Η Λιβύη υιοθετεί πλήρως τις θέσεις της Τουρκίας και αναλαμβάνει το ρόλο «προβοκάτορα» στην περιοχή

Ελλάδα και Τουρκία έχουν συμφωνήσει σε «ήρεμα νερά» και επιχειρούν να κρατούν ορισμένα προσχήματα στις σχέσεις τους τα τελευταία δύο χρόνια. Δεν σημαίνει ωστόσο ότι καμία από τις δύο πλευρές έχει αποστεί τις πάγιες θέσεις της. Την ίδια στιγμή τη σκυτάλη των προκλήσεων όσον αφορά τις θαλάσσιες ζώνες και τον «πόλεμο» των ρηματικών διακοινώσεων στον ΟΗΕ έχει αναλάβει η Λιβύη, υιοθετώντας μάλιστα πλήρως την τουρκική ρητορική και επιχειρηματολογία έναντι της Ελλάδας.

Οι ρηματικές διακοινώσεις της Λιβύης

Οι χάρτες του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού που η Ελλάδα κατέθεσε ως όφειλε στην ΕΕ, αλλά και η προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την παραχώρηση θαλάσσιων οικοπέδων για έρευνες υδρογονανθράκων από την πλευρά της Αθήνας προκάλεσαν την αντίδραση της Λιβύης στον ΟΗΕ, με δύο διαδοχικές ρηματικές διακοινώσεις που κατατέθηκαν στον ΟΗΕ, σε σκληρή γλώσσα και μάλιστα δημοσιοποιήθηκαν πριν την επίσκεψη του Γιώργου Γεραπετρίτη στην Τρίπολη, την περασμένη Τρίτη.

Με την Τρίπολη να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στο να «ταράζει» τα ελληνο-λιβυκά νερά, επαναφέροντας πάγιες διεκδικήσεις της που υιοθετήθηκαν μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου, ανάμεσα στις κυβερνήσεις Σαράζ και Ερντογάν το 2019, σε μία περίοδο που η Άγκυρα δεν θέλει να εμφανιστεί ως η επισπεύδουσα σε ένα κλίμα έντασης, αλλά να δηλώνει υπέρ του διαλόγου, με το βλέμμα τόσο σε ευρωπαϊκά κονδύλια που αφορούν την άμυνα, όσο και στο ρόλο που θέλει να παίξει στο διεθνές γεωπολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται, εν μέσω των συγκρούσεων σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία.

Η Τρίπολη ο νέος πονοκέφαλος της Αθήνας

Σε αυτό το πλαίσιο η Λιβύη γίνεται ο νέος διπλωματικός πονοκέφαλος της Αθήνας με την Τρίπολη να παίζει το παιχνίδι των θαλασσίων ζωνών και την Βεγγάζη να αναλαμβάνει το δικό της ρόλο στο μεταναστευτικό, ενώ βρίσκεται σε τροχιά προσέγγισης με την Άγκυρα και εμφανίζεται να έχει αρχίσει να εξετάζει την υιοθέτηση και αυτή των θέσεων του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Η πρώτη ρηματική διακοίνωση της Τρίπολης στον ΟΗΕ, με ημερομηνία 27 Μαΐου, η οποία κυκλοφόρησε την 1η Ιουλίου έρχεται να καταγγείλει την Ελλάδα με αφορμή το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και να απαιτήσει από Αθήνα και Κάιρο να ακυρώσουν κάθε δραστηριότητα ερευνών και εξορύξεων υδρογονανθράκων σε περιοχές που η Λιβύη χαρακτηρίζει «διαφιλονικούμενες».

Συντεταγμένες που περιλαμβάνουν το τουρκολιβυκό

Η Λιβύη καταθέτει στον ΟΗΕ και συντεταγμένες που παρουσιάζουν τις διεκδικήσεις της όσον αφορά τα όρια στα οποία η ίδια θεωρεί ότι εκτείνεται η υφαλοκρηπίδα της, περιλαμβάνοντας τα τετελεσμένα που επιδιώκει να επιτύχει με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο η Αθήνα χαρακτηρίζει παράνομο, αλλά και κλείνοντας τον κόλπο της Σύρτης. Μία ενέργεια που επίσης χαρακτηρίζεται από ακαδημαϊκούς που ειδικεύονται στο διεθνές δίκαιο και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, ως «παράνομη».

Πλήρης υιοθέτηση της τουρκικής λογικής

Την ίδια στιγμή η Τρίπολη υιοθετεί πλήρως τη ρητορική της Άγκυρας πως τα νησιά, ακόμα και τα μεγάλα όπως η Κρήτη, δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, υποστηρίζοντας ότι η μέση γραμμή θα πρέπει να μετρηθεί από τις ηπειρωτικές ακτές των χωρών που συνορεύουν.

Η Λιβύη καταγγέλλει, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν ως «άκυρη» (null and void) την συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών Ελλάδας – Αιγύπτου, ενώ επεκτείνει τις αιτιάσεις της και στην πλευρά του Ιονίου, όπου η Ελλάδα επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια.

Η δεύτερη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης με ημερομηνία αποστολής στον ΟΗΕ 20 Ιουνίου διαμαρτύρεται για την προκήρυξη του διεθνούς διαγωνισμού για την παραχώρηση του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης των τεσσάρων νέων θαλάσσιων οικοπέδων σε Κρήτη και Πελοπόννησο, στην οποία προχώρησε η Αθήνα στις 12 Ιουνίου, σημειώνοντας ότι οι περιοχές αυτές «εμπίπτουν σε θαλάσσιες ζώνες που εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο άλυτης διαφοράς μεταξύ της Λιβύης και της Ελλάδας».

Επίθεση στην Ελλάδα με μαξιμαλιστικές θέσεις

Τόσο στη ρηματική διακοίνωση της 27ης Μαΐου όσο και σε αυτή της 20ης Ιουνίου η Λιβύη κάνει λόγο για «παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της και μονομερές μέτρο χωρίς καμία νομική βάση ή διμερή συμφωνία. Αποτελεί σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ιδίως των διατάξεων της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, και υπονομεύει τις αρχές του αμοιβαίου σεβασμού και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών».

Η Τρίπολη περιλαμβάνει στις διεκδικήσεις της το τουρκολιβυκό μνημόνιο και ισχυρίζεται ότι «ούτε η Ελλάδα, ούτε η Αίγυπτος έχουν κυριαρχικά δικαιώματα στις θαλάσσιες περιοχές που οριοθετούνται μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».

Τέλος «η Λιβύη καλεί επίσης την Αίγυπτο και την Ελλάδα να αναστείλουν όλες τις άδειες και τις δραστηριότητες περί έρευνας υδρογονανθράκων στις εν λόγω περιοχές έως ότου διευθετηθούν όλες οι διαφορές για τα θαλάσσια σύνορα μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και με έγκυρες συμφωνίες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».

Η Λιβύη και πιο συγκεκριμένα η κυβέρνηση Ντμπέιμπα επιλέγει να παίξει το δικό της ρόλο στην λογική της περικύκλωσης που θέλει να εφαρμόσει η Τουρκία απέναντι στην Ελλάδα με στόχο να της στερήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα.

Μία κυβέρνηση της οποίας το μέλλον χαρακτηρίζεται εξαιρετικά αβέβαιο και ενισχύει διαρκώς τις ήδη ισχυρές σχέσεις της με την Τουρκία, με νέες στρατιωτικές και οικονομικές συμφωνίες.

Το ταξίδι Γεραπετρίτη

Καταθέτει δε ιδιαίτερα μαξιμαλιστικές απόψεις λειτουργώντας ξεκάθαρα ως proxy της Άγκυρας. Αρμόδιες πηγές του ΥΠΕΞ και πριν την επίσκεψη Γεραπετρίτη στην Τρίπολη σχολίαζαν στο in ότι η ελληνική διπλωματία δεν είχε προσδοκίες για την επίτευξη συνεννόησης με την Τρίπολη για τις θαλάσσιες ζώνες με δεδομένο ότι η κυβέρνηση Ντμπέιμπα που διαδέχτηκε την κυβέρνηση Σάραζ υπεραμύνεται του τουρκολιβυκού μνημονίου και ως εκ τούτου δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός. Σημείωναν ωστόσο την ανάγκη η Ελλάδα να μπορεί να μιλάει τόσο με την Τρίπολη όσο και με τη Βεγγάζη, προκειμένου να μπορεί να οικοδομήσει μία σχέση που θα προλαμβάνει καταστάσεις.

Σε κάθε περίπτωση το Υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε στις δύο ρηματικές διακοινώσεις μέσω διπλωματικών πηγών υπογραμμίζοντας πως δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα και πως «τέτοιες θέσεις δεν παραπέμπουν σε ετοιμότητα για επανέναρξη συνομιλιών για οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας».

Σύμφωνα με πληροφορίες του in η Ελλάδα θα απαντήσει και στις δύο ρηματικές διακοινώσεις της Λιβύης στον ΟΗΕ, το αμέσως επόμενο διάστημα, καταθέτοντας τις δικές της θέσεις που εδράζονται στο διεθνές δίκαιο και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.

Η κριτική

Διπλωμάτες που εκφράζουν διαφωνίες με τους χειρισμούς της κυβέρνησης ωστόσο εκφράζουν επιφυλάξεις για το αν τελικά έπρεπε να γίνει ή όχι η επίσκεψη Γεραπετρίτη στην Τρίπολη, με αυτά τα δεδομένα και γιατί δεν υπήρξαν πιο σκληρές διατυπώσεις στις δηλώσεις του ΥΠΕΞ στη Λιβύη. Θεωρούν δε, όπως αναφέρουν στο in ότι η Λιβύη, η οποία είχε υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, ενώ αρχικά είχε μεν τις διεκδικήσεις της, ωστόσο διατηρούσε θέσεις ενδιάμεσες σε αυτές της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Αιγύπτου, πλέον υιοθετεί πλήρως τις θέσεις της Άγκυρας. Οι ίδιες πηγές εκτιμούν πως στην ίδια γραμμή κινείται και η πλευρά του Χαλίφα Χαφτάρ, της Ανατολικής Λιβύης, παρά τις όποιες δηλώσεις περί προσέγγισης με την Αθήνα. Και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Σε κάθε περίπτωση η ανάπτυξη ισορροπημένων σχέσεων με Τρίπολη και Βεγγάζη γίνεται ακόμα πιο δύσκολη για την Αθήνα, που θέλει να ανταγωνιστεί την Άγκυρα, στο γεωπολιτικό πεδίο που θεωρεί ότι μπορεί να έχει προβάδισμα, δεδομένης και της ιδιότητας της ως κράτους μέλους της ΕΕ, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι δεν μπορεί να προσφέρει τα οικονομικά κίνητρα που δίνει η τουρκική πλευρά σε Βεγγάζη και Τρίπολη.