Κράτος με στολή (και καταστολή): Οι 5 + 1 “αστυνομίες” της καθημερινότητας

Όταν ακόμη και ένας ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, ο Γιώργος Κύρτσος, φθάνει να ασκήσει κριτική δημόσια, αναρτώντας στα social media την φράση: ««Όχι άλλες προσλήψεις αστυνομικών για θέσεις ειδικών φρουρών, ΑΕΙ, κλπ. Έχουμε ρεκόρ αστυνομικών σε σχέση με πληθυσμό», σημαίνει πως …κάτι δεν είναι φυσιολογικό σε αυτή την χώρα. Ένα συνολικό πνεύμα κοινωνικής καταστολής που μοιάζει να είναι κυρίαρχο στις κυβερνητικές προτεραιότητες κι αυτό συνδυάζεται πολλαπλασιαστικά με τις «ειδικές συνθήκες» που δημιουργεί η πανδημία του Covid 19 . Η δημιουργία «ενός ακόμη» αστυνομικού σώματος ή η θεσμοθέτηση μιας ακόμη απαγορευτικής διάταξης (συχνά προβληματικής συμβατότητας με το Σύνταγμα) μοιάζει να αποτελεί την «απάντηση» σε κάθε πρόβλημα που ανακύπτει.

Είναι αξιοσημείωτο ότι σε μόλις 18 μήνες διακυβέρνησης έχουν δημιουργηθεί 5 νέα αστυνομικά σώματα που θα εποπτεύουν πτυχές της καθημερινότητας των πολιτών. Η πρόθυμη και γρήγορη θεσμοθέτηση κονδυλίων, η άμεση διαδικασία προσλήψεων και η …σχεδίαση στολών, μοιάζει να έχει γίνει αυτοματοποιημένο κυβερνητικό αντανακλαστικό.

1. Πανεπιστημιακή αστυνομία

Ένα από τα πλέον πρόσφατα και πολυσυζητημένα κυβερνητικά μέτρα είναι η νομοθετική πρωτοβουλία της υπουργού Παιδείας, Νίκης Κεραμέως και του υπουργού Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοϊδη για την δημιουργία ειδικού σώματος φύλαξης των πανεπιστημιακών χώρων. Αν και η κυβέρνηση θέλησε να δώσει την εντύπωση ότι η «ιδέα» αυτή προέκυψε μετά την επίθεση που δέχθηκε ο πρύτανης της ΑΣΟΕΕ στις 30 Οκτωβρίου 2020 και προκάλεσε την καταδίκη σύσσωμου του πολιτικού κόσμου η πραγματικότητα είναι μάλλον διαφορετική. Η υπόθεση αυτή φαίνεται πως αποτέλεσε απλά το πρόσχημα που έμοιαζε να περιμένουν καιρό στο Μέγαρο Μαξίμου.

Η πρόθεση της κυβέρνησης να υπάρξει αστυνομική παρέμβαση και μόνιμη παρουσία στα πανεπιστήμια είχε σχεδιασθεί πριν καν η Νέα Δημοκρατία έλθει στην κυβέρνηση, αφού περιλαμβάνονταν στις προεκλογικές της εξαγγελίες. Η αρχή έγινε με την αλλαγή του νόμου για το πανεπιστημιακό άσυλο που αποτέλεσε μία από τις πρώτες παρεμβάσεις της. Επίσης ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρης Οικονόμου, αποκάλυψε μιλώντας στην Βουλή το φθινόπωρο του 2019 ότι είδη είχαν εκπονηθεί σχέδια αστυνομικών επιχειρήσεων σε κάθε πανεπιστημιακή σχολή.

Η σύσταση ενός σώματος Πανεπιστημιακής Αστυνομίας που σήμερα υλοποιείται από το «δίδυμο» Κεραμέως – Χρυσοχοϊδη είναι μια πρόταση που από την περίοδο της κυβέρνησης Σαμαρά υπάρχει στις σκέψεις στελεχών της Ν.Δ. Πρώτη φορά δημόσια την διατύπωσε το 2013 άλλο «δίδυμο» αυτών των Μάκη Βορίδη και Άδωνι Γεωργιάδη, που τότε είχαν «γίνει μεταγραφή» από τον Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό του Γ.Καρατζαφέρη, στην Ν.Δ.

2. Αστυνομία στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς

Ανάλογα αντανακλαστικά επέδειξε η κυβέρνηση και μετά το απαράδεκτο φαινόμενο της επίθεσης εναντίον σταθμάρχη του Μετρό. Παρά το γεγονός ότι οι δύο ανήλικοι που συνελήφθησαν βοηθήθηκαν από έναν ειδικό φρουρό, το γεγονός έγινε αφορμή για την συζήτηση της σύστασης μίας ακόμη ειδικής αστυνομικής υπηρεσίας η οποία θα περιφρουρεί τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Ο υπουργός Μεταφορών Κ.Καραμανλής όπως δήλωσε βρίσκεται σε συζητήσεις με τον υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλη Χρυσοχοϊδη προκειμένου να συγκροτηθεί «ένα ειδικό σώμα της ελληνικής αστυνομίας που θα έχει αρμοδιότητα στο σύνολο όλου του συγκοινωνιακού δικτύου στην περιφέρεια Αττικής. Ένα σώμα που θα έχει στη δικαιοδοσία του τον έλεγχο και την ασφάλεια σε όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς και ειδικά στο μετρό, θα δώσει τη λύση που περιμένουμε. Άλλωστε είναι κάτι που γίνεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και είναι ευθύνη της πολιτείας να υπάρχει νόμος και τάξη».

3. Αστυνομία διαδηλώσεων

Στην δημιουργία ενός ακόμη αστυνομικού σώματος της Ομάδας Διαχείρισης και Οριοθέτησης Συναθροίσεων, οδήγησε η εφαρμογή του νόμου για την περιστολή των διαδηλώσεων που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2020 από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Το τμήμα αυτό «διαφημίστηκε» από τον Μιχάλη Χρυσοχοίδη ως ένα σώμα με περίπου «συμβουλευτικά» χαρακτηριστικά που θα μεσολαβεί ανάμεσα στους διαδηλωτές και την πολιτεία. Με στόχο να μην διαταράσσεται η ομαλή κοινωνική και η οικονομική ζωή των πόλων και ιδιαίτερα της Αθήνας. Για τον λόγο αυτό προβλήθηκε – από διαρροές του υπουργείου προς τα ΜΜΕ- ότι το μεγαλύτερο μέρος του σώματος αυτού αποτελείται από γυναίκες ενώ τα μέλη του δεν θα οπλοφορούν.

Το πως λειτούργησε η «Ο.Δ.Ο.Σ» διαπιστώθηκε την ημέρα του εορτασμού της επετείου του Πολυτεχνείου όπου απαγορεύθηκαν οι διαδηλώσεις. Όταν ανέλαβε να «φρουρεί» την ολιγομελή αντιπροσωπεία των βουλευτών του Μέρα 25 που κατευθύνθηκαν στην Αμερικανική Πρεσβεία.

Η πραγματική λειτουργία του, όπως διαφάνηκε από τα γεγονότα των ημερών εκείνων δεν ήταν …καθοριστική. Τον κύριο επιχειρησιακό ρόλο ανέλαβαν οι γνωστές δυνάμεις των ΜΑΤ που παρενέβησαν με ιδιαίτερη αγριότητα εναντίον των διαδηλωτών.

4. Ειδικό σώμα συνοριοφυλάκων

Ήδη από τις αρχές του 2020 έχουν δρομολογηθεί η διαδικασίες για την πρόσληψη συνοριοφυλάκων ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη και η πρόσληψη ειδικών για ζητήματα ασφάλειας στα Κέντρα Υποδοχής Μεταναστών. Για το μεταναστευτικό ζήτημα έχει ουσιαστικά δημιουργηθεί – άτυπα – ενώ χωριστό «ειδικό» σώμα με αστυνομικά αλλά και στρατιωτικά χαρακτηριστικά. Η προκήρυξη της Ελληνικής Αστυνομίας αφορούσε 400 συνοριοφύλακες για την περιοχή του Έβρου ενώ γύρω στις 800 προσλήψεις συνοριοφυλάκων και φρουρών γίνονται στα νησιά του Αιγαίου.

Αυτά ενώ και με τον πλέον επίσημο τρόπο, το μεταναστευτικό ζήτημα έχει αναχθεί σε θέμα Εθνικής Ασφάλειας σε όλες του τις πτυχές όπως έχει δηλώσει στο παρελθόν ο υπουργός Νότης Μηταράκης αλλά και ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Γιώργος Κουμουτσάκος. Μια συνθήκη που προφανώς ευνοεί και περεταίρω κινήσεις δημιουργίας του ανάλογου μηχανισμού. Να μην ξεχνάμε μάλιστα ότι και το υπουργείο Μετανάστευσης περιλαμβάνεται στην κατηγορία των υπουργείων που διαθέτουν «μυστικά κονδύλία» για λόγους εθνικής ασφάλειας.

5. ΟΠΚΕ η παλιά «Ομάδα Δέλτα» (της γειτονιάς)

Από τον Οκτώβριο του 2019 στους δρόμους της Αθήνας επανήλθε η ομάδα που ο πρώην υπουργός Δημόσιας Τάξης, Νίκος Τόσκας είχε αποκαλέσει «μπαχαλάκηδες της αστυνομίας» και είχε προχωρήσει στην διάλυσή της. Η περίφημη Ομάδα Δέλτα άλλαξε όνομα, λέγεται ΟΠΚΕ. Σύμφωνα με τις «συστάσεις» που έδωσε μετά την επαναφορά της το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είναι ομάδα με στρατιωτικού τύπου εκπαίδευση, αποτελείται από αστυνομικούς που είχαν υπηρετήσει στην Ομάδα Δέλτα και αξιοποιείται σε«σοβαρά περιστατικά», κυρίως των συνοικιών της Αθήνας.

Η εκπαίδευσή της ΟΠΚΕ είναι ανάλογη με αυτή των ΕΚΑΜ ενώ λειτουργεί με «επιχειρησιακή ανεξαρτησία» ‘Ηδη η δράση της έχει συνδεθεί με πολλά περιστατικά και καταγγελίες για υπέρμετρη βία. Ιδίως απέναντι σε νέους ανθρώπους. Πρόκειται για ευέλικτο σχήμα που έχει ήδη αξιοποιηθεί υποστηρικτικά εναντίον διαδηλώσεων αλλά διαθέτει και δυνατότητες λειτουργίας ως «αστυνομία γειτονιάς» όχι όμως με καθήκοντα γενικής αστυνόμευσης. Διαθέτει δικό της αυτόνομο κέντρο στην Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών.

Η ειδική περίπτωση της Πολιτικής Προστασίας

Αν και τον Νίκο Χαρδαλιά τον έχουμε συνηθίσει στις οθόνες μας να εμφανίζεται πλάϊ σε λοιμωξιολόγους και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας, η Πολιτική Προστασία της οποίας είναι ο επικεφαλής υφυπουργός, δεν είναι μόνον υγειονομικός οργανισμός. Επιπλέον είναι οργανισμός που διαθέτει και χαρακτηριστικά «εθνικής ασφάλειας» όπως έχει δηλώσει ο ίδιος ο Νίκος Χαρδαλιάς στο παρελθόν, όπως και τα ανάλογα μυστικά κονδύλια για να υπηρετήσει τέτοιες αναγκαιότητες.

Η Πολιτική Προστασία διαθέτει επιτελεία που έχουν κάνει επεξεργασίες για την προφανή αναγκαιότητα της αντιμετώπισης της πανδημίας, αλλά και των φυσικών καταστροφών. Παράλληλα όμως εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι έχει, εξ αιτίας του Covid 19, εξελίξει και μια πτυχή διαμόρφωσης μηχανισμών ελέγχου την κοινωνικής κινητικότητας.

Πρόκειται για μία δυνατότητα που, στην παρούσα συγκυρία δικαιολογείται από τις ανάγκες προστασίας από την πανδημία. Όμως αντικειμενικά συνιστά ένα σύστημα κοινωνικού ελέγχου παρέχοντας στον κρατικό μηχανισμό την ανάλογη εμπειρία και τεχνογνωσία. Αυτό το «know how» που έχει αποκτηθεί από την Πολιτική Προστασία δεν είναι μια «ουδέτερη» τεχνοκρατική δυνατότητα, μια και εφαρμόζει συγκεκριμένη στρατηγική και τις πολιτικές προτεραιότητες που αποφασίζονται σε κεντρικό επίπεδο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα, αν και γίνονται συνεχείς συζητήσεις για «ανοίγματα» διαφόρων τομέων της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, εφόσον είναι συμβατά με επιδημιολογικά δεδομένα, έχουν παγιωθεί οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Το μέτρο της απαγόρευσης κυκλοφορίας 9 με 5 (η 10 με 5) ανάλογα με την περίοδο αποκτά σχεδόν μόνιμα χαρακτηριστικά. Διαμορφώνοντας συνθήκες «κοινωνικού εθισμού» σε μία συνθήκη που σε οποιαδήποτε άλλη συγκυρία θα ήταν αδιανόητη.

Ένστολος κρατικός μηχανισμός

Σε όλα τα παραπάνω μπορεί να αθροίσει κανείς και άλλα «δείγματα» ενίσχυσης του «ένστολου» χαρακτήρα του κράτους. ¨Οπως η συνεχής εμπλοκή του στρατού σε εσωτερικά ζητήματα ως επικουρικού μηχανισμού (από την διαχείριση του μεταναστευτικού έως και τα ζητήματα της πανδημίας). Επίσης τα σενάρια περί αύξησης της θητείας για εθνικούς λόγους ή την περεταίρω στρατιωτικοποίηση της εκπαίδευσης των αστυνομικών με την επαναφορά του καθεστώτος των «εσώκλειστων» στις σχολές.

Την ίδια λογική ακολουθούν σειρά νομοθετικών πρωτοβουλιών όπως η απαγόρευση των διαδηλώσεων με αστυνομική διαταγή στις 17 Νοέμβρη και τις 6 Δεκεμβρίου του 2020. Μάλιστα αναμένεται στο επερχόμενο εργασιακό νομοσχέδιο καθεστώς απαγόρευσης κινητοποιήσεων που σχετίζονται με δημόσια κτίρια.

Η κυβέρνηση αιτιολόγησε και θα αιτιολογεί τα περισσότερα από αυτά τα μέτρα -που συνιστούν σημαντική αλλαγή στις σχέσεις κράτους – πολίτη και ένα ολιστικό πλέγμα διαφορετικής αντιμετώπισης όλων των δραστηριοτήτων του – με την κατάσταση που έχει ώς αιτία την πανδημία. Παρόλα αυτά αναμφισβήτητα συνιστούν την δημιουργία ενός κρατικού μηχανισμού με έντονα κατασταλτικά χαρακτηριστικά. Δημιουργώντας ανησυχίες και ερωτήματα. Άλλωστε δεν έχει βρεθεί … «εμβόλια» που να διασφαλίζει ότι αυτή η κατάσταση θα υποχωρήσει μαζί με τον Covid 19.

Γεράσιμος Λιβιτσάνος

news247.gr