Κύριε Μητσοτάκη, η μελέτη δεν είναι το «φόρτε» σας!

Είναι γνωστό ότι οι Φυσικές Επιστήμες προσπαθούν να «αποκωδικοποιήσουν» τη λειτουργία της φύσης. Μελετούν τα φυσικά φαινόμενα και προσπαθούν να διατυπώσουν τους Νόμους στους οποίους υπόκεινται. Δυστυχώς όμως η Φύση δεν είναι πάντοτε «συνεργάσιμη» με τον άνθρωπο. Πολλές από τις λειτουργίες της παραμένουν ακόμα μυστικές αφού είναι ιδιαίτερα σύνθετες.

Συνήθως καθοριστικό ρόλο σε αυτό διαδραματίζει η πολυπλοκότητα των φαινομένων, η τυχαιότητα εμφάνισής τους και η εξάρτησή τους από ένα σημαντικό πλήθος παραμέτρων. Κάθε μία παράμετρος μάλιστα επηρεάζει το υπό μελέτη φαινόμενο διαφορετικά. Η πολυπλοκότητα και η πολυπαραμετρική φύση τους, καθιστούν δυσχερή την εξεύρεση «σίγουρων» και αλάνθαστων Νόμων στους οποίους υπακούουν.

Παραδείγματα τέτοιων φαινομένων είναι οι σεισμοί, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες κλπ.

Πρόκειται για φυσικές διεργασίες που δεν μπορούν εύκολα να αναπαραχθούν στα ανθρώπινα εργαστήρια ώστε να «ανακριθούν» επαρκώς και έτσι να οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα. Για την μελέτη τους ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες προσομοιώσεις αλλά και να στηριχτεί σε ιστορικά δεδομένα, όσο πολλά ή λίγα και αν είναι αυτά.

Η καταγραφή, η επεξεργασία αλλά κυρίως η μελέτη των στοιχείων δεν είναι εύκολη δουλειά.

Προϋποθέτει υπομονή, επιμονή, εμπιστοσύνη και προπαντός γνώση.

Την Πέμπτη 12 Αυγούστου 2021, ο Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης έκανε δύο αναφορές στην έκθεση της επιτροπής υπό τον Καθηγητή Johann Goldammer του 2018. Η αναφορά του είχε ένα ύφος θριάμβου απέναντι στην Αντιπολίτευση, την οποία μάλιστα κατηγόρησε ότι «δεν γνωρίζει να μελετάει επιστημονικές εκθέσεις»! Επί του παρόντος πολύ λίγο με απασχολεί το αν η Αντιπολίτευση γνωρίζει μέτρια ή καθόλου να μελετάει. Ενδιαφέρει όμως να γνωρίζει ο υπεύθυνος Πρωθυπουργός και η Κυβέρνηση, δεδομένου ότι αυτοί είναι επιφορτισμένοι με την λήψη κρίσιμων, για την ζωή μας, αποφάσεων. Και φαίνεται, για να μην πω ότι είναι απολύτως βέβαιο, ότι τουλάχιστον ο Πρωθυπουργός είναι παντελώς άσχετος με την απαραίτητη προσοχή και τον απαιτούμενο σεβασμό απέναντι σε επιστημονικά κείμενα.

Έτσι εκτός από το «νικητήριο» ύφος απέναντι στην Αντιπολίτευση, εμφάνισε έναν ασυγχώρητο χλευασμό απέναντι στην Επιστημονική οικοδόμηση της Γνώσης.

Ο ΠΘ λοιπόν αναφέρθηκε σε δύο σημεία της 150σέλιδης ( ! ) έκθεσης. Δύο σημεία που καταλαμβάνουν μισή αράδα το καθένα. Το πρώτο το συναντούμε στην σελίδα 54 της έκθεσης:

«Τα 2/3 (65,72%) των πυρκαγιών διαδίδονται με μέτρια ένταση ανέμου (1 – 4 Μποφόρ)…»
Και το δεύτερο στην σελίδα 71:

«Τα πυροσβεστικά αεροσκάφη δεν αποτελούν “πανάκεια” στην καταστολή των πυρκαγιών…»
Με ύφος διθυραμβικό λοιπόν, όπως ένας πιτσιρίκος που χαίρεται επειδή η ποδοσφαιρική του ομάδα νίκησε τον μεγάλο αντίπαλό της, θεώρησε ότι τα στοιχεία αυτά είναι αρκετά ώστε να δικαιώσουν τον ίδιο και τις ολέθριες επιλογές του.

Είναι γνωστό σε όλους πόσο μπορεί να αλλοιωθεί η ουσία ενός κειμένου 150 σελίδων αν απομονωθούν μία ή δύο αράδες του. Ας δούμε τι ακριβώς γράφει η έκθεση του Καθηγητή Goldammer;

Σχετικά με την πρώτη αναφορά του ΠΘ, πρέπει να τονιστεί ότι στην παράγραφο 1.7.4: Πυρκαγιές και μετεωρολογία στην Ελλάδα η έκθεση αναφέρεται στις κύριες μετεωρολογικές παραμέτρους που διαμορφώνουν τις συνθήκες καύσης στο ύπαιθρο. Αυτές είναι: η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία του αέρα, η ταχύτητα και η διεύθυνση του πνέοντος ανέμου. Για κάθε μία παράμετρο παρατίθενται γραφήματα κατανομής των πυρκαγιών για το χρονικό διάστημα 1984 – 2009 (εικόνες 14, 15, 16 και 17, αρίθμηση είναι της έκθεσης). Τα δεδομένα αποτελούν πλούσιο υλικό για μία συνθετική μελέτη των γραφημάτων. Μόνο τότε ο μελετητής να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οι πυρκαγιές εξελίσσονται περισσότερο καταστροφικές με το πέρασμα των χρόνων. Ωστόσο δεν μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι στην έκθεση έχει προηγηθεί μία εμπεριστατωμένη καταγραφή των δεδομένων της Ελληνικής δασικής πραγματικότητας. Τα σημεία ενδιαφέροντος, αδιάψευστη πραγματικότητα, είναι:

– Το θεσμικό πλαίσιο αντιμετώπισης των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα,

– Η διαχείριση πυρκαγιών δασών και υπαίθρου σε άλλες Ευρωπαϊκές Μεσογειακές χώρες,

– Οι ιδιαιτερότητες των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα,

– Τα αίτια έναρξης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου και η χωροχρονική ανάλυση του αριθμού πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων στην Ελλάδα,

– Οι παράγοντες κινδύνου έναρξης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα.

Από τα παραπάνω ένας σοβαρός επιστήμονας, που γνωρίζει να «στύβει» τα επιστημονικά κείμενα, αντιλαμβάνεται την πολυπαραγοντική διάσταση του προβλήματος. Πείθεται ακόμα για την ευθύνη της Πολιτείας σχετικά με την πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων σε δεκάδες φορείς, την τραγική αποδυνάμωση της Δασικής Υπηρεσίας το 1998, με τον Ν. 2612/1998 (ΦΕΚ 112 Α’),οπότε και ορίστηκε η ανάθεση της δασοπυρόσβεσης στο Πυροσβεστικό Σώμα. Διαπιστώνει τις διαφορές στην δασοπροστασία αλλά και στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών ανάμεσα στις λοιπές Μεσογειακές Χώρες με τις οποίες καταγράφονται τα ίδια περίπου
οξυμένα προβλήματα κ.α.

Η απομόνωση μιας φράσης σχετικά με την διάδοση των 2/3 των πυρκαγιών με ανέμους χαμηλής έντασης (1 – 4 Μποφόρ) είναι βεβαίως μια πραγματικότητα, αλλά είναι η κορυφή του παγόβουνου. Χωρίς να έχει προηγηθεί αξιολόγηση των δεδομένων πριν την διάδοση της πυρκαγιάς, η φράση αυτή είναι ακόμη πιο ταπεινή από ένα ποδοσφαιρικό σύνθημα. Όταν δεν έχει προηγηθεί αυτοκριτική του ΠΘ και της Κυβέρνησης συνολικά, για το «πώς φτάσαμε στην έναρξη και την εξάπλωση της πυρκαγιάς», η αναφορά στο σκόπιμα απομονωμένο χαρακτηριστικό που ανέφερε ο ΠΘ είναι ένα χυδαίο αντιεπιστημονικό, ένα ακραία αντιδεοντολογικό και ένα αποκρουστικό επικοινωνιακό τερτίπι!

Ακριβώς ανάλογα συμπεράσματα προκύπτουν σχετικά και με την δεύτερη ατάκα του ΠΘ για τα εναέρια μέσα. Σε μια μάχη που δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν οι συναρμόδιοι Υπουργοί και λοιποί αξιωματούχοι σχετικά με το πλήθος τους ή με τον αριθμό των μέσων κάθε στιγμή ενεργούσαν ή σχετικά με τα μέτωπα πού ενεργούσαν, ο ΠΘ αποφάσισε να «εντυπωσιάσει» το ακροατήριο με ένα ακόμα φτηνό τερτίπι εύπεπτης τηλεοπτικής κατανάλωσης. Όντως, η έκθεση αναφέρει ότι τα εναέρια μέσα δεν αποτελούν «πανάκεια». Συμπληρώνει ωστόσο:

«Έχουν (τα εναέρια μέσα) δυσβάστακτο λειτουργικό κόστος ενώ οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν στην περίπτωση μεγάλων πυρκαγιών μπορεί να τα καθηλώσουν στο έδαφος η να μειώσουν την αποτελεσματικότητά τους στο ελάχιστο.» Αυτά δεν αναφέρθηκαν από τον ΠΘ! Και πώς να ακουστούν άλλωστε; Πώς να ισχυριστεί ότι οι άνεμοι των 2 και 3 Μποφόρ μπορούν να χαρακτηρισθούν «ισχυροί»;

Επίσης δεν ακούστηκε το παραμικρό για τις μονάδες εδάφους, που πρέπει να έχουν δημιουργηθεί και εκπαιδευτεί εκ των προτέρων, τόσο για την πρόληψη όσο και την δράση κατά την πυρκαγιά. Σε αυτά αρκέστηκε να ψελλίσει ότι «η Κυβέρνηση δεν απέλυσε 5.000 δασοπυροσβέστες, απλώς δεν ανανέωσε τις συμβάσεις τους!»

Αν όλα αυτά τα δει κανείς στην μεγάλη εικόνα, θα εντοπίσει ένα ΠΘ που, τουλάχιστον, όχι δεν γνωρίζει να μελετάει ένα επιστημονική κείμενο, αλλά δεν έχει και καμία προοπτική να μάθει κάποτε. Αρέσκεται στην προσωρινή επικράτηση –το δικαίωμα μεγεθύνεται αφού ο δημοσιογράφος δεν μπορεί να επανέλθει με διευκρινιστική ερώτηση. Το ύφος της «νίκης» του – δίκην «σε ρούμπωσα τώρα» – είναι φανερό. Άλλωστε το ίδιο ύφος έχει και όταν λέει τεράστια ψέματα, όπως στην περίπτωση των Αξιωματούχων που ο ίδιος αναβάθμισε σε καίριες θέσεις, επιρρίπτοντας την ευθύνη στον …Τσίπρα.

Έχουμε να κάνουμε με έναν ΠΘ που έχει συγκεντρωμένα πολλά χαρακτηριστικά: Δεν ενοχλείται να παραποιεί την αλήθεια, χαίρεται όταν το κάνει και αισθάνεται ότι για άλλη μια φορά «κατατρόπωσε» τον αντίπαλο που θέλησε να τον δυσκολέψει αναζητώντας την αλήθεια.

Σίγουρα η συμπεριφορά του δεν έχει καμία σχέση με την επιστημονική οδό μελέτης, για την οποία έψεξε τους αντιπάλους του, αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι το λιγότερο. Αναρωτιέται όμως κάθε πολίτης: «από τόσους συμβούλους, θαμώνες και λάτρεις της Αριστείας, δεν βρέθηκε μία ή ένας να τον προετοιμάσει, να τον δασκαλέψει βρε αδερφέ»;

Ίσως στο βάθος της Αυτοκρατορικής αντίληψης για τον εαυτό του, να ενοχλείται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι στη ζωή του δεν προσπάθησε να κατακτήσει την Γνώση. Αλλά και αν προσπάθησε, είναι φανερό ότι απέτυχε παταγωδώς. Κανένα «φύλο συκής», που ο ίδιος επικαλέστηκε, δεν μπορεί να κρύψει αυτή την οδυνηρή πραγματικότητα.

Δυστυχώς, για όλους εμάς, κ. Μητσοτάκη δεν θα μάθετε ποτέ να «διαβάζετε» μία Επιστημονική Έκθεση! Και βέβαια ούτε λόγος για το ότι δεν θα κατορθώσετε ποτέ να την «μελετήσετε».

Ο Στράτος Χρ. Γεωργουδής είναι Φυσικός – Δρ. Πανεπιστημίου Πάτρας, Υπεύθυνος Εκπαιδευτικών Θεμάτων της Ο.Ι.Ε.Λ.Ε.