Η Κομισιόν (ξανά) μπροστά στον καθρέφτη

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βυθίζεται στη δίνη οικονομικών σκανδάλων, αλλά αυτή τη φορά βρίσκεται εκτεθειμένη σε κατηγορίες διαφθοράς που θυμίζουν έντονα όσα κατά καιρούς καταλογίζει σε διάφορα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ακριβώς έναν χρόνο μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αντιμετωπίζει την σοβαρότερη κρίση αξιοπιστίας της.

Σε ποιόν μπορεί να κουνήσει τώρα το δάχτυλο η Επιτροπή; Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ανακοίνωσε την Τρίτη ότι συνέλαβε και ανέκρινε δύο εμβληματικά πρόσωπα της ευρωπαϊκής διπλωματίας: της πρώην επικεφαλής της κοινής εξωτερικής πολιτικής, Φεντερίκα Μογκερίνι, και του Στέφανο Σανίνο, πρώην γενικού γραμματέα της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης της ΕΕ (EEAS) και σήμερα ανώτατου στελέχους της ίδιας της Κομισιόν. Την Τετάρτη, οι δύο τους αφέθηκαν ελεύθεροι καθώς κρίθηκε πως δεν θεωρούνται ύποπτοι φυγής.

Η είδηση προκάλεσε όμως πολιτικό σοκ στις Βρυξέλλες με τους επικριτές της προέδρου της Κομισιόν να κινούν ήδη διαδικασίες για μια τέταρτη πρόταση μομφής εναντίον της. «Το κύρος των θεσμών μας βρίσκεται σε κίνδυνο» ήταν η χαρακτηριστική δήλωση της Μανόν Ομπρί από την ευρωομάδα της Αριστεράς.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο μάτι του κυκλώνα

Οι υποψίες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας είναι βαριές. Ο διαγωνισμός του 2021–2022 για την ίδρυση διπλωματικής ακαδημίας από το Κολέγιο της Ευρώπης —του οποίου η Μογκερίνι είναι σήμερα πρύτανης— φέρεται να μην τήρησε κανέναν από τους κανόνες διαφάνειας που η Κομισιόν απαιτεί από τους άλλους. Εφόσον επιβεβαιωθούν τα στοιχεία, μπορεί να στοιχειοθετηθούν αδικήματα όπως απάτη σε δημόσιες συμβάσεις, διαφθορά, σύγκρουση συμφερόντων και παραβίαση επαγγελματικού απορρήτου.

Η χρονική συγκυρία είναι ιδιαίτερα εκρηκτική. Οι σχέσεις της φον ντερ Λάιεν με την νυν επικεφαλής της EEAS, Κάγια Κάλας, είναι ήδη τεταμένες, ενώ ο Σανίνο είχε μόλις μετακινηθεί από την EEAS σε υψηλόβαθμη θέση εντός της Επιτροπής. Η εικόνα υψηλόβαθμων στελεχών που περνούν από τη μια υπηρεσία στην άλλη και τώρα διερευνώνται για αδιαφανείς διαδικασίες είναι πολιτικά εκρηκτική. To κλίμα για την Κομισιόν και την φον ντερ Λάιεν έκανε ακόμα χειρότερο η άρνηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) να στηρίξει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να στηρίξει την Ουκρανία με δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά.

Κάποιοι βέβαια έσπευσαν αμέσως να υψώσουν τείχος προστασίας για την δοκιμαζόμενη πρόεδρο. «Δεν φταίει η φον ντερ Λάιεν για κάτι που ενδεχομένως έκανε η EEAS», σχολίασε ευρωπαίος αξιωματούχος στο POLITICO. «Αλλά επειδή είναι το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο στις Βρυξέλλες, τα φορτώνουμε όλα πάνω της.» Εύκολα επομένως διακρίνει κανείς την υπερασπιστική γραμμή που θα τηρηθεί: η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τις πράξεις μιας υπηρεσίας που λειτουργεί αυτόνομα.

Ωστόσο, η πολιτική δυσπιστία δεν δείχνει να υποχωρεί. Η Κομισιόν αρνήθηκε να σχολιάσει ενώ το Κολέγιο της Ευρώπης περιορίστηκε να επιβεβαιώσει την αφοσίωση του «στα υψηλότερα πρότυπα ακεραιότητας».

Όταν η Ευρώπη διδάσκει διαφάνεια, αλλά δεν την εφαρμόζει

Αλλά το πολιτικό αφήγημα έχει ήδη ξεφύγει από τον έλεγχο. Οι ευρωσκεπτικιστές τρίβουν τα χέρια τους. «Αστείο πώς οι Βρυξέλλες κάνουν μάθημα σε όλους για το ‘κράτος δικαίου’, ενώ οι ίδιες οι δομές τους θυμίζουν αστυνομική σειρά», σχολίασε δηκτικά ο εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνησης, Ζολτάν Κόβατς. Αντίστοιχα δηλητηριώδη σχόλια έγιναν και από τη Μόσχα.

Και το πρόβλημα δεν είναι ότι η κριτική προέρχεται από χώρες που βρίσκονται σε πολιτική σύγκρουση με την ΕΕ. Το πρόβλημα είναι πως η επιχειρηματολογία τους βρίσκει όλο και περισσότερα ευήκοα ώτα. Γιατί το σκάνδαλο αυτό έρχεται μετά από μια αλυσίδα παρόμοιων υποθέσεων: το Qatargate, την υπόθεση Huawei, τη συμφωνία για την αγορά αμερικανικού LNG, τον ρόλο διάφορων λόμπι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Και το χειρότερο είναι πως έρχεται σε μια στιγμή που η ίδια η φον ντερ Λάιεν έχει δεχθεί δικαστική επίπληξη επειδή απέκρυψε τα SMS που αντάλλαξε με τον CEO της φαρμακευτικής Pfizer κατά την διάρκεια της πανδημίας.

Το αφήγημα της ηθικής ανωτερότητας των Βρυξελλών έχει αρχίσει να ραγίζει. Και η υπόθεση Μογκερίνι–Σανίνο είναι ακριβώς το είδος σκανδάλου που κάνει το ρήγμα ορατό σε όλους. Η επαγγελματική διαδρομή των δύο συλληφθέντων φωτίζει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα. Η Μογκερίνι διορίστηκε πρύτανης του Κολλεγίου της Ευρώπης το 2020, σε διαδικασία που είχε ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις για έλλειψη τυπικών προσόντων και εκπρόθεσμη υποψηφιότητα.

Το 2022 ανέλαβε την Ευρωπαϊκή Διπλωματική Ακαδημία, το ίδιο project δηλαδή που σήμερα βρίσκεται υπό διερεύνηση. Από την πλευρά του, ο Σανίνο, με πολυετή καριέρα στην ιταλική διπλωματία και κορυφαίος τεχνοκράτης της EEAS, κατέχει πλέον μια από τις πιο νευραλγικές θέσεις στην Κομισιόν, επικεφαλής της διεύθυνσης για τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τον Κόλπο.

«Αν αποδειχθούν οι κατηγορίες, η ζημιά θα είναι καταστροφική για την αξιοπιστία των θεσμών», προειδοποιεί ο συνδικαλιστής Κριστιάνο Σεμπαστιάνι από το συνδικάτο υπαλλήλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Renouveau & Démocratie. Στελέχη των ευρωπαϊκών υπηρεσιών εκφράζουν παράλληλα την βαθιά τους ανησυχία για μια εικόνα «ελίτ που λειτουργεί με αδιαφανή δίκτυα εξυπηρετήσεων».

Και αυτό ίσως είναι το πιο καίριο στοιχείο αυτής της υπόθεσης: η εικόνα μιας Ευρώπης που απαιτεί ακεραιότητα από τους άλλους, την ώρα που δεν καταφέρνει να διασφαλίσει τη δική της. Μιας Επιτροπής που εγκαλεί κράτη για διαφθορά, αλλά βρίσκεται διαρκώς να παλεύει με τη δική της σκιά. Και μιας προέδρου που καλείται να υπερασπιστεί τη διαφάνεια, την ώρα που οι πιο υπολογίσιμοι σύμμαχοί της βρίσκονται αντιμέτωποι με κατηγορίες διαφθοράς μέσα στο ίδιο της το σπίτι.

neostrategy.gr