συζήτηση περί χρήσης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων κινούνταν σε έδαφος που θεσμικά ήταν επισφαλές και επισημάνθηκε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια προσπάθεια να μετατρέψει τα κρατικά αποθεματικά της Ρωσίας σε εργαλείο πολιτικής πίεσης, πλησίαζε με τρόπο επικίνδυνο τα όρια του διεθνούς δικαίου και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Οι πρόσφατες εξελίξεις (όπως αποτυπώθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής πριν λίγες μέρες,  οι ενδοευρωπαϊκές επιφυλάξεις και ο ρόλος κρατών-μελών όπου τηρούνται τα αποθεματικά, όπως το Βέλγιο μέσω της Euroclear)   έρχονται πλέον να επιβεβαιώσουν πλήρως  την εκτίμηση αυτή.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Η απόφαση της ΕΕ να μην προχωρήσει στη χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων αντανακλά την αναγνώριση ότι το αρχικό αφήγημα και η ρητορική που υιοθετήθηκε στη συνέχεια, δεν μπορούσε να στηριχθεί στην πράξη. Η υπόθεση ότι τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία ενός κυρίαρχου κράτους μπορούν να αξιοποιηθούν χωρίς σοβαρές συνέπειες αποδείχθηκε τελικά λανθασμένη.

Στον πυρήνα του όλου ζητήματος βρίσκεται η αρχή της κρατικής ασυλίας, που αποτελεί θεμελιώδη κανόνα του διεθνούς δικαίου και που δεν προστατεύει συγκεκριμένα κράτη αλλά προστατεύει τη σταθερότητα του ίδιου του συστήματος. Ενδεχόμενη λοιπόν παραβίασή του με οποιονδήποτε τρόπο θα δημιουργούσε προηγούμενο και θα επέφερε συνέπειες και επιπτώσεις πολύ ευρύτερες από τη συγκεκριμένη σύγκρουση. Θα έθετε υπό αμφισβήτηση τη συνολική ασφάλεια των κρατικών αποθεματικών σε όλη την ευρωπαϊκή δικαιοδοσία και, κατ’ επέκταση, την αξιοπιστία της Ευρώπης ως χρηματοπιστωτικού και νομικού χώρου.

Η συζήτηση στην Ευρώπη ανέδειξε αυτά ακριβώς τα όρια. Το παρασκήνιο ανάμεσα στον Μακρόν και τον Μερτς αποτύπωσε τις δύο διαφορετικές εκτιμήσεις του κινδύνου. Από τη μία, υπάρχει η ανάγκη να διατηρηθεί η πολιτική πίεση προς τη Ρωσία και από την άλλη, τη συνειδητοποίηση ότι η χρήση των παγωμένων κεφαλαίων θα άνοιγε νομικά και χρηματοπιστωτικά προηγούμενα που  δύσκολα  θα αναστρέφονταν. Το γεγονός οτι η Σύνοδος Κορυφής επέλεξε τελικά να μη χρησιμοποιηθούν δείχνει ποια εκτίμηση επικράτησε.

Η αντίδραση της Ρωσίας να χαιρετήσει αυτήν την ευρωπαϊκή απόφαση φυσικά δεν μεταβάλλει τον χαρακτήρα της σύγκρουσης, αλλά αποτελεί άλλη μια επιβεβαίωση ότι το συγκεκριμένο μέτρο είχε μετατραπεί σε εργαλείο πίεσης χωρίς πραγματική δυνατότητα εφαρμογής, και τελικά όταν ένα μέτρο προαναγγέλλεται και τελικά εγκαταλείπεται ή καλύτερα απορρίπτεται  η αξιοπιστία εκείνου που το προέβαλε πλήττεται αναπόφευκτα.

Παράλληλα, η συζήτηση για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία ανέδειξε ένα ακόμη προβληματικό σημείο. Η χρήση τους συνδέθηκε, άμεσα ή έμμεσα με ένα πλαίσιο προκαταβολικής οικονομικής ευθύνης για τον πόλεμο, το οποίο προσιδιάζει στη λογική των πολεμικών αποζημιώσεων, πριν υπάρξει κατάληξη της σύγκρουσης. Ωστόσο, οι πολεμικές αποζημιώσεις σύμφωνα με το  διεθνές δίκαιο επιβάλλονται εκ των υστέρων, από τον νικητή στον ηττημένο. Το να επιχειρείται να μεταφερθεί αυτή η λογική σε μια σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη προϋποθέτει την προεξόφληση του τελικού της αποτελέσματος και μια τέτοια  προεξόφληση δεν θα αποτελούσε  δεδομένο, αλλά πολιτική υπόθεση. Και η μετατροπή μιας υπόθεσης σε επιλογή αναμφίβολα θα εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Το διεθνές δίκαιο δεν μπορεί να λειτουργεί ως μηχανισμός που προδιαγράφει τις πολιτικές εξελίξεις που ακόμα δεν έχουν κριθεί.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Βέβαια, η εγκατάλειψη του αφηγήματος ότι «θα πληρώσει η Ρωσία» που διαφαίνεται, δεν αναιρεί το οικονομικό βάρος της στήριξης προς την Ουκρανία, βάρος που μεταφέρεται στα κράτη-μέλη μέσω δανειακών σχημάτων δεκάδων δις ευρώ, χωρίς να έχει προηγηθεί δημόσια συζήτηση αντίστοιχη της πολιτικής και δημοσιονομικής βαρύτητας που μπορεί να έχει μια τέτοια επιλογή .

Εν κατακλείδι η υπόθεση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων επιβεβαιώνει αυτό που είχαμε επισημάνει εξαρχής, ότι δηλαδή η Ευρώπη επιχειρησε να κινηθεί  σε ένα πεδίο όπου η πολιτική βούληση δεν αρκούσε για να υπερβεί τους θεσμικούς κανόνες, και το γεγονός ότι τελικά δεν προχώρησε (ακόμα) στην κατάσχεση κεφαλαίων απέτρεψε τη δημιουργία ενός επικίνδυνου προηγούμενου. Ωστοσο ενα ερώτημα που παραμένει είναι αν αυτή η εμπειρία θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη θεσμική σοβαρότητα ή αν παρόμοιες συζητήσεις στο μέλλον θα επανέλθουν με την ίδια ευκολία.

militaire.gr