Οι διπλές εκλογές αλλάζουν το πολιτικό παιχνίδι

Η συζήτηση για τις εκλογές γίνεται όλο και πιο έντονη. Είναι βέβαια παράδοση στην Ελλάδα να ξεκινάμε τη συζήτηση για τις πρόωρες εκλογές την… επομένη κάθε εκλογικής αναμέτρησης. Αυτή τη φορά όμως η εκλογική συζήτηση έχει πραγματική υπόσταση. Μάλιστα, δεν αφορά μόνο το ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών, αλλά τη συνολική προοπτική του πολιτικού συστήματος.

Αλλαγή του τοπίου

Δύο σημαντικές εξελίξεις πυροδότησαν τη συζήτηση για τις εκλογές. Η πρώτη εξέλιξη είναι η αλλαγή του κομματικού χάρτη και το τέλος της παντοκρατορίας Μητσοτάκη. Όλες οι δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει μετά τις ευρωεκλογές, φέρνουν τη Νέα Δημοκρατία στη ζώνη του 28,31% που πήρε στις ευρωπαϊκές κάλπες. Τ0 40,23% του Ιουνίου του 2023 ανήκει πλέον στο παρελθόν. Μαζί με το 40,23% χάνεται και η προοπτική της αυτοδυναμίας.

Τη μεγάλη αλλαγή που συντελείται, περιγράφει ο επικεφαλής ερευνών της Prorata Άγγελος Σεριάτος σε συνέντευξή του στην Εποχή: «Η ΝΔ βρίσκεται σε μια φάση έντονης καθίζησης, η οποία, ωστόσο, επειδή δεν συγχρονίζεται με την άνοδο κάποιου άλλου κόμματος, της επιτρέπει να παραμένει κυρίαρχη στον κομματικό ανταγωνισμό. Ωστόσο, το σημαντικό εδώ πέρα κατά τη γνώμη μου συμπέρασμα είναι πως το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών δεν ήταν προϊόν μιας κυρίως «χαλαρής», προσωρινά τιμωρητικής διάθεσης των ψηφοφόρων, αλλά μάλλον προάγγελος ενός νέου υπό διαμόρφωση ασθενούς, καχεκτικού τριπολικού τοπίου».

Ο Σεριάτος επισημαίνει ακόμα ότι «οι ευρωεκλογές λοιπόν ήταν μια διαδικασία σημαντικών αποστοιχίσεων, οδηγώντας έτσι στον κατακερματισμό του συστήματος. Αναφέρομαι σε ένα σύστημα, κατά το οποίο έχουμε ένα κόμμα σχετικά ισχυρό, αλλά όχι παντοδύναμο, με τα κόμματα δεξιά και αριστερά της ΝΔ να προσπαθούν, αντίστοιχα, να κυριαρχήσουν στον δικό τους χώρο. Και τούτη είναι μια εικόνα πολύ διαφορετική από τα διπολικά συστήματα του παρελθόντος που νομίζω πως θα μας συντροφεύει για αρκετό καιρό».

Ο Σεριάτος μιλάει για «ένα κόμμα ισχυρό αλλά όχι παντοδύναμο» και αυτές οι έξι λέξεις συνοψίζουν το υφιστάμενο στάτους της Νέας Δημοκρατίας. Θα μπορούσαμε να το πούμε και αλλιώς: πρώτη αλλά όχι αυτοδύναμη.

Η σύγκρουση με Σαμαρά

Η δεύτερη εξέλιξη που ενίσχυσε την εκλογική συζήτηση, είναι η σύγκρουση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Αντώνη Σαμαρά και δευτερευόντως με τον Κώστα Καραμανλή. Την προηγούμενη εβδομάδα η κόντρα Μητσοτάκη-Σαμαρά έφτασε στο υψηλότερο σημείο της, με επίκεντρο τα ελληνοτουρκικά. Ο Σαμαράς με την αδιάλλακτη στάση του, η οποία όμως βρίσκει απήχηση στον κόσμο της Δεξιάς, δημιούργησε ρήγμα στο χώρο της Νέας Δημοκρατίας, υποχρέωσε την κυβέρνηση να υιοθετήσει αμυντική στάση και έκανε ακόμα πιο δύσκολη μια συμφωνία με την Τουρκία. Ωστόσο, ο Σαμαράς δεν θα σταματήσει το πυρ κατά βούληση. Αντιστοίχως, δεν πρόκειται το Μαξίμου να σταματήσει να ανταποδίδει τα πυρά του.

Χτες ο Μάκης Βορίδης δήλωσε αναφερόμενος στον Αντώνη Σαμαρά, ότι την επόμενη φορά που κάποιος θα πει «ανησυχώ για τα ελληνοτουρκικά» να ερωτηθεί «γιατί ανησυχείτε καλέ μου κύριε». Το ειρωνικό ύφος του υπουργού Επικρατείας δεν είναι συνηθισμένο σε δηλώσεις υπουργού για πρώην πρωθυπουργό του ίδιου κόμματος. Ο Παύλος Μαρινάκης στο μπρίφινγκ αφού είπε ότι δεν εννοεί τον… Σαμαρά, έδωσε ξανά μια σκληρή απάντηση στην κριτική που ασκεί και ο πρώην πρωθυπουργός περί υποχωρητικότητας της κυβέρνησης: «Όλη αυτή η προσπάθεια των τελευταίων μηνών από συγκεκριμένα μέσα να χτιστεί ένα αφήγημα ενδοτικότητας, είναι απίστευτα επικίνδυνη για τη χώρα. Πέραν του ότι είναι εντελώς αντίθετη με την πραγματικότητα, είναι και εξαιρετικά επικίνδυνη».

Το περιβάλλον του πρώην πρωθυπουργού διέψευσε ότι σκοπεύει να μην ψηφίσει τον προϋπολογισμό, η ψηφοφορία για τον οποίο ενέχει θέση ψήφου εμπιστοσύνης για την κυβέρνηση. Ωστόσο, είναι προφανές ότι το χάσμα μεταξύ Μητσοτάκη και Σαμαρά βαθαίνει. Αυτό το χάσμα δημιουργεί την αναγκαία συνθήκη για να δρομολογηθούν μείζονες εξελίξεις στη Νέα Δημοκρατία σε περίπτωση που ανοίξει «παράθυρο ευκαιρίας.

Η αλλαγή του εκλογικού νόμου

Οι δύο εξελίξεις στις οποίες αναφερθήκαμε, τροφοδοτούν την εκλογική συζήτηση με διαφορετικό τρόπο. Από την μια μεριά, η δημοσκοπική πτώση της Νέας Δημοκρατίας και η απομάκρυνση της προοπτικής της αυτοδυναμίας θέτουν επί τάπητος το ζήτημα της αλλαγής του εκλογικού νόμου. Στο όνομα της «σταθερότητας» το Μαξίμου επεξεργάζεται μια τροποποίηση του εκλογικού νόμου που θα δίνει τη δυνατότητα στο πρώτο κόμμα να παίρνει το μπόνους των 50 εδρών ανεξαρτήτως του ποσοστού του. Υπενθυμίζεται ότι στο θέμα είχε αναφερθεί ο Άδωνις Γεωργιάδης στη συνέντευξή του στο Dnews.

Από την άλλη μεριά, η σκληρή κόντρα Σαμαρά-Μητσοτάκη εκ των πραγμάτων αναγκάζει την κυβέρνηση να επεξεργάζεται το ενδεχόμενο της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες σε περίπτωση που η εσωκομματική κρίση του κυβερνώντος κόμματος παροξυνθεί. Άλλωστε, είναι αρκετοί όσοι εκτιμούν ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολουθεί πλέον την πεπατημένη όλων των κυβερνήσεων της Μεταπολίτευσης, οι οποίες στη δεύτερη τετραετία παίρνουν την κατιούσα.

Η άρνηση του ΠΑΣΟΚ

Σε ό,τι αφορά τον εκλογικό νόμο, χτες είχαμε μια σημαντική εξέλιξη με τη δήλωση του ΠΑΣΟΚ ότι δεν πρόκειται να συναινέσει στην αλλαγή του εκλογικού νόμου. Ο εκπρόσωπος του κόμματος Κώστας Τσουκαλάς δήλωσε: «Προφανώς θεωρούμε ότι μια αλλαγή του εκλογικού νόμου συνιστά μια ομολογία ήττας ή φόβου για ήττα από τη ΝΔ. Εμείς θέλουμε ένα σταθερό πολιτικό σύστημα, ένα σταθερό εκλογικό σύστημα να μην πειράζεται η τράπουλα».

Η άρνηση του ΠΑΣΟΚ και η αναμενόμενη άρνηση των υπόλοιπων κομμάτων σημαίνουν ότι δεν μπορούν να συγκεντρωθεί η πλειοψηφία των 2/3 που απαιτείται από το σύνταγμα για να ισχύσει η αλλαγή του εκλογικού νόμου από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Οι αλλαγές του εκλογικού νόμου που ψηφίζονται με απλή πλειοψηφία, ισχύουν από τις μεθεπόμενες εκλογές.

Οι διπλές εκλογές

Κατά συνέπεια, η όποια αλλαγή του εκλογικού νόμου θα σημάνει διπλές εκλογές. Οι πρώτες θα γίνουν με το παρόν εκλογικό σύστημα και πλην συγκλονιστικού απροόπτου θα οδηγήσουν σε αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης. Με τα σημερινά ποσοστά των κομμάτων η αυτοδυναμία είναι αδύνατη ενώ πολιτικά είναι εξαιρετικά δύσκολη η οποιαδήποτε συμμαχία ακόμα και αν βγαίνουν τα «κουκιά». Το ΠΑΣΟΚ είναι βέβαιο ότι δεν θα συμπράξει με τη ΝΔ. Επιπλέον, είναι δύσκολη πολιτικά μια συμμαχία της ΝΔ με κάποιο ακροδεξιό κόμμα.

Οι δεύτερες εκλογές όμως θα γίνουν με το νέο εκλογικό σύστημα που θα διευκολύνει τη διαμόρφωση κυβερνητικής πλειοψηφίας αφού θα είναι πιο χαμηλός ο πήχης του μπόνους των 50 εδρών. Σε αυτήν την περίπτωση, θα συντελεστούν δύο μείζονες μεταβολές στο πολιτικό παιχνίδι:

Πρώτον, το κλίμα θα πολωθεί, κάτι που θα ωφελήσει τα δύο πρώτα κόμματα σε βάρος των μικρότερων. Ας θυμηθούμε το προηγούμενο των διπλών εκλογών του 2012. Τον Μάιο η ΝΔ είχε πάρει 18,85% και ο ΣΥΡΙΖΑ 16,79%. Τον Ιούνιο η ΝΔ πήγε στο 29,66% και ο ΣΥΡΙΖΑ στο 26,89%. Τον Μάιο δεν είχε γίνει εφικτή η διαμόρφωση κυβερνητικής πλειοψηφίας, ενώ τον Ιούνιο προέκυψε η κυβέρνηση Σαμαρά (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ).

Δεύτερον, η «περιπέτεια» των δύο εκλογών θα καταστήσει πιο εύκολη μετά τις δεύτερες κάλπες τη διαμόρφωση κυβερνητικών συμμαχιών που προηγουμένως δεν ήταν πολιτικά εφικτές. Η «διατήρηση της σταθερότητας» και η «αποφυγή της ακυβερνησίας» θα διευκολύνουν την κατάποση του πικρού ποτηριού. Υπενθυμίζουμε τι είχε πει ο Άδωνις Γεωργιάδης στο Dnews: «Όχι, δεν μπορώ να δω την κυρία Λατινοπούλου ως κυβερνητικό μας σύμμαχο. Αν όμως σε ένα κοινοβούλιο δεν υπάρχει κυβερνητική πλειοψηφία, τότε σε αναγκάζει η ζωή να κάνεις πολλών ειδών συμβιβασμούς».

Με δυο λόγια, η προοπτική των διπλών εκλογών δίνει ένα σαφές πλεονέκτημα τόσο στη Νέα Δημοκρατία όσο και στο ΠΑΣΟΚ, αφού ενισχύει την επαναφορά ενός (πολύ) μικρού δικομματισμού. Για τον Κυριάκο Μητσοτάκη οι διπλές εκλογές μπορούν να αποτελέσουν το όχημα της τρίτης τετραετίας, έστω και τίμημα μια «παράξενη» συμμαχία. Στον Ανδρουλάκη οι διπλές εκλογές μπορεί να δώσουν την ευκαιρία να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στον «χώρο ΣΥΡΙΖΑ».

Από την άλλη πλευρά, τα μικρότερα κόμματα πρέπει να προσαρμόσουν τις στρατηγικές τους στο ενδεχόμενο των διπλών εκλογών, καθιστώντας πιο βαθιές τις διαχωριστικές γραμμές τους με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να αποτρέψουν τη «λεηλασία» των ψήφων τους.

Σε κάθε περίπτωση, οι διπλές εκλογές αλλάζουν τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού

Γιάννης Αλμπάνης

dnews.gr