Οι υποκλοπές γίνονται θεσμός

Αντί να υπάρξει θεσμική απάντηση στο σκάνδαλο των υποκλοπών, οι υποκλοπές γίνονται θεσμός. Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει από το νομοσχέδιο που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση η κυβέρνηση με το οποίο ορίζονται οι διαδικασίες προκειμένου η ΕΥΠ και η Αντιτρομοκρατική να διενεργούν παρακολουθήσεις αλλά και ρυθμίζονται ζητήματα σχετικά με τα λογισμικά παρακολουθήσεων.

Με το νομοσχέδιο θεσμοθετείται πλήρως η δυνατότητα παρακολούθησης πολιτικών προσώπων, δεν αποκαθίσταται το δικαίωμα όσων παρακολουθούνται να ενημερώνονται γι αυτό εντός εύλογου διαστήματος, ενώ «γίνεται λάστιχο» η έννοια της «εθνικής ασφάλειας» ως δικαιολογητική βάση για την διενέργεια παρακολουθήσεων. Επίσης σοβαρά ερωτηματικά ανακύπτουν για το ζήτημα της προμήθειας λογισμικών παρακολούθησης από το κράτος. Θυμίζουμε ότι τις διατάξεις του συγκριμένου νομοθετήματος είχε ανακοινώσει αρχικά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης το καλοκαίρι όταν ξέσπασε το σκάνδαλο των υποκλοπών και το εξειδίκευσε αργότερα ο υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης.

Οι επισυνδέσεις πολιτικών προσώπων

Ένα από τα βασικά στοιχεία του νομοσχεδίου είναι η θεσμοθέτηση της δυνατότητας της ΕΥΠ να παρακολουθεί πολιτικά πρόσωπα. Σε αυτά σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στο νομοθέτημα περιλαμβάνονται «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τα μέλη της κυβέρνησης και οι υφυπουργοί, οι βουλευτές και τα μέλη του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και τα ανώτατα μονοπρόσωπα όργανα των ΟΤΑ Α’ και Β΄ βαθμού».

Στην διαδικασία για την άρση του απορρήτου στα πρόσωπα αυτά ορίζονται επιπλέον ασφαλιστικές δικλείδες, όμως σε κάθε περίπτωση διαμορφώνεται ένα πλαίσιο προκειμένου τα πολιτικά πρόσωπα να παρακολουθούνται, το οποίο δεν υπήρχε στην προηγούμενη νομοθεσία. Η βασική ασφαλιστική δικλείδα είναι το να δοθεί άδεια εντός 24 ωρών από τον Πρόεδρο της Βουλής ή σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις από τον πρωθυπουργό. Επίσης την παρακολούθηση των πολιτικών προσώπων μπορεί να ζητήσει μόνον η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών και όχι η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, όπως ισχύει για τις υπόλοιπες περιπτώσεις νόμιμων επισυνδέσεων.

Όλοι υπό παρακολούθηση

Το δεύτερο βασικό στοιχείο είναι η διεύρυνση της δυνατότητας παρακολούθησης πολιτών μέσω της «διαστολής» της έννοιας «εθνική ασφάλεια» που περιγράφεται στο προτεινόμενο νομοθέτημα. Μάλιστα με βάση τον ορισμό της έννοιας των πολιτικών προσώπων που προαναφέρθηκε η δυνατότητα αυτή αφορά στελέχη πολιτικών κομμάτων, νεολαιών, συνδικαλιστικών οργανώσεων και γενικότερα φορέων που ασκούν πολιτική δραστηριότητα.

Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο οι λόγοι «εθνικής ασφάλειας» μπορεί να αφορούν ένα ευρύτατο πλέγμα που ξεκινά από την εθνική άμυνα και φθάνει στην …προστασία του περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι εθνική ασφάλεια αφορά «την προστασία των βασικών λειτουργιών του κράτους και των θεμελιωδών συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου και περιλαμβάνουν την πρόληψη και την καταστολή δραστηριοτήτων ικανών να επιφέρουν πλήγμα στις συνταγματικές, πολιτικές, οικονομικές ή κοινωνικές δομές της χώρας όπως, ιδίως, λόγοι σχετικοί με την εθνική άμυνα, την εξωτερική πολιτική, την ενεργειακή ασφάλεια, την κυβερνοασφάλεια και την προστασία από άλλες υβριδικές απειλές, την προστασία του νομίσματος και της εθνικής οικονομίας, την προστασία από ανθρωπιστική κρίση, τη δημόσια υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος».

Οι προβλέψεις αυτές έχουν ήδη εγείρει τις έντονες ενστάσεις συνταγματολόγων. Ενδεικτική είναι η ανάρτηση του Ξενοφώντα Κοντιάδη στα social media που επισήμανε πως «ο ορισμός της «εθνικής ασφάλειας» που προβλέπει το νομοσχέδιο είναι αντισυνταγματικός ως εξαιρετικά ευρύς, σε αντίθεση προς το άρθρο 19 παρ. 1 του Συντάγματος που επιτάσσει στενή ερμηνεία». Του κινδύνους αυτούς άλλωστε είχε επισημάνει ο συνταγματολόγος σε συνέντευξη που παραχώρησε στο News 24/7 πριν μερικούς μήνες.

Για τις παρακολουθήσεις των φυσικών προσώπων στο νομοσχέδιο προβλέπεται πλέον μία «έξτρα» εισαγγελική υπογραφή. Έτσι εκτός από τους ειδικούς εισαγγελείς της ΕΥΠ ή της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίες θα αποτελεί προϋπόθεση και η έγκριση από Αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου εντος 24 ωρών από την διατύπωση του αιτήματος.

Τρία χρόνια

Παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο έρχεται ως η θεσμική απόκριση της κυβέρνησης στο σκάνδαλο των υποκλοπών και την παρακολούθηση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ Νίκου Ανδρουλάκη, είναι σαφές ότι δεν πρόκειται να δώσει απαντήσεις για την συγκεκριμένη υπόθεση. Ούτε επίσης στο ζήτημα της παρακολούθησης του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη.

Αιτία το ότι σύμφωνα με την επίσημη κυβερνητική θέση με το νομοσχέδιο «προτείνεται η ενημέρωση του υποκειμένου υπό την προϋπόθεση ότι δεν διακυβεύεται ο σκοπός για τον οποίο διατάχθηκε η άρση και μετά την πάροδο 3 ετών από την παύση της». Μάλιστα η διάταξη αυτή δεν έχιε καν αναδρομική ισχύ. Έτσι οι διατάξεις του νομοσχεδίου ουσιαστικά απαγορεύουν να υπάρξει οποιαδήποτε πληροφόρηση για τα ζητήματα αυτά την επόμενη 3ετία. Μακροπρόθεσμα μάλιστα δίνουν την δυνατότητα στην εκάστοτε κυβέρνηση να αρνηθεί την ενημέρωση εφόσον εκτιμά ότι συντρέχουν ακόμη οι λόγοι παρακολούθησης.

Καλύπτεται έτσι πί της ουσίας η υπόθεση της παρακολούθησης του προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η χρονική προθεσμία ουσιαστικά δεν έχει πραγματικό νόημα αφού ταυτόχρονα προβλέπεται η καταστροφή του υλικού μόλις 6 μήνες μετά την παύση της παρακολούθησης. Οι προθέσεις αυτές έχουν ήδη προκαλέσει την αντίδραση της αξιωματικής αντιπολίτευσης που μιλά για μεθόδευση ώστε η χώρα να βαδίσει στις εκλογές το 2023 δίχως να υπάρξει διαλεύκανση της υπόθεσης των παρακολουθήσεων.

Τα παράνομα λογισμικά

Σημαντικά ερωτηματικά εγείρει το νομοσχέδιο και όσον αφορά την γενικευμένη απαγόρευση της χρήσης λογισμικών παρακολούθησης. Παρά το ότι γίνεται αναφορά στο ότι πλέον τέτοια λογισμικά δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην επικράτεια, καταγράφονται δύο «παράθυρα» στο νομοθέτημα.

Το πρώτο αφορά το άρθρο που σχετίζεται με την προμήθεια λογισμικών παρακολούθησης από την ΕΥΠ. Εκεί αναφέρεται πως «με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται εντός τριών μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος, μετά από πρόταση των Υπουργών Προστασίας του Πολίτη, Εθνικής Άμυνας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες είναι επιτρεπτή η σύναψη συμβάσεων εκ μέρους κρατικών δομών για την προμήθεια λογισμικών ή συσκευών παρακολούθησης του άρθρου 370ΣΤ του Ποινικού Κώδικα για την εκπλήρωση των σκοπών τους».

Επίσης το ποια λογισμικά είναι παράνομα και ποια όχι θα ορίζεται από την εκάστοτε διοικητή της ΕΥΠ. Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο«ο κατάλογος απαγορευμένων λογισμικών ή συσκευών παρακολούθησης επικαιροποιείται με απόφαση του Διοικητή της ΕΥΠ το αργότερο κάθε 6 μήνες. Επιπλέον, με ανακοίνωση του Διοικητή της ΕΥΠ, που αναρτάται στον ιστοχώρο της Υπηρεσίας ενημερώνεται το κοινό για τα απαγορευμένα λογισμικά».

Γεράσιμος Λιβιτσάνος

news247.gr

eurokinissi