Οι ευθύνες της ΕΛ.ΑΣ – Τι προέβλεπε το Σχέδιο για την χιονόπτωση που δεν εφαρμόσθηκε

Στο μετρό του Συντάγματος μεταξύ εκατοντάδων ανθρώπων, άγνωστο άτομο εγκαταλείπει μια συσκευή. Μερικά λεπτά αργότερα η συσκευή εκλύει τοξικό αέριο το οποίο διαχέεται με τρομακτική ταχύτητα στην ατμόσφαιρα. Τολμάει κανείς να φαντασθεί την συνέχεια;

Αλλά αξίζει να γνωρίζουμε ότι η χώρα διαθέτει σχέδιο πολιτικής προστασίας και για την αντιμετώπιση ΧΒΡΠ επίθεσης. Ποιός θα το εφαρμόσει είναι το ζήτημα, ποιός θα συντονίσει το κράτος και ποιός αν αυτό δεν λειτουργήσει θα αναλάβει την ευθύνη.

του Μάνου Μεϊμαράκη

Αυτό συνέβη και με τον χιονιά. Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση του χιονιά υπάρχει, αλλά δεν εφαρμόσθηκε. Τουλάχιστον η κυβέρνηση παραδέχθηκε ότι δεν συντονίσθηκε ο κρατικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση της κακοκαιρίας.

Σχέδιο υπάρχει αλλά δεν εφαρμόσθηκε με μόνο υπεύθυνο αυτόν που είχε ρόλο να συντονίσει τις ενέργειες από το πρώτο κιόλας στάδιο λίγο πριν το ξέσπασμα της κακοκαιρίας και αυτός δεν είναι άλλος από τον υφυπουργό Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρη Οικονόμου. Στο σχέδιο αυτό ο ρόλος της ΕΛ.ΑΣ είναι κομβικός και βαρύνουσας σημασίας από τα πρώτα στάδια πριν καν αποκλεισθούν εκατοντάδες οχήματα.

Η σύσκεψη

Εν όψει της κακοκαιρίας της περασμένης Δευτέρας για την οποία κορυφαίοι μετεωρολόγοι της ΕΜΥ είχαν μιλήσει και προεδοποιήσει, μια ημέρα πριν (την Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2022) στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη πραγματοποιήθηκε σύσκεψη με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Τάκη Θεοδωρικάκο, Αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ, Μιχάλη Καραμαλάκη και τον υφυπουργό Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρη Οικονόμου.

Σε αυτή την σύσκεψη, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ, «επιβεβαιώθηκε το σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών στο πλαίσιο αρμοδιοτήτων του υπουργείου και σε συνενόηση με το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας».

Στην ίδια σύσκεψη, συντονιστής των επιχειρησιακών ενεργειών της ΕΛ.ΑΣ ορίστηκε ο υφυπουργός, Λευτέρης Οικονόμου.

Πιό απλά, ανατέθηκε στον Λευτέρη Οικονόμου να «τρέξει» το σχέδιο πολιτικής προστασίας στο μέρος που αφορά τις ενέργειες από πλευράς Ελληνικής Αστυνομίας και μάλιστα στο σκέλος που αφορά τις προληπτικές ενέργειες από πλευράς ΕΛ.ΑΣ.

Μερικές ώρες αργότερα άρχιζε το θρίλερ με χιλιάδες εγκλωβισμένους και αγανακτισμένους πολίτες και τον Λευτέρη Οικονόμου να κρύβεται στις σκιές της κατάρρευσης των κρατικών μηχανισμών και του χάους στην Αττική. Εμφανίσθηκε αρκετές ώρες μετά την κατάρρευση της Αττικής για να μιλήσει για 4000 αστυνομικούς και 900 οχήματα της ΕΛ.ΑΣ στο πεδίο των απεγκλωβισμών, δεν είπε όμως απολύτως τίποτα για τις δυνάμεις της ΕΛ.ΑΣ πριν ξεσπάσει η αναμενόμενη κακοκαιρία.

Για την κατάσταση που ακόμα και σήμερα επικρατεί στην Αττική, την αποκλειστική ευθύνη φέρει ο ίδιος ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρης Οικονόμου ως ο πλέον αρμόδιος να συντονίσει τις ενέργειες της ΕΛ.ΑΣ. πριν από την χιονόπτωση, με τρόπο που ακριβώς προβλέπει το σχέδιο πολιτικής προστασίας για τις χιονοπτώσεις, και ενώ κορυφαίοι μετεωρολόγοι είχαν ήδη σημάνει συναγερμό.

Το σχέδιο

Η ορθότατη πρόβλεψη του Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας για τον προληπτικό αποκλεισμό οδών και οδικών αρτηριών λειτούργησε άψογα στην εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας. Η ίδια πρόβλεψη όμως δεν ακολουθήθηκε άγνωστο γιατί, στην Αττική Οδό, την Μεσογείων, την Κατεχάκη, την Κηφισίας και αλλού.

Ενώ από τις 8 το πρωί της Δευτέρας η Αστυνομία έκλεινε την εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας, μισή ώρα αργότερα στην Αττική Οδό άρχισαν να εγκλωβίζονται δεκάδες οχήματα. Αρκετές ώρες αργότερα η απουσία της Αστυνομίας από τις εισόδους καταγραφόταν σε εικόνες που πλημμύριζαν τα κοινωνικά δίκτυα.

Οι πρώτες διακοπές κυκλοφορίας προς την Αττική Οδό ανακοινώθηκαν αφού είχαν εγκλωβισθεί σε αυτήν εκατοντάδες οχήματα.

Όμως ακόμα κι αν κυβέρνηση επιχείρησε να διαψεύσει ακόμα και την ΕΜΥ, η Αστυνομία υποχρεούται να ελέγχει την κατάσταση στο οδικό δίκτυο της χώρας, ανεξάρτητα από μετεωρολόγους, επικοινωνιολόγους και χαρτορίχτρες.

Πιό συγκεκριμένα για τις αρμοδιότητες της ΕΛ.ΑΣ, σύμφωνα με το Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας, «η επικρατούσα κατάσταση στο οδικό δίκτυο, ο έλεγχος κυκλοφορίας, η επιβολή περιορισμών ή απαγορεύσεων κυκλοφορίας σε όλο το οδικό δίκτυο της χώρας, αποτελεί αρμοδιότητα των κατά τόπους αρμοδίων υπηρεσιών της ΕΛΑΣ. Η γνωμοδότηση των Υπηρεσιών αυτών για την επικρατούσα κατάσταση στο οδικό δίκτυο είναι βαρύνουσας σημασίας. Οι κατά τόπους αρμόδιες υπηρεσίες Τροχαίας της ΕΛ.ΑΣ. δύναται να λαμβάνουν εντός και εκτός κατοικημένων περιοχών προσωρινά μέτρα απαγορεύσεων ή περιορισμών της κυκλοφορίας, όταν αυτό επιβάλλεται από ιδιαίτερους λόγους ασφαλείας ή σε έκτακτες περιπτώσεις».

Ειδικότερα, η Διεύθυνση Γενικής Αστυνόμευσης του Αρχηγείου ΕΛ.ΑΣ., με έγγραφο της από το 2018 έχει επισημάνει στις Διευθύνσεις Τροχαίας – Διευθύνσεις Αστυνομίας να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για την πρόσκαιρη και έγκαιρη διακοπή της κυκλοφορίας των οχημάτων σε σημεία που παρουσιάζουν δυσκολίες διέλευσης και ιδιαιτερότητες, έτσι, ώστε να διενεργείται αποχιονισμός και ρίψη αλατιού με τον καλύτερο δυνατό και ασφαλή τρόπο από τις αρμόδιες προς τούτο Υπηρεσίες.

«Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η ακινητοποίηση των οχημάτων θα γίνεται σε ικανή απόσταση, προ του σημείου που εντοπίζονται τα προβλήματα και θα διαρκεί μέχρι την άρση αυτών, αναφέρεται στο Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας».

Με άλλα λόγια, η ΕΛ.ΑΣ και πιό συγκεκριμένα η Τροχαία, όπως ακριβώς προβλέπει το σχέδιο ενεργειών για την αντιμετώπιση χιονοπτώσεων, έπρεπε να διακόψει προληπτικά την κυκλοφορία προς τις κεντρικές οδικές αρτηρίες πριν εγκλωβισθούν χιλιάδες οδηγοί σε Αττική Οδό, Μεσογείων, Κατεχάκη, Κηφισίας και αλλού, όπως η Τροχαία το έπραξε στην Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας.

Οι κρίσιμες υποδομές

Όπως περιγράφει το Σχέδιο, η διακοπή ή εκτροπή της κυκλφορίας των οχημάτων έχει ειδικό βάρος για μια σειρά από λόγους. Κυρίως για να μην αποκλεισθούν οδηγοί και οχήματα, να μην διακοπεί η εφοδιαστική αλυσίδα αλλά και να μην αποκλεισθεί η πρόσβαση προς κρίσιμες υποδομές του κράτους όπως τα νοσοκομεία, κοινωφελή ιδρύματα, σιδηροδρομικοί σταθμοί, εργοτάξια, αμαξοστάσια μέσων μαζικής μεταφοράς, εγκαταστάσεις ειδικών αστυνομικών υπηρεσιών, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κα.

Εφόσον όλες οι αρμοδιότητες και ευθύνες της ΕΛ.ΑΣ περιγράφονται με απόλυτα σαφή τρόπο και δεδομένων των μετεωρολογικών προβλέψεων και των έντονων προειδοποιήσεων από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, δεν καταλαβαίνει κανείς γιατί ο υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη δεν διέταξε την εφαρμογή του σχεδίου πολιτικής προστασίας, όπως προφανώς «επιβεβαιώθηκε» στην σύσκεψη της περασμένης Κυριακής στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Ακόμα και ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Τάκης Θεοδωρικάκος, έκανε δύο ημέρες να μπει στο σπίτι του και αυτό συνέβη αφού οι άνδρες της προσωπικής του ασφάλειας φρόντισαν οι ίδιοι να καθαρίσει ο δρόμος από τα χιόνια μπροστά από το σπίτι.

Πέντε ημέρες μετά όλη η Ελλάδα παρακολουθεί με ανοιχτό το στόμα τις πολλαπλές συνέπειες της αφασίας των κρατικών μηχανισμών και της ανεξήγητης απουσίας της ΕΛ.ΑΣ. πριν κλιμακωθεί η κακοκαιρία.

Υπενθυμίζεται ότι οι ενέργειες τις οποίες έπρεπε να ακολουθήσει προληπτικά η ΕΛ.ΑΣ πριν την κλιμάκωση της κακοκαιρίας περιγράφονται αναλυτικά στο Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας.

Οι συνέπειες

Από το στάδιο που η ΕΛ.ΑΣ και συγκεκριμένα η Τροχαία έκλεινε προληπτικά κεντρικές οδικές αρτηρίες, όπως το σχέδιο πολιτικής προστασίας για τις χιονοπτώσεις προβέπει, όλα τα διαθέσιμα εκχιονιστικά οχήματα και αλατιέρες θα έπρεπε να μπουν την μάχη για να εξασφαλισθεί η ανεμπόδιστη πρόσβαση στις κρίσιμες υποδομές (κυρίως νοσοκομεία).

Αν αναρωτιέται κανείς γιατί τα ασθενοφόρα δεν έφταναν στα νοσοκομεία, οι απαντήσεις βρίσκονται όλες μέσα σε αυτό το σχέδιο. Οι προαύλιοι χώροι των νοσοκομείων δε, θα έπρεπε με ενέργειες του υπουργείου Υγείας να καθαρισθούν από το χιόνι ώστε να μην αναγκάζονται τα ασθενοφόρα να ξεφορτώνουν ασθενείς covid-19 εκατό μέτρα μακριά από την είσοδο των νοσοκομείων.

Αν εφαρμόζονταν το Σχέδιο δεν θα είχαν εγκλωβισθεί χιλιάδες άνθρωποι στην Αττική και αξίζει να σημειωθεί ότι εγκλωβισμένοι δεν είναι μόνον όσοι εγκλωβίσθηκαν στην Αττική Οδό ή σε άλλες κεντρικές οδικές αρτηρίες, είναι δεκάδες χιλιάδες ακόμα οι εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους και χωρίς ρεύμα μέσα στην Αττική.

Ο λόγος για τον οποίο ακόμα και σήμερα τα συνεργεία της ΔΕΔΗΕ δεν καταφέρνουν να φτάσουν σε πολίτες οι οποίοι ξεπαγιάζουν χωρίς ρεύμα μέσα στα σπίτια τους, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος είναι απόρροια της μη ορθής εφαρμογής του σχεδίου από τον μόνο υπεύθυνο να συντονίσει τις δράσεις των δυνάμεων της ΕΛ.ΑΣ. υφυπουργό Προστασίας του Πολίτη, Λευτέρη Οικονόμου. Δεν ενδιαφέρει κανέναν αν η Τροχαία δεν είχε δυνάμεις στο πεδίο ή αν εγκλωβίστηκε ακόμα και η ίδια. Αν ο ίδιος διέταξε τις δυνάμεις της Τροχαίας να προβούν σε όλες τις προβλέπόμενες από το σχέδιο ενέργειες και οι εντολές του δεν εφαρμόσθηκαν δεν είναι γνωστό.

Επίσης, με πολύ σαφή τρόπο αναφέρεται στο Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας ότι η Αστυνομία οφείλει ανεξάρτητα από άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς να παρακαλοθουθεί και να ελέγχει ανελλιπώς την κατάσταση στο οδικό δίκτυο και να δρα προληπτικά.

Θα βοηθούσε πάρα πολύ και την δημοσιογραφική έρευνα για την χαρτογράφηση του χάους αλλά και τα συμπεράσματα όλων αν ο υφυπουργός έδινε στην δημοσιότητα τον χάρτη με τις θέσεις των οχημάτων της ΕΛ.ΑΣ πριν την χιονόπτωση, αλλά δεν αναμένεται να το τολμήσει.

Συγκεκριμένα αναφέρεται στο Σχέδιο: «Νοείται ότι κατά την εκδήλωση φαινομένων, όπως οι χιονοπτώσεις και ο παγετός κατά μήκος των οδικών αξόνων, η προληπτική ακινητοποίηση των οχημάτων από τις κατά τόπους υπεύθυνες υπηρεσίες της ΕΛΑΣ, μέχρι να αποκατασταθεί η βατότητα του οδικού δικτύου από τα συνεργεία αποχιονισμού, θεωρείται αποτελεσματικό μέτρο».

Τέλος, περί της συνδρομής της ΕΛ.ΑΣ στους εγκλωβισμένους πολίτες ακόμα και αυτό προβλέπεται στο Σχέδιο. Όμως η πολιτική εκμετάλλευση της παρουσίας ανδρών των ΕΚΑΜ, ΥΜΕΤ, ΟΠΚΕ στις πληγείσες περιοχές, έγινε με χυδαίο τρόπο που δεν τιμά τους εκατοντάδες αστυνομικούς οι οποίοι έσπευσαν να συνδράμουν τους πολίτες, πολλώ δε μάλλον αστυνομικούς των ειδικών δυνάμεων της ΕΛ.ΑΣ. Με την παρουσία αυτών και την περιφορά τους ως μαριονέτες από κανάλι σε κανάλι επιχειρήθηκε να μακιγιαριστεί η εικόνα της παταγώδους αποτυχίας του υφυπουργού να συντονίσει την ΕΛ.ΑΣ πριν το χιόνι προκαλέσει επαναλαμβανόμενα εμφράγματα όχι μόνο στην κυκλοφορία των οχημάτων, αλλά και στην λειτουργία πολύ κρίσιμων υποδομών του κράτους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι εκατοντάδες αστυνομικοί εκτός υπηρεσίας έσπευσαν να συνδράμουν εγκλωβισμένους πολίτες χωρίς να τους δει κανείς.