Κινητικότητα στα Βαλκάνια – Σε λήθαργο η Αθήνα

Η Σερβία και η Βόρεια Μακεδονία εξετάζουν εναλλακτικές λύσεις έναντι της ένταξής τους στην ΕΕ. Ενδεχόμενη απομάκρυνσή τους από την διαδικασία ένταξής τους στην ΕΕ θα φέρει σε δύσκολη θέση τόσο την ΕΕ όσο και τα Δυτικά Βαλκάνια. Το επισημαίνουν έγκυρα διεθνή think tank, τα οποία παρουσιάζουν με διόλου ρόδινα χρώματα την κατάσταση, υπογραμμίζοντας πως «δεν πάει καλά η διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια». Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα είναι απούσα. Από τη σημαντικότερη χώρα που επιβάλλεται να επηρεάζει καθοριστικά τις εξελίξεις στα Βαλκάνια, η κυβέρνηση την έχει μετατρέψει σε παρία.

Εναλλακτικούς δρόμους, ως απάντηση στις Βρυξέλλες που επί δεκαετίες, με διάφορα προσχήματα, εξακολουθούν να κρατούν χώρες των Δυτικών Βαλκανίων στον προθάλαμο, δίχως να τους δίδουν ελπίδες ένταξης στην ΕΕ, αναζητούν γειτονικές μας χώρες, επισημαίνει το έγκυρο διεθνές think tank, Carnegie Endowment for International Peace, σε ανάλυσή του με τίτλο «Δεν πάνε όλα καλά με τη διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια».

Ως βασικός πυλώνας αυτού του «εναλλακτικού δρόμου», εμφανίζεται η Σερβία, στην οποία, ως όλα δείχνουν, προσκολλάται η Βόρεια Μακεδονία. Σε αυτό το «παιχνίδι», ως είναι αναμενόμενο, εμπλέκεται η Ουγγαρία, και βέβαια η Κίνα και η Ρωσία. Παρά τις σοβαρές διεργασίες που συντελούνται στην περιοχή, με ενεργούς «παίκτες», εκτός των άλλων, τη Βουλγαρία, η Ελλάδα, αν και θεωρείται ο ισχυρότερος παράγων στην περιοχή, εξαιτίας της πολιτικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αντί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, έχει μετατραπεί σε ουρά των εξελίξεων. Ουσιαστικά, η Αθήνα έχει παραχωρήσει την πρωτοκαθεδρία των κινήσεων στην Βαλκανική στη Βουλγαρία (η βουλγαρική εθνικιστική Δεξιά είναι ιστορικά βαθιά ανθελληνική) και στη Σερβία. Κάτι που δείχνει την σαφή υποχώρηση της θέσης της Ελλάδας στην χερσόνησο.

Διόλου ρόδινη εικόνα

Αναλυτικά, η ανάλυση του Carnegie Endowment for International Peace αναφέρει τα εξής: «Η διεύρυνση της ΕΕ προς τα Δυτικά Βαλκάνια φαίνεται να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Αλλά πίσω από την βιτρίνα, η εικόνα δεν είναι και τόσο ρόδινη. Το δέλεαρ των δώρων της ΕΕ δεν αποδίδει, ενώ ο αριθμός των χωρών που προσανατολίζονται σε άλλες εναλλακτικές λύσεις έναντι της ένταξης διευρύνεται.

 

Οι πολιτικές ηγεσίες τους πιστεύουν ότι υπάρχει ένας τρίτος δρόμος, μέσω του οποίου οι χώρες τους μπορούν αφενός να επωφεληθούν από στενούς οικονομικούς δεσμούς με την ΕΕ, αλλά χωρίς να αποδεχτούν τα αιτήματά της που σχετίζονται με την ένταξη. Αυτό το μοντέλο, που αρχικά υποστήριξε η Σερβία, γίνεται ελκυστικό και για άλλους στην περιοχή.

Η Διαδικασία του Βερολίνου

Τα Δυτικά Βαλκάνια δεν πρέπει να παραπονούνται για έλλειψη προσοχής εκ μέρους της ΕΕ. Στις 14 Οκτωβρίου, ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, φιλοξένησε την 10η ετήσια Σύνοδο Κορυφής της Διαδικασίας του Βερολίνου, μια πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων. Οι έξι χώρες της περιοχής, Αλβανία, Βοσνία Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία, υπέγραψαν ένα σχέδιο δράσης για μια κοινή περιφερειακή αγορά. Η ΕΕ προωθεί την ενσωμάτωση – συνεργασία μεταξύ των Δυτικών Βαλκανίων ως προϋπόθεση για την ένταξη στην ΕΕ. Το όραμα, δηλαδή, της Διαδικασίας του Βερολίνου, της πρώην καγκελαρίου, Άνγκελα Μέρκελ, πριν από μια δεκαετία.

Ο Ο. Σολτς ενθάρρυνε τους έξι των Δυτικών Βαλκανίων, λέγοντας ότι θα μπορούσαν να μπουν στην ΕΕ μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, έκανε το ίδιο, μιλώντας για ένα σχέδιο ανάπτυξης 6 δισεκατομμυρίων ευρώ με στόχο την προώθηση μεταρρυθμίσεων συμβατών με την ένταξη στην ΕΕ.

Τα φαινόμενα απατούν

Ωστόσο, τα φαινόμενα απατούν. Η πολιτική δυναμική μεταξύ των Βρυξελλών και της περιοχής στην καλύτερη περίπτωση προκαλεί ανάμεικτα αισθήματα. Ενώ ορισμένες χώρες κάνουν βήματα προς την ΕΕ, άλλες έχουν κολλήσει.

Στις 15 Οκτωβρίου, η Αλβανία και η ΕΕ πραγματοποίησαν τη 2η διακυβερνητική διάσκεψή τους στο Λουξεμβούργο. Ενα βασικό ορόσημο στις ενταξιακές συνομιλίες. Τα Τίρανα κατάφεραν να ανοίξουν τα πρώτα πέντε κεφάλαια των διαπραγματεύσεων, το λεγόμενο πακέτο θεμελιωδών στοιχείων. Αυτό καλύπτει φακέλους όπως η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, η καταπολέμηση της διαφθοράς και η αναμόρφωση του τομέα των κρατικών προμηθειών, τα οποία είναι απαραίτητα για την υποστήριξη της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.

«Βουλγαρικός εκβιασμός»

Ωστόσο, τα συναισθήματα στο Λουξεμβούργο ήταν γλυκόπικρα. Η απουσία της Βόρειας Μακεδονίας (ΒΜ) ήταν ηχηρή. Τα Σκόπια παραμένουν σε αδιέξοδο. Το 2022, η ΒΜ πραγματοποίησε την πρώτη Διακυβερνητική Διάσκεψή της, μαζί με την Αλβανία, για να ξεκινήσει επίσημα τις ενταξιακές της διαπραγματεύσεις. Δύο χρόνια αργότερα, όμως, οι περιπτώσεις των δύο κρατών διαχωρίζονται, επειδή η νυν κυβέρνηση της ΒΜ είναι απρόθυμη να συμμορφωθεί με την απαίτηση της ΕΕ να εισάγουν τα Σκόπια αναφορά σε βουλγαρική κοινότητα στο Σύνταγμά τους. Το VMRO-DPMNE, το δεξιό εθνικιστικό κόμμα που κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές, είναι σθεναρά αντίθετο σε αυτό που αποκηρύσσει ως βουλγαρικό εκβιασμό.

 

Η Βόρεια Μακεδονία είχε ήδη αλλάξει το όνομά της από Μακεδονία, μετά τις πιέσεις της Ελλάδας, και ανέμενε μια γρήγορη πορεία προς την ένταξη στην ΕΕ. Αλλά το μόνο που πήραν τα Σκόπια, ήταν ένα βέτο από έναν άλλο γείτονα, ίσως όχι το τελευταίο, επισημαίνουν αναλυτές με σκεπτικισμό.

Ως εκ τούτου, ο πρωθυπουργός της, Κρίστιαν Μίτσκοσκι, θέλει να επαναδιαπραγματευτεί με τη Σόφια. Ας ψηφίσουμε τη συνταγματική τροποποίηση, υποστηρίζει, αλλά να αναβάλουμε την εφαρμογή της έως ότου όλα τα μέλη της ΕΕ επικυρώσουν τη συνθήκη ένταξης της ΒΜ. Η απάντηση της Βουλγαρίας είναι ότι η τροπολογία είναι αδιαπραγμάτευτη, αποτελεί κοινή θέση της ΕΕ, και όχι διμερές θέμα. Take it or leave it (πάρ’ το ή άφησέ το), αναφέρει η Σοφία. Μιλώντας στις 15 Οκτωβρίου, η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών, Ανναλένα Μπέρμποκ, άφησε να εννοηθεί ότι θα υπάρξει συμβιβασμός, αλλά έως τώρα δεν υπάρχει θεμελιώδης αλλαγή στη στάση των Βρυξελλών.

Υπάρχει ζωή και εκτός ΕΕ

Στο μεταξύ, τόσο ο Μίτσκοσκι όσο και άλλοι στην περιοχή σκέφτονται εναλλακτικές. Το παράδειγμα της γειτονικής Σερβίας είναι ελκυστικό.

Τι κάνει η Σερβία; Παρά τον δεδηλωμένο στόχο του να ενταχθεί η χώρα στην ΕΕ, το Βελιγράδι δεν κάνει πίσω στην ανεπίλυτη διαμάχη της χώρας με το Κοσσυφοπέδιο. Ταυτόχρονα, όμως, ο Σέρβος πρόεδρος, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, έχει οικοδομήσει μια σχέση κοινών συμφερόντων και οφέλους με βασικά κράτη – μέλη της ΕΕ και πολιτικούς, όπως ο Σολτς, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, και, κυρίως, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν. Ακολουθώντας πολύπλευρη εξωτερική πολιτική, η Σερβία προσελκύει πολλές κινεζικές επενδύσεις και απολαμβάνει στενούς δεσμούς με τη Ρωσία. Με άλλα λόγια, υπάρχει ζωή και εκτός της ένταξης στην ΕΕ.

Η πολιτική αυτή φαίνεται να βρίσκει σύμφωνη και την κυβέρνηση της ΒΜ. Τον περασμένο μήνα, η χώρα έστρωσε το κόκκινο χαλί στον Όρμπαν, ο οποίος έφερε στις αποσκευές του δάνειο 500 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο διαφημίστηκε δεόντως. Υπάρχει η υποψία ότι τα χρήματα προέρχονται από την Κίνα και όχι από την Ουγγαρία, της οποίας η δημοσιονομική κατάσταση απέχει πολύ από το να είναι η βέλτιστη.

Ένα μέρος των χρημάτων θα επενδυθεί στο διάδρομο μεταφορών Βορρά – Νότου που συνδέει τη ΒΜ με τη Σερβία και την Ουγγαρία. Ένα άλλο στον σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας Βελιγραδίου – Βουδαπέστης που χρηματοδοτείται από την Κίνα. Χρήματα θα διοχετευθούν επίσης στους Δήμους της Βόρειας Μακεδονίας, ενισχύοντας ουσιαστικά το VMRO-DPMNE στις επερχόμενες τοπικές εκλογές.

Η σύσφιξη της φιλίας με τη Σερβία και την Ουγγαρία είναι ευπρόσδεκτη από την κοινωνία της ΒΜ, ιδιαίτερα από τους εθνοτικά σλαβομακεδόνες ψηφοφόρους του Μίτσκοσκι. Εκδηλώνεται, δε, παράλληλα με την απογοήτευση για την ΕΕ, της οποίας τα ποσοστά αποδοχής έχουν πέσει μεταξύ της κοινής γνώμης, εξαιτίας της οπισθοδρόμησης στην πορεία της ΒΜ προς την ένταξη. Αντίθετα, η εκτίμηση για την Σερβίας ανεβαίνει, με τον Βούτσιτς να βρίσκεται τακτικά στην κορυφή της δημοτικότητας των ξένων ηγετών.

Σλάβοι – Αλβανοί

Οι κυβερνήσεις Σερβίας και ΒΜ περιμένουν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ. Είναι κοινό μυστικό ότι οι ηγέτες τους ενδιαφέρονται για τον Ντόναλντ Τραμπ, όπως και ο Όρμπαν, ο οποίος είναι μια εμβληματική φιγούρα για την τραμπική πτέρυγα του αμερικανικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ενόψει των αμερικανικών εκλογών, λοιπόν, μειώνεται το ενδιαφέρον για το τι θα πει η ΕΕ. Γιατί θα έπρεπε οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων να λάβουν υπόψη τις αναφορές των Βρυξελλών, του Βερολίνου ή των Παρισίων σήμερα, όταν οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να παρέμβουν και να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων αύριο;

Ωστόσο, σίγουρα υπάρχουν κίνδυνοι και για τη ΒΜ. Ένα συνεχές αδιέξοδο με την ΕΕ θα μπορούσε να δημιουργήσει πιέσεις στον τομέα των εθνοτικών σχέσεων (σ.σ. μεταξύ Αλβανών και Σλαβομακεδόνων). Για τους Αλβανούς, ήδη κτύπησε το καμπανάκι του κινδύνου, με αφορμή πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της ΒΜ να καταργήσει τις εθνοτικές ποσοστώσεις στο Δημόσιο της χώρας. Οι Αλβανοί φοβούνται επίσης ότι ένας νόμος – ορόσημο του 2017 που καθιστούσε τα αλβανικά μια από τις επίσημες γλώσσες της ΒΜ θα μπλοκαριστεί.

Προς το παρόν, ο Συνασπισμός VLEN, μια ομάδα αλβανικών κομμάτων, παραμείνει στον κυβερνητικό συνασπισμό της ΒΜ και επωφελείται από τα ανταλλάγματα που παίρνει έναντι της υποστήριξης που προσφέρει στην κυβέρνηση. Ωστόσο, η πίεση από τη Δημοκρατική Ένωση, το μεγαλύτερο αλβανικό κόμμα της χώρας, το οποίο είναι στην αντιπολίτευση, θα μπορούσε να αναγκάσει το VLEN να ζητήσει παραχωρήσεις από το VMRO-DPMNE. Σε αυτή την περίπτωση, οι εντάσεις θα αυξηθούν, και η ΕΕ θα βρεθεί αντιμέτωπη με δύσκολες καταστάσεις!

 

Η ιδέα ότι υπάρχει εναλλακτική στην ένταξη της ΒΜ στην ΕΕ είναι δυνατόν να μετατραπεί σε πραγματικότητα. Η χώρα, από το 2006 έως το 2016, πέρασε μια δεκαετία, βλέποντας τις φιλοδοξίες της για ένταξη στην ΕΕ να μπλοκάρονται από την Ελλάδα. Επιπλέον, δεν υπήρξαν μαζικές ξένες επενδύσεις, εκτός της ΕΕ, η οποία είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός εταίρος της ΒΜ. Στο μεταξύ, οι προστριβές ανάμεσα στο πλειοψηφικό εθνοτικό στοιχείο των Σλάβων και στο αλβανικό στοιχείο διχάζουν κατά καιρούς την κοινωνία. Ως γνωστόν, επίσης, οι λαϊκές διαμαρτυρίες είχαν ως αποτέλεσμα, στην αρχή του 2017, να καταρρεύσει η κυβέρνηση VMRO-DPMNE. Παρόμοιο σενάριο θα μπορούσε εύκολα να εκτυλιχθεί πάλι, δεδομένου ότι η ΒΜ δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει άλλη μια δεκαετία.

Είναι σαφές ότι η ΕΕ δεν έχει κάποιο μαγικό ραβδί για να λύσει ως δια μαγείας τα προβλήματα της ΒΜ. Από τη διαφθορά σε υψηλές θέσεις έως την αστάθεια στις εθνοτικές σχέσεις στον πληθυσμό της. Το τι θα συμβεί στο μέλλον εξαρτάται από τις επιλογές των πολιτών της, κυρίως στις εκλογές. Ωστόσο, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, η ένταξη της ΒΜ στην ΕΕ είναι η καλύτερη διαθέσιμη προσφορά. Βέβαια, η κυβέρνησή της μπορεί κάλλιστα να την απορρίψει. Ωστόσο, η αποκήρυξη της ΕΕ θα ήταν μια απώλεια τόσο για την ΕΕ όσο και για τη ΒΜ και τα υπόλοιπα Δυτικά Βαλκάνια».

neostrategy.gr