ΚΕΠΕ: Η βία των ανηλίκων και η «χαμένη» ηθική εκπαίδευση – Η φτώχεια με μη οικονομικούς όρους

Σε έναν κόσμο που αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα η οικονομία καθορίζει το μέλλον της ζωής δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη. Όμως, πέραν των οικονομικών δεικτών υπάρχει και η ηθική που αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την κοινωνία και τον τρόπο που εξελίσσεται.

Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας που τιμάται κάθε χρόνο στις 17 Οκτωβρίου δίνει την ευκαιρία να αναστοχαστούμε και να αναλύσουμε ορισμένους καθοριστικούς παράγοντες που συνιστούν μια αέναη υπενθύμιση των διηνεκών κελευσμάτων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της ανθρωπότητας.

Ζητούμενο η παροχή μιας εκπαίδευσης που καλλιεργεί και τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών

Σε σχετικά πρόσφατη ανάλυση επικαιρότητας του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), αντλούμε ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία ενώ η επικαιρότητα κατακλύζεται με ειδήσεις και στατιστικές για την βία ανηλίκων που σε ένα βαθμό σχετίζεται με την ευρεία έννοια της παιδικής φτώχειας που απαρτίζεται από δύο μέρη: (α) την οικονομική φτώχεια και (β) την μη οικονομική φτώχεια. Τα δύο λοιπόν αυτά μέρη συνιστούν τη συνολική ή γενική φτώχεια των παιδιών.

Το μη οικονομικό μέρος έχει να κάνει: (α) με την απρόσκοπτη πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες υγείας, υψηλής ποιότητας, (β) με την παροχή μιας εκπαίδευσης που καλλιεργεί και τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών και (γ) με τον κατάλληλο ελεύθερο χρόνο σε ποιοτικούς και ποσοτικούς όρους.

Σημαντικός ο ρόλος του σχολείου

Το σχολείο δεν τους διδάσκει τις ανθρώπινες αξίες

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ανάλυση του μεγαλύτερου Κέντρου Οικονομικών Ερευνών της χώρας, οι απλοί δείκτες της διάστασης της ηθικής εκπαίδευσης αυξάνονται κατά το τρέχον σχολικό έτος (2023–2024). Πιο συγκεκριμένα, υψηλότερο ποσοστό παιδιών (32,3%) αισθάνονται ότι το σχολείο δεν τους διδάσκει πώς να είναι ωραίοι εσωτερικά ως άνθρωποι, κατά το τρέχον σχολικό έτος 2023–2024, ποσοστό που έχει αυξηθεί κατά 6,6% συγκριτικά με το αντίστοιχο ποσοστό (25,6%) του αμέσως προηγούμενου σχολικού έτους (2022– 2023). Ενώ αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι το 60,9% των παιδιών κατά το τρέχον σχολικό έτος (2023–2024), αισθάνεται ότι το σχολείο δεν τους διδάσκει τις ανθρώπινες αξίες, σε μια περίοδο όπου από τη μία η βία μεταξύ των ανηλίκων έχει οξυνθεί δραματικά και από την άλλη οι γυναικοκτονίες αυξάνονται με καλπάζοντες ρυθμούς.

Μέσα σε ένα τέτοιο ασφυκτικό, κοινωνικό κλίμα, κάποιος θα μπορούσε να αναμένει ότι το σχολείο θα είχε περισσότερο ευαίσθητα και γρήγορα αντανακλαστικά, προκειμένου να ανατραπούν από τα θεμέλιά τους αυτά τα κακώς κείμενα. Όμως, αυτό όχι μόνο δεν ισχύει, αλλά επιπλέον οι μαθητές αισθάνονται, σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας, ότι το σχολείο κάνει ακόμα μικρότερες προσπάθειες σε σχέση με πριν, αναφορικά με την καλλιέργεια της ηθικής τους παιδείας.

Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση έχει το φάρμακο για την «αρρώστια» που βάφτισε «βία ανηλίκων» και αυτή λέγεται σκλήρυνση της καταστολής και αυστηροποίηση της νομοθεσίας.

Επίσης, στην Ελλάδα, η μη οικονομική παιδική φτώχεια, εξαρτάται από το σχολικό έτος. Πιο συγκεκριμένα, υψηλότερο ποσοστό παιδιών (8,5%) αντιμετωπίζουν μη οικονομική φτώχεια, κατά το τρέχον σχολικό έτος 2023–2024, ποσοστό που έχει αυξηθεί κατά 1,7% συγκριτικά με το αντίστοιχο ποσοστό (6,8%) του αμέσως προηγούμενου σχολικού έτους (2022– 2023).

Προσπάθεια καλλιέργειας της ηθικής τους παιδείας

62.877 παιδιά στην Ελλάδα βιώνουν γενική φτώχεια

Η γενική επιδείνωση της παιδικής φτώχειας για το έτος 2023–2024, σε εθνικό επίπεδο, κυρίως οφείλεται στην αύξηση της ακρίβειας. Ειδικότερα τα αρνητικά αποτελέσματα της ακρίβειας στην ποιότητα ζωής των πολιτών, φαίνεται να μην αντισταθμίζονται από τα θετικά οφέλη των επιδομάτων και της αύξησης των μισθών, υπό το πρίσμα της ευημερίας των παιδιών.

Ανησυχητικά είναι και τα αποτελέσματα στο σύνολό τους αναφορικά με τη διατροφή, καθώς στο σχολικό έτος 2022–2023, καταγράφεται αύξηση της παιδικής φτώχειας υπό το πρίσμα της κατάλληλης ποιοτικά και ποσοτικά διατροφής (Πίνακας 2). Το απογοητευτικό αυτό εύρημα καταδεικνύει ότι τα επιδόματα δεν έχουν ουσιαστικές επιδράσεις στη συνιστώσα της διατροφής και άρα περισσότερα μέτρα είναι απαραίτητα.

Από την ανάλυση του ΚΕΠΕ: Περίπου 62.877 παιδιά στην Ελλάδα βιώνουν γενική φτώχεια. Περίπου 115.000 παιδιά βιώνουν οικονομική φτώχεια. Ενώ περίπου 146.996 παιδιά βιώνουν μη οικονομική φτώχεια. Ωστόσο, όπως διαπιστώνεται σε αυτή η γενική παιδική φτώχεια μειώθηκε κατά 0,4% στο πρόσφατο σχολικό έτος 2022-2023. Η θετική αυτή εξέλιξη για την εξάλειψη της παιδικής φτώχειας στη χώρα μας οφείλεται στη διαμόρφωση κυρίως της οικονομικής παρά της μη οικονομικής παιδικής φτώχειας. Ειδικότερα, η οικονομική παιδική φτώχεια καταγράφει αξιοσημείωτη μείωση κατά 1,2% στο πρόσφατο σχολικό έτος 2022-2023.

Το σχολείο δεν καλλιεργεί την ενσυναίσθηση

Αν και η έρευνα δεν εξετάζει  το φαινόμενο του ενδοσχολικού εκφοβισμού και της παραβατικότητας ανηλίκων, σύμφωνα με πολύχρονη έρευνα του Παρατηρητηρίου σε σχολεία της Αττικής, ο απλός δείκτης «Ενσυναίσθηση» της διάστασης της ηθικής εκπαίδευσης, της μη οικονομικής παιδικής φτώχειας, αλλάζει ανάλογα με το σχολικό έτος.

Το 34,3% των μαθητών και μαθητριών αισθάνονται ότι το σχολείο δεν τους  καλλιεργεί το να αγαπούν και να προστατεύουν όλους τους άλλους ανθρώπους

Είναι ενδεικτικό ότι το σχολικό έτος που διεξήχθη η έρευνα (2022-23) πάνω από τα μισά παιδιά (50,6%) αισθάνονταν ότι το σχολείο δεν τους καλλιεργεί την ενσυναίσθηση. Το ποσοστό αυτό είναι αυξημένο κατά 7,6% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά (43,0%). Το υψηλότερο ποσοστό παιδιών που δήλωσαν ότι το σχολείο δεν καλλιεργεί την ενσυναίσθηση (50,8%)  παρατηρήρθηκε τη σχολική χρονιά 2019-2020. Πρόκειται για τη χρονιά που ξέσπασε η πανδημία του Covid-19 και ξεκίνησαν η καραντίνα και η τηλεκπαίδευση.

Αντίστοιχα, το 34,3% των μαθητών και μαθητριών αισθάνονται ότι το σχολείο δεν τους  καλλιεργεί το να αγαπούν και να προστατεύουν όλους τους άλλους ανθρώπους ανεξάρτητα
από την καταγωγή, την κουλτούρα, το φύλο τους και οποιαδήποτε άλλη διαφορετικότητά τους. Το ποσοστό αυτό εμφανίζεται αυξημένο κατά 7,9% σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη σχολική χρονιά (26,3%).

Το 41% των παιδιών αισθάνεται ότι το σχολείο δεν τους καλλιεργεί το να αγαπούν και να προστατεύουν τη φύση, ποσοστό αυξημένο κατά 3,6% σε σύγκριση με το 2022 (37,4%). Ακόμα υψηλότερο είναι το ποσοστό των παιδιών που αισθάνονται ότι το σχολείο δεν τους καλλιεργεί την κοινωνική αλληλεγγύη (43,6%).

Τέλος, το 35,1% των παιδιών αισθάνονται ότι το σχολείο δεν τους διδάσκει πώς να είναι ωραίοι εσωτερικά ως άνθρωποι,  ποσοστό που έχει αυξηθεί κατά  5,6%, συγκριτικά με το αντίστοιχο ποσοστό (29,5%) του αμέσως προηγούμενου σχολικού έτους.