Οι οικονομικές σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ κάθε χρόνο και καλύτερα!

Του Ζαφείρη Χατζηδήμου

Οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ από το 2010 έως σήμερα αντανακλούν μια ιδιαίτερη δυναμική που ξεπερνά τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις πολιτικές κρίσεις.

Παρά τις διακυμάνσεις στις διπλωματικές σχέσεις, ιδιαίτερα μετά την κρίση του Mavi Marmara το 2010 και τον πρόσφατο πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς το 2023, οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών όχι μόνο παρέμειναν σταθερές αλλά και γνώρισαν σημαντική αύξηση σε στρατηγικούς τομείς, όπως η τεχνολογία, η βιομηχανία και η ενέργεια.

Ιδιαίτερα στον ιδιωτικό εμπορικό τομέα, οι σχέσεις των δύο χωρών παραμένουν σε εξαιρετικό επίπεδο, δείχνοντας παράλληλα πως το οικονομικό συμφέρον και το κέρδος – πέρα από τις εμπρηστικές δηλώσεις μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών – καταφέρνει να βρίσκει τον «δρόμο» του.

Πολιτικό και Γεωπολιτικό Πλαίσιο

Οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών δεν ήταν ποτέ αποκομμένες από το ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον. Παρότι υπήρχαν κρίσεις, η οικονομική συνεργασία παρέμεινε σε σημαντικά επίπεδα, αντικατοπτρίζοντας τον οικονομικό πραγματισμό που χαρακτηρίζει και τις δύο χώρες.

Το επεισόδιο του Mavi Marmara το 2010, όπου Ισραηλινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τουρκικό πλοίο που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, αποτέλεσε σημαντική κρίση στις διμερείς σχέσεις. Η Τουρκία διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά το διμερές εμπόριο δεν επηρεάστηκε σημαντικά. Οι τουρκικές εξαγωγές στο Ισραήλ διατήρησαν τη σταθερότητά τους και το 2011 σημειώθηκε αύξηση κατά 12%, παρά τις πολιτικές εντάσεις.

Μετά από πέντε χρόνια ψυχρότητας, η συμφωνία εξομάλυνσης του 2016 ήταν ένα σημαντικό σημείο καμπής. Οι δύο χώρες αποκατέστησαν τις διπλωματικές σχέσεις, κάτι που είχε άμεσο αντίκτυπο στις εμπορικές συναλλαγές.

Οικονομικά και Εμπορικά Στοιχεία

Η εμπορική συνεργασία Ισραήλ-Τουρκίας χαρακτηρίζεται από τη σταθερότητα και την ποικιλία των προϊόντων που ανταλλάσσονται. Οι διμερείς εμπορικές ροές ξεπέρασαν τα 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, καθιστώντας την Τουρκία έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους του Ισραήλ.

Εξαγωγές Τουρκίας στο Ισραήλ: Τα τουρκικά προϊόντα που κυριαρχούν στις εξαγωγές περιλαμβάνουν βιομηχανικά προϊόντα, υφάσματα, γεωργικά μηχανήματα, χημικά και χάλυβα. Το 2021, η Τουρκία εξήγαγε προϊόντα αξίας 4,7 δισ. δολαρίων στο Ισραήλ.

Εξαγωγές Ισραήλ στην Τουρκία: Το Ισραήλ εξάγει προς την Τουρκία προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως ηλεκτρονικά και συστήματα επικοινωνιών, καθώς και ιατρικό εξοπλισμό και γεωργικά προϊόντα. Το 2022, το Ισραήλ εξήγαγε αγαθά αξίας 1,8 δισ. δολαρίων.

Ενεργειακές Συνεργασία:  Οι ενεργειακές συνεργασίες αποτέλεσαν κομβικό σημείο για την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου από το Ισραήλ (Λεβιάθαν, Ταμάρ). Η Τουρκία, με το στρατηγικό της ρόλο ως διαμετακομιστικός κόμβος, ενδιαφέρθηκε να συμμετάσχει στην εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Οι συζητήσεις για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου από το Ισραήλ προς την Τουρκία προχωρούσαν με ταχείς ρυθμούς μεταξύ 2019 και 2022. Εκτιμάται ότι το σχέδιο αυτό θα μπορούσε να αποφέρει έσοδα άνω των 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως για τις δύο χώρες, ενώ θα ενίσχυε την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Ωστόσο ο διακρατικός πόλεμος που ξέσπασε τον Οκτώβριο του 2023 ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς οδήγησε σε μια δραστική αναθεώρηση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ.

Η κυβέρνηση της Τουρκίας, υπό τον Πρόεδρο Ερντογάν, καταδίκασε σφοδρά τις ισραηλινές ενέργειες στη Γάζα και ανέστειλε τα σχέδια ενεργειακής συνεργασίας. Η ακύρωση του έργου για τον αγωγό φυσικού αερίου ήταν ένα από τα πρώτα μέτρα που ανακοινώθηκαν από την Άγκυρα.

Εκτιμάται ότι αυτή η απόφαση θα επηρεάσει το ενεργειακό ισοζύγιο της περιοχής και τις ευρωπαϊκές ενεργειακές ανάγκες, καθώς ο αγωγός θεωρούνταν κρίσιμος για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθειών της ΕΕ.

Όμως εκτός του ενεργειακού τομέα, άλλοι σημαντικοί τομείς εμπορικής συνεργασίας, όπως η τεχνολογία, τα βιομηχανικά προϊόντα και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δείχνουν μεγαλύτερη αντοχή στις γεωπολιτικές αναταραχές. Οι τουρκικές και ισραηλινές επιχειρήσεις συνεχίζουν να βλέπουν ευκαιρίες συνεργασίας, ειδικά σε τομείς που προωθούν την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, με την ψηφιακή οικονομία να αναμένεται να διαδραματίσει αυξανόμενο ρόλο στο μέλλον.

Η συνεργασία σε τομείς της τεχνολογίας, όπως οι τηλεπικοινωνίες, η κυβερνοασφάλεια και οι χρηματοοικονομικές τεχνολογίες (fintech), αποτελεί έναν από τους πλέον ανθεκτικούς τομείς εμπορικών συναλλαγών. Ισραηλινές εταιρείες έχουν εισχωρήσει στην τουρκική αγορά τεχνολογίας, προσφέροντας προηγμένα συστήματα ασφαλείας και επικοινωνιών. Στην ίδια γραμμή, τουρκικές εταιρείες τεχνολογίας συνεργάζονται με ισραηλινές, προσφέροντας εξειδικευμένα λογισμικά και υπηρεσίες σε τομείς όπως η ανάπτυξη εφαρμογών και τα μεγάλα δεδομένα (big data).

Η ψηφιακή οικονομία αποδείχθηκε ιδιαίτερα δυναμική κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, με τις δύο χώρες να καταγράφουν αύξηση στις συναλλαγές σε τομείς όπως η ηλεκτρονική υγεία και η τεχνολογική καινοτομία. Το 2021, ο όγκος εμπορικών συναλλαγών σε ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε κατά 15%, με συνολική αξία που άγγιξε τα 500 εκατομμύρια δολάρια.

Όμως, καιοι εξαγωγές τροφίμων και αγροτικών προϊόντων συνεχίζονται αμείωτα, ενώ βιομηχανικά προϊόντα, όπως τα χημικά και τα μέταλλα, παραμένουν στην κορυφή της λίστας εξαγωγών. Σημαντικό είναι ότι το Ισραήλ συνεχίζει να προμηθεύει την Τουρκία με τεχνολογίες αιχμής στους τομείς της γεωργίας και της βιομηχανίας.

Διεθνείς Εμπορικοί Σύνδεσμοι και Δεδομένα (2010-2023)

Τα εμπορικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν ισχυρές οικονομικές αλληλεξαρτήσεις, οι οποίες, παρά τις πολιτικές κρίσεις, συνέχισαν να αυξάνονται την περίοδο 2010-2023.

2010-2015: Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές κυμαίνονταν από 3,5 έως 4 δισ. δολάρια ετησίως, με μια μικρή πτώση το 2011 λόγω της κρίσης του Mavi Marmara, αλλά γρήγορη ανάκαμψη το 2012-2013.

2016-2020: Μετά τη συμφωνία εξομάλυνσης, οι συναλλαγές αυξήθηκαν σημαντικά, φτάνοντας τα 6 δισ. δολάρια το 2018. Το εμπόριο επεκτάθηκε σε νέους τομείς, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι τεχνολογίες αιχμής.

2021-2023: Η συνολική αξία του εμπορίου έφτασε τα 6,5 δισ. δολάρια το 2022. Παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις, το εμπόριο διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα, με αυξημένες εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων και τεχνολογίας.

Συμπεράσματα και Προοπτικές για το Μέλλον

Εν κατακλείδι, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ αποτελούν έναν μοναδικό δείκτη της ικανότητας δύο χωρών να διατηρούν οικονομική συνεργασία παρά τις πολιτικές και γεωπολιτικές προκλήσεις. Παρά την πολιτική και διπλωματική ένταση μεταξύ των κυβερνήσεων των δύο χωρών, οι εμπορικές τους ροές αναδείχθηκαν ως ένας ανθεκτικός πυλώνας που προσαρμόστηκε στις αλλαγές και τις κρίσεις, προσφέροντας ευκαιρίες για αμοιβαία ανάπτυξη.

Η διακοπή των ενεργειακών σχεδίων μετά τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς το 2023 επαναφέρει στο προσκήνιο τα γεωπολιτικά ρίσκα, αλλά παράλληλα τονίζει τη σημασία της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

Μελλοντικά, οι σχέσεις αυτές θα συνεχίσουν να επηρεάζονται από τις πολιτικές εξελίξεις, αλλά η αμοιβαία οικονομική ωφέλεια είναι πιθανό να διασφαλίσει τη συνέχιση της συνεργασίας, κυρίως σε τομείς που παραμένουν ανεπηρέαστοι από τις εντάσεις.

Βιβλιογραφία και Πηγές

1. World Bank (2023). “Turkey and Israel Trade Statistics 2010-2023.” World Development Indicators.
2. International Monetary Fund (IMF) (2022). “Israel and Turkey: Trade and Economic Outlook in the Eastern Mediterranean.”
3. Chatham House (2021). “Energy Diplomacy in the Eastern Mediterranean: The Role of Israel and Turkey.”
4. Brookings Institute (2023). “Israel-Hamas War and the Impact on Turkey-Israel Relations.”
5. European Council on Foreign Relations (ECFR) (2023). “Eastern Mediterranean Energy and Geopolitical Shifts: The Case of Turkey and Israel.”
6. International Energy Agency (IEA) (2022). “Turkey-Israel Energy Cooperation: Opportunities and Challenges.”
7. Harvard Kennedy School (2020). “Strategic Shifts in the Eastern Mediterranean: Israel-Turkey Relations.”
8. Center for Strategic and International Studies (CSIS) (2023). “The Israel-Turkey Gas Pipeline: A Dream Deferred?”
9. Oxford Institute for Energy Studies (OIES) (2021). “Gas Discoveries in the Eastern Mediterranean: Strategic Implications for Turkey and Israel.”
10. Economist Intelligence Unit (EIU) (2022). “Turkey-Israel Trade in 2022: Strong Partnerships Despite Political Challenges.”
11. Council on Foreign Relations (CFR) (2023). “The Eastern Mediterranean Energy Crisis: How Israel and Turkey Shape the Region’s Future.”
12. European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) (2022). “Turkey-Israel Economic Ties: Investment and Development in the Eastern Mediterranean.”

neostrategy.gr