Η  μεγάλη αναμέτρηση στον ουρανό της Ουκρανίας: F-16 εναντίον SU-35

Σε μια προσπάθεια τόνωσης του ηθικού των Ουκρανών, δύο F-16, αυτά που μόλις την προηγούμνη μέρα παραδόθηκαν στην ουκρανική αεροπορία, πέταξαν πάνω από το Κίεβο. Αργά ή γρήγορα οι ρώσοι χειριστές θα αντιδράσουν και θα “κυνηγήσουν”τα F-16. τι αποτέλεσμα θα έχει αυτή η σύγκρουση μαχητικών;
Αυτό δεν θα είναι μόνο μια σύγκρουση μαχητικών. Θα είναι μια μάχη φιλοσοφιών μεταξύ της ρωσικής αντίληψης για μαχητικά αεροσκάφη που έχουν βελτιστοποιηθεί για εναέρια μάχη, έναντι της δυτικής αντίληψης για μαχητικά αεροσκάφη εξίσου ικανά σε εναέριες και εδαφικές αποστολές.

Είναι επίσης μια μάχη μεταξύ παλιού και νέου.

Τα F-16 που παραλαμβάνει η Ουκρανία σχεδιάστηκαν τη δεκαετία του 1970, αν και έχουν εκσυγχρονιστεί σημαντικά όλα αυτά τα χρόνια. Παρόλα αυτά, η Ουκρανία, απελπισμένη να αντικαταστήσει τις σχεδόν ανύπαρκτες αεροπορικές της δυνάμεις – από τα αεροσκάφη εποχής Σοβιετικής Ένωσης Su-27 και MiG-29 – θα 45 μεταχειρισμένα F-16 από το Βέλγιο, τη Δανία, την Ολλανδία και τη Νορβηγία, που αντικαθιστούν τα Falcons τους με τα stealth μαχητικά F-35. Με τους πρώτους Ουκρανούς πιλότους να έχουν εκαιδευτεί στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες, τα δύο πρώτα F-16 έφτασαν την 1^η Αυγούστου στην Ουκρανία και μια ημέρα αργότερα έκαναν μια χαμηλή διείσδυση πάνω από το Κίεβο για να τονώσουν το ηθικό των Ουκρανών. Αναμενόμενο.

Με την προοπτική της χρήσης αμερικανικών μαχητικών F-16 από την Ουκρανία και των ρωσικών SU-35 από τη Ρωσία, ανακύπτει το ερώτημα: ποιο από αυτά τα μαχητικά θα επικρατήσει στον ουρανό της Ουκρανίας; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι πολυσύνθετη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως οι τεχνικές δυνατότητες των αεροσκαφών, οι τακτικές των πιλότων και το ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο.

Το F-16 σχεδιάστηκε για δράση εναντίον του -πάλαι ποτέ Συμφώνου της Βαρσοβίας, το Su-35 σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίσει τα δυτικά συστήματα αεράμυνας και μαχητικά όπως Eurofighter Typhoon, το Rafale της Dassault, το F-16V της Locheed Martin και το F/A-18E/F Super Hornet  της Boeing.
Αν και όπως εκτιμάται οι Ουκρανοί σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν τα F-16C περισσότερο ως «ιπτάμενο πυροβολικό» παρά ως μαχητικά δίωξης/αναχαίτισης, είναι βέβαιο ότι η Ρωσία θα τα «κυνηγήσει». Και είναι ζήτημα συνολικής στρατιωτικής τακτικής αφενός και αφετέρου ζήτημα κύρους (Prestige) για τους ρώσους πιλότους.

Όμως ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα των Ουκρανών πιλότων και το πλεονέκτημα των ρώσων χειριστών είναι η εκπαίδευση και η εμπειρία.
Να πούμε εδώ, πως το θέμα της εκπαίδευσης δεν είναι καθόλου απλό, καθώς η Ουκρανία διαθέτει μεν αρκετούς πιλότους μαχητικών, αλλά λίγοι μιλούν Αγγλικά σε επίπεδο που να επιτρέπει την εκπαίδευση τους σε δυτικά μαχητικά, ενώ η εμπειρία τους είναι σε ρωσικά/σοβιετικά αεροσκάφη, συστήματα, δόγματα, τακτικές, συμβολογίες και διαδικασίες. Η «απόσταση» τους δηλαδή από ένα δυτικό μαχητικό δεν είναι μόνο στο χειρισμό του αεροσκάφους αλλά γενικότερα στην κουλτούρα και το νατοϊκό περιβάλλον επιχειρησιακής χρήσης που αυτό ενσωματώνει. Και τα ίδια ισχύουν και για τους τεχνικούς τους. Και αυτά δεν καλύπτονται εύκολα σε λίγους μήνες.
Στόχος αυτής της ανάλυσης είναι να εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά, τις δυνατότητες και τις επιδόσεις των δύο αυτών αεροσκαφών, καθώς και τον αντίκτυπό τους στις σύγχρονες αερομαχίες.

Ιστορικό Πλαίσιο και Σχεδιαστική Φιλοσοφία

Το F-16 Fighting Falcon κατασκευάστηκε από τη Lockheed Martin στις ΗΠΑ και εισήχθη για πρώτη φορά το 1978. Είναι ένα πολυλειτουργικό μαχητικό αεροσκάφος, σχεδιασμένο για να είναι ευέλικτο, εύκολο στη συντήρηση και ικανό να εκτελεί διάφορες αποστολές, από αερομαχίες έως αποστολές εδάφους. Η σχεδίασή του επικεντρώθηκε στην επίτευξη υψηλής ευελιξίας και επιδόσεων με σχετικά χαμηλό κόστος, καθιστώντας το ένα από τα πιο παραγόμενα και εξαγόμενα μαχητικά αεροσκάφη στον κόσμο.

Από την άλλη πλευρά, το Su-35 Flanker-E, που κατασκευάστηκε από τη Sukhoi (United Aircraft Corporation) στη Ρωσία, εισήχθη στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Είναι ένα πολυλειτουργικό μαχητικό 4++ γενιάς, το οποίο αναπτύχθηκε για να είναι μια πιο σύγχρονη και ισχυρή εκδοχή του Su-27. Η σχεδίασή του επικεντρώνεται στη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, τόσο στους κινητήρες όσο και στα ηλεκτρονικά συστήματα, για να προσφέρει υψηλές επιδόσεις, μεγάλη αυτονομία και δυνατότητες υπερμετάκαύσης (supercruise) χωρίς οι κινητήρες να μπαίνουν σε λειτουργία μετάκαυσης που σημαίνει υπερβολική κατανάλωση καυσίμου.

F-16 και SU-35 η ιστορία τους

Το Su-35 έκανε το πολεμικό ντεμπούτο του κατά την επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία το 2016. Αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία σηματοδοτεί την πραγματική βάπτισή του στη φωτιά εναντίον ενός αντιπάλου εξοπλισμένου με σύγχρονα μαχητικά και αντιαεροπορικούς πυραύλους. Η σύγκριση του F-16 με το Su-35 δεν είναι εύκολη. Το F-16 είναι ένα αεροσκάφος τέταρτης γενιάς που τέθηκε σε υπηρεσία στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μαζί με το F-15 Eagle και τα σοβιετικά Su-27 και MiG-29. Το Su-35 θεωρείται μέρος της γενιάς 4.5+, που είναι αναβαθμισμένα αεροσκάφη τέταρτης γενιάς που εισήχθησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, συμπεριλαμβανομένων των F/A-18 E/F Super Hornet, Typhoon, Rafale και Gripen.
Αυτό δεν είναι μομφή κατά του F-16, αλλά σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1970.

Όπως και να έχει, τα διακυβεύματα δεν θα μπορούσαν να είναι υψηλότερα. Ενώ τα αμερικανικά και τα ρωσικά μαχητικά συγκρούονται από τον Πόλεμο της Κορέας το 1950, η επικείμενη σύγκρουση στους ουρανούς πάνω από την Ουκρανία θα είναι κρίσιμη.
Η ρωσική αεροπορική δύναμη έχει αποδώσει και τα μέγιστα που θα μπορούσε παρά την αριθμητική και τεχνολογική υπεροχή της στην Ουκρανία. Ομως οι πρόσφατες αεροπορικές επιθέσεις με βόμβες τύπου FAB με γόμωση από 500 κιλά έως 1,5 τόνο ΤΝΤ στις οποίες έχει προστεθεί σύστημα νυσιπλοϊας και πτερύγια σταθερότητας με εξωτερικό κιτ, μπορούν να ξεκινήσουν το θανατηφόρο ταξίδι τους από απόσταση 60 χιλιομέτρων. Και το αποτέλεσμά τους  θυμίζει πυρηνικό πλήγμα, χωρίς την ραδιενέργεια… Η χρήση τους ισοπέδωσε κυριολεκτικά τις οχυρωματικές γραμμές των ουκρανικών δυνάμεων.
Ετσι προσπαθώντας να μειώσει τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς και να ξεκινήσει αντεπίθεση, η Ουκρανία θα χρειαστεί να διεκδικήσει τουλάχιστον τον έλεγχο του αέρα, και ιδανικά να μπορεί να πραγματοποιήσει δικές της αεροπορικές επιθέσεις.

 

Το F-16 Fighting Falcon σχεδιάστηκε από θυμό. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ, το ισχυρότερο έθνος του κόσμου δεν κατάφερε να υπερισχύσει της μικρής αεροπορίας του Βορείου Βιετνάμ. Ο λόγος ήταν ότι ο στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποιούσε αεροσκάφη όπως το F-4 Phantom – ένα ισχυρό αλλά βαρύ μαχητικό – που σχεδιάστηκε αρχικά για να αναχαιτίζει σοβιετικά βομβαρδιστικά και όχι για αερομαχίες με ευκίνητα MiG-19 και MIG-21.

Μετά το τέλος του πολέμου μια αμφιλεγόμενη ομάδα καινοτόμων – η θρυλική «συμμορία των μαχητικών» – να πείσει την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ ότι χρειαζόταν ένα μικρό, ελαφρύ και σχετικά φθηνό μαχητικό που θα μπορούσε να εμπλακεί σε αερομαχίες αντί να βασίζεται σε πυραύλους αέρος-αέρος μεγάλης εμβέλειας όπως το F-4. Το αποτέλεσμα ήταν ένα από τα πιο παραγωγικά σύγχρονα αεροσκάφη, με περισσότερα από 4.600 κατασκευασμένα από το 1976, χρησιμοποιούμενα από 25 έθνη και αυξανόμενα. Έχει επίσης δει περισσότερες μάχες από τα περισσότερα σύγχρονα μαχητικά, ειδικά από τις αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Το F-16 τα κάνει όλα, αλλά…

Το F-16 είναι ένα καλό αεροσκάφος σε σχεδόν όλα, αλλά δεν είναι το καλύτερο σε τίποτα. Το F-16 έχει μήκος περίπου 50 πόδια με άνοιγμα πτερύγων 33 πόδια και ζυγίζει περίπου 10 τόνους.

Μπορεί να φτάσει ταχύτητα Mach 2 (διπλάσια της ταχύτητας του ήχου), είναι εξαιρετικά ευέλικτο και είναι οπλισμένο με ένα κανόνι 20 χιλιοστών καθώς και 11 σημεία ανάρτησης για όπλα και δεξαμενές καυσίμου, καθώς και συστήματα παρεμβολών ραντάρ και αναγνώρισης επίγειων στόχων για καθοδηγούμενα πυρομαχικά ακριβείας.

Ο ακριβής οπλισμός του στα χέρια των Ουκρανών θα εξαρτηθεί από τα πυρομαχικά που θα συμφωνήσουν να στείλουν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη, αλλά το F-16 είναι εξίσου αξιόλογο σε αποστολές αέρος-αέρος και αέρος-εδάφους.

Εκτός από πυραύλους AIM-120 μεσαίας εμβέλειας ραντάρ-καθοδήγησης και AIM-9 Sidewinder θερμικής καθοδήγησης, μπορεί να φέρει βόμβες JDAM, πυραύλους αντι-ραντάρ HARM και πιθανώς πυραύλους μεγάλης εμβέλειας όπως ο βρετανικός Storm Shadow.
Ο AIM-120 Advanced Medium-Range Air-to-Air Missile, ή AMRAAM, είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Σε αντίθεση με τους τρέχοντες ραντάρ-καθοδηγούμενους πυραύλους αέρος-αέρος της Ουκρανίας, που απαιτούν από το αεροσκάφος εκτόξευσης να διατηρεί συνεχώς κλείδωμα ραντάρ στον στόχο, ο AMRAAM διαθέτει ενσωματωμένο ραντάρ «ρίξε και απομακρύνσου» (Fire and Forget) που αυτόνομα ακολουθεί τον στόχο.

Αλλά η ευελιξία σε όλα σημαίνει λιγότερη ικανότητα σε οποιοδήποτε ένα πράγμα. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις το F-16 για αποστολές δίωξης αναχαίτισης, αλλά δεν είναι τόσο καλό όσο το F-15. Μπορείς να το χρησιμοποιήσεις και να υποστηρίξεις δυνάμεις στο έδαφος που εκτελούν επιχειρήσεις,  αλλά δεν είναι τόσο καλό όσο το A-10. Μπορεί να κάνει προσβολές εδάφους, αλλά δεν είναι τόσο καλό όσο το F-15E Strike Eagle. Είναι ένα καλό αεροσκάφος σχεδόν σε όλα, αλλά δεν είναι το καλύτερο σε τίποτα.

Το Su-35 είναι ένας θανατηφόρος «ελεύθερος σκοπευτής»

Δυστυχώς για την Ουκρανία, το Su-35 είναι θανατηφόρο σε αερομαχίες πέραν του οπτικού πεδίου όσο και σε αερομαχίες. Πρώτον, το Su-35 μπορεί να εντοπίσει το F-16 πριν το Viper εντοπίσει το Flanker-E. Το ραντάρ Irbis-E του Su-35 μπορεί, σύμφωνα με τον κατασκευαστή του, Tikhomirov, να ανιχνεύσει εναέριους στόχους σε απόσταση έως 400 χιλιομέτρων (249 μιλίων).
Το Irbis δεν είναι ακριβώς προηγμένο. Είναι ένα σύστημα παθητικής ηλεκτρονικής σάρωσης (PESA), που χρησιμοποιεί έναν πομπό/δέκτη για να εκπέμπει μια δέσμη σε μία συχνότητα μέσω πολλαπλών κεραιών. Αυτό επιτρέπει στη δέσμη ραντάρ να κατευθύνεται ηλεκτρονικά σε διαφορετικές κατευθύνσεις χωρίς να χρειάζεται να περιστρέφονται μηχανικά οι κεραίες.
Αυτό δεν είναι τόσο προηγμένο όσο τα ραντάρ AESA που χρησιμοποιούνται σε πολλά δυτικά μαχητικά – συμπεριλαμβανομένων των τελευταίων μοντέλων F-16 Block 70 και Block 72+ Viper (που προμηθεύεται η Ελλάδα τα γνωστά ως “Viper”) που χρησιμοποιούν πολλαπλούς πομπούς για να εκπέμπουν πολλαπλά σήματα σε πολλαπλές συχνότητες ταυτόχρονα.
Τα ραντάρ AESA μπορούν να παρακολουθούν πολλαπλούς στόχους και είναι λιγότερο ευάλωτα σε παρεμβολές. Ωστόσο, η Ουκρανία δεν θα λάβει F-16 εξοπλισμένα με AESA. Το ραντάρ AN/APG-66(V)2 του F-16 που θα διαθέτουν τα ουκρανικά F-16 είναι ένα σύστημα παλμο-ντόπλερ με μηχανικά κατευθυνόμενες κεραίες που προσφέρουν πιο αργή σάρωση σε μία συχνότητα κάθε φορά. Το παλμο-ντόπλερ φωνάζει από μακριά: «δεκαετία του ’80!»

 

Επιπλέον, το ραντάρ του Su-35 είναι πιο ισχυρό. Έχει ισχύ 5 κιλοβάτ σε σύγκριση με μόλις 770 βατ για το AN/APG-66(V)2,
Σαν να μην έφτανε το ανώτερο ραντάρ, το Su-35 έχει – στα χαρτιά – καλύτερους πυραύλους. Ο R-37 έχει εκτιμώμενη εμβέλεια ανίχνευσης στόχου 400 χιλιομέτρων (249 μιλίων), ενώ ο R-77-1 έχει εμβέλεια 110 χιλιομέτρων (68 μιλίων). Αυτοί οι πύραυλοι «ρίξε και απομακρύνσου» (Fire and Forget) ενεργητικής καθοδήγησης πετούν προς τη θέση του στόχου τους και στη συνέχεια χρησιμοποιούν το ενσωματωμένο ραντάρ τους για να στοχεύσουν με ακρίβεια τον στόχο με ελάχιστες ελπίδες να ξεφύγει, λόγω του αιφνιδιασμού.

 

Και ποιος θα κερδίσει;

Το αποτέλεσμα μιας αερομαχίας με πυραύλους μακράς εμβέλειας μεταξύ Flanker-E και Viper θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας των εναέριων παρεμβολών και των ενεργητικών αλλά παθητικών αντιμέτρων και του πόσο καλά είναι ενσωματωμένα αυτά τα μαχητικά στα επίγεια ραντάρ και στους πυραύλους, και του συντονισμού μεταξύ των Su-35 και των ρωσικών αεροσκαφών AWACS A50.

Και υπάρχουν ακόμη άλλοι παράγοντες που μπορεί να μην γίνουν εμφανείς μέχρι να αρχίσει η μάχη. Αν είναι εξοπλισμένα με τον σύνδεσμο δεδομένων Link 16 του ΝΑΤΟ, τα F-16 πιθανώς διαθέτουν ανώτερη δικτυακή ικανότητα σε σύγκριση με τα Su-35.

Αυτό θα διευκολύνει τα F-16 να συντονίζονται με άλλες εναέριες και επίγειες πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένης της λήψης προειδοποίησης και δεδομένων στόχευσης από αεροσκάφη όπως τα AWACS ή τα F-35 των ΗΠΑ.

Ενώ τα προηγμένα ρωσικά αεροσκάφη διαθέτουν επίσης συνδέσμους δεδομένων, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ταλαιπωρηθεί από τα πολλά προβλήματα στα συστήματα επικοινωνιών και στην άκαμπτη διοίκηση της ρωσικής αεροδιαστημικής διοίκησης, χωρίς την συνεχή αναδιάταξη των τακτικών της.

Αλλά το βασικό σενάριο είναι τα ουκρανικά F-16 vα προσπαθήσουν να αποφύγουν την αερομαχία όποτε είναι δυνατόν. Αντίθετα, μπορεί να θεωρηθούν πιο πολύτιμα ως πλατφόρμες αέρος-εδάφους, εκτοξεύοντας πυραύλους HARM κατά των ρωσικών ραντάρ αεράμυνας και πυραύλους κρουζ και βόμβες glide κατά των γεφυρών, των αποθηκών εφοδιασμού και των διοικητικών κέντρων.

Για τη Ρωσία, η απειλή που θέτει το Su-35 εκτιμάται πως θα κρατήσει τα F-16 μακριά. Εκτός αν η μονομαχία καταστεί αναγκαία. Και τότε η εμπειρία και η χρήση των πυραύλων και των συστημάτων εντοπισμού, θα γύρει προς την πλευρά των Ρώσων με ότι αυτό συνεπάγεται για την μεγάλη ελπίδα των Ουκρανών να αναστρέψουν την  πορεία του πολέμου…