Όταν το Facebook δεν έκρυψε ένα σχόλιο, αλλά την πραγματικότητα

Ένα γεγονός, μια φωτογραφία, η ανάρτησή της στο Facebook με λεζάντα την είδηση και η εξαφάνισή της από το ίδιο το μέσο. Όσα έγιναν στο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης στις αρχές της εβδομάδας προκαλούν οργή και πολλά ερωτήματα.

Το ‘κατέβασμα’ αναρτήσεων άρχισε αρκετές ημέρες νωρίτερα σε διάφορα προφίλ που τάσσονταν υπέρ της ικανοποίησης του αιτήματος του Δημήτρη Κουφοντίνα, όχι γιατί υποστήριζαν τον ίδιο αλλά γιατι ζητούσαν να εφαρμοστεί ο νόμος. Το Facebook κατέβασε αναρτήσεις και προφίλ ακόμη και νομικών και δημοσιογράφων αλλά και του γιου του, Έκτορα Κουφοντίνα. Όμως, το αποκορύφωμα αυτής της πρακτικής του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης και αυτό που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων ήταν όταν την Δευτέρα 1/3 επαγγελματίες φωτορεπόρτερ που χρησιμοποιούν το facebook ως μέσο προβολής της δουλειάς τους, είδαν μέσα σε λίγα λεπτά τις φωτογραφίες τους να εξαφανίζονται γιατί “παραβίασαν τους όρους της κοινότητας”.

Επαγγελματίες που ανεβάζουν καθημερινά φωτογραφίες από τα θέματα που καλύπτουν, είτε είναι μια πορεία στο κέντρο της Αθήνας, είτε σεισμός, πλημμύρα ή φωτιά, μια συνεδρίαση στη Βουλή, έλεγχοι της αστυνομίας στο lockdown, κλειστά καταστήματα λόγω πανδημίας, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ή μια θεατρική παράσταση. Οι φωτορεπόρτερ αυτοί είδαν μηνύματα από το facebook για παραβίαση των όρων της κοινότητας όταν την περασμένη Δευτέρα ανέβασαν εικόνες από την πορεία για τον Δημήτρη Κουφοντίνα. Οι λεζάντες που συνόδευαν τις φωτογραφίες δεν περιείχαν κάποιο σχόλιο, απλώς ανέφεραν τι έγινε, πού, πότε και γιατί. Δηλαδή την είδηση.

Το Facebook όμως “διαπίστωσε” ότι αυτές οι αναρτήσεις “παραβιάζουν τους όρους της κοινότητας” και τις εξαφάνισε. Το ίδιο έκανε και σε διάφορα προφίλ χρηστών που αναδημοσίευσαν τις συγκεκριμένες φωτογραφίες. Στους φωτορεπόρτερ και κάποιος χρήστες το Facebook επέβαλε και “ποινές “ αποκλεισμού για ώρες ή ακόμα και πολλές μέρες.

Ακολούθησαν σφοδρές αντιδράσεις στο Facebook, ανακοίνωση της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδας και μετά από μερικές ώρες το μέσο επέστρεψε τις αναρτήσεις στα προφίλ εκείνων που τις είχαν κάνει.

“Έχουμε μια λογοκρισία, από ένα μέσο που δεν ελέγχεται απο πουθενά”

Ο γγ της Ένωσης φωτορεπόρτερ Ελλάδος Βασίλης Ασβεστόπουλος είναι κατηγορηματικός: “Οι φωτογραφίες δεν είχαν ούτε αναφορά του ονόματος του Κουφοντίνα, ούτε οι φωτογράφοι έπαιρναν θέση. Έδωσαν μια λεζάντα σε μία φωτογραφία, την οποία έβγαλαν. Και ανέβασαν αυτή τη φωτογραφία στο Facebook, όπου έχουν λογαριασμό και δηλώνουν ότι είναι φωτορεπόρτερ” λέει στο News24/7.

“Το Facebook, στην ουσία, χρησιμοποιεί όλα τα προφίλ των χρηστών για να προσελκύσει και διαφημιστές. Σφετερίζεται λοιπόν το υλικό του καθενός, κερδίζει διαφημιστές από τη δουλειά του κι από πάνω τον λογοκρίνει κιόλας. Ο φωτορεπόρτερ που έκανε αυτή την ανάρτηση, πήγε κάποιου που έγινε κάτι, το απεικόνισε και το ανέβασε. Το Facebook του είπε οτι έχεις παραβιάσει τους όρους της κοινότητάς μας, διαφημίζεις την τρομοκρατία κι εγώ σου κατεβάζω την ανάρτηση και σου επιβάλλω ποινές ωρών ή ημερών. Δεν ταιριάζει με την έννοια της Δημοκρατίας . Βλάπτει και τον ίδιο τον φωτορεπόρτερ. Του κατεβάζουν το προφίλ λέγοντας του ουσιαστικά οτι είσαι φιλοτρομοκράτης. Απο πού κι ως που; Είναι και προσβλητικό προς τον άνθρωπο και μειωτικό της προσωπικότητάς του και εκμετάλλευση ενός δικαιώματος που κανείς δεν το έδωσε στο Facebook”.

Κι όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που σύμφωνα με την τελευταία μέτρηση του ινστιτούτου Reuters, το 57% των Ελλήνων χρηστών του Facebook, το επιλεγεί ως μέσο ενημέρωσης -τη στιγμή που μόλις το 28% εμπιστεύεται τα ΜΜΕ.

Τι απαντά το Facebook

Λίγες ώρες μετά το ΄κατέβασμα’ των αναρτήσεων, το facebook τις επανάφερε ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις δεν ανέστειλε τις “ποινές” αποκλεισμού. Σε ανακοίνωσή της η εταιρεία ανέφερε:

«Οι τρομοκράτες, οι βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες και οι οργανώσεις μίσους δεν έχουν θέση στο Facebook και το Instagram. Σύμφωνα με την πολιτική μας για τα Επικίνδυνα Άτομα και Οργανώσεις, απαγορεύουμε σε μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως ο κ. Κουφοντίνας, να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες μας, καθώς επίσης, αποκλείουμε δημοσιεύσεις που επιδοκιμάζουν ή υποστηρίζουν αυτά τα άτομα και τις ενέργειές τους κάθε φορά που λαμβάνουμε σχετική γνώση. Ωστόσο, επιτρέπουμε στους χρήστες μας να συζητούν ουδέτερα για αυτά τα άτομα και να δημοσιεύουν ειδήσεις σχετικές με τις ενέργειές τους.

Παρόλο που σημειώνεται μεγάλη πρόοδος στα συστήματά μας, αυτά δεν παύουν να μην είναι τέλεια, με αποτέλεσμα κατά περιπτώσεις να γίνονται λάθη, όπως συνέβη στην προκειμένη. Το περιεχόμενο που αφαιρέθηκε κατά λάθος επαναφέρθηκε, όταν αυτό διαπιστώθηκε».

Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει είναι το πώς ένας τόσο μεγάλος οργανισμός, ένας κολοσσός, που δεν γεννήθηκε χθες αλλά μετράει αρκετά χρόνια λειτουργίας, υπέπεσε σε ένα τέτοιο “λάθος”; Μέχρι πρότινος κατέβαζε αναρτήσεις που περιείχαν γυμνό (ακόμα κι αν επρόκειτο για έργο τέχνης ή ιστορική φωτογραφία). Τώρα όμως, έκοψε την πραγματικότητα, κάτι που συνέβη στο κέντρο της Αθήνας και προχώρησε με λογοκριτική μανία σε κατέβασμα δεκάδων- ίσως εκατοντάδων αναρτήσεων που απλώς αναδημοσίευσαν τις φωτογραφίες. Είναι θέμα αλγόριθμου; Κι αν ναι, γιατί δεν συμβαίνει το ίδιο με ομοφοβικές, σεξιστικές ή ρατσιστικές αναρτήσεις χρηστών;

“Ποιος ελέγχει τον ελεγκτή;” διερωτάται ο κ. Ασβεστόπουλος. “Εδώ υπάρχει μια λογοκρισία στην οποία δεν λογοδοτεί πουθενά αυτός που λογοκρίνει” τονίζει.

Οι δίκες στη Γερμανία

Όπως αναφέρει ο γγ της ΕΦΕ, “στη Γερμανία πρόσφατα αρνητές του κορονοϊού μπήκαν στο προαύλιο της Βουλής, φωνάζαν, κρατούσαν πανό, επιτέθηκαν στους αστυνομικούς. Ανέβηκαν φωτογραφίες από αυτό το γεγονός στο Facebook και ουδείς τις κατέβασε. Γιατί να τις κατεβάσει, αφού πρόκειται για γεγονότα. Θα κατεβάσουν εάν κάποιος πάρει μία φωτογραφία και γράψει για παράδειγμα, ‘βλέπετε εμείς είμαστε περισσότεροι, άρα δεν υπάρχει covid’. Αυτή η ανάρτηση έχει το σχόλιο μέσα“.

Ο ίδιος προσθέτει οτι “στη Γερμανία υπάρχει νόμος που λέει οτι αν παραβιάζεται η κείμενη νομοθεσία για ρατσισμό, προσβολή προσωπικότητας, προάσπιση τρομοκρατίας κλπ, τότε υπάρχει η δυνατότητα να κατέβει κάποια ανάρτηση‘”.

Ωστόσο, “έχουν γίνει δίκες για κάποιους που τους κατέβασε κάτι το Facebook και δόθηκαν αποζημιώσεις”.

“Ο φωτορεπόρτερ πάει παντού” καταλήγει ο κ. Ασβεστόπουλος. “Είναι τα μάτια του κόσμου. Η δουλειά του είναι να πάει εκεί όπου γίνεται κάτι, να βγάλει την εικόνα του και αποστολή του είναι- όπως είχε πει ο Γιάννης Μπεχράκης- να τη διαδώσει όπου μπορεί, για μην μπορεί να πει κανείς “αυτό δεν το ήξερα”.

Ν. Σμυρναίος: Προφανώς και μεσολάβησε ανθρώπινο χέρι στο κατέβασμα των φωτογραφιών

Τελικά πως ενεργούν τα social media, και ιδιαίτερα το facebook, σε ανάλογες περιπτώσεις; Πόσο πιθανόν είναι τα μέσα να εφαρμόζουν ή όχι πολιτικές επιθυμίες ή ακόμα και εντολές; Το NEWS24/7 συζήτησε με τον Νίκο Σμυρναίο, καθηγητή στο τμήμα ψηφιακών μέσων στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης και συγγραφέα και πήρε απαντήσεις αν μην τι άλλο μη αναμενόμενες.

Στο θέμα των φωτογραφιών στο facebook από τις πορείες για τον Δημήτρη Κουφοντίνα διαπιστώθηκε το εξής: Πρώτα κατέβηκαν, στη συνέχεια ξανανέβηκαν. Mεσολαβεί εκτός από περίφημο αλγόριθμο και ανθρώπινο χέρι;

Προφανώς και μεσολαβεί ανθρώπινο χέρι, σίγουρα. Φάνηκε άλλωστε και από την ανακοίνωση του facebook στην οποία έκανε λόγο για λάθος.

Tελικά πως επιλέγει να δρα το facebook σε ανάλογες περιπτώσεις;

Υπάρχουν τρία επίπεδα ελέγχου περιεχομένου. Το πρώτο επίπεδο έχει να κάνει με τις αναφορές χρηστών. Οταν γίνεται αναφορά από κάποιον, αρχίζει να “τρέχει” μία διαδικασία αυτόματα. Αλγόριθμος τσεκάρει το περιεχόμενο για το οποίο έγινε η αναφορά. Τσεκάρει κείμενο, λέξεις κλειδιά και εικόνες. Σύμφωνα με τις παραμέτρους που έχουν μπει στο συγκριμένο αλγόριθμο, αυτός εξαφανίζει κάποια περιεχόμενα. Παράδειγμα: Θα εξαφανίζεις το περιεχόμενο που έχει μία συγκεκριμένη λέξη και ένα συγκεκριμένο αριθμό share και like. Προφανώς, όπως γίνεται αντιληπτό, δεν ενδιαφέρει ένα ποστ που έχει ένα like, ένα ποστ που δεν έχει δημοφιλία.

Και από εκεί και πέρα;

Αν δεν υπάρξουν αντιδράσεις, η υπόθεση σταματά εκεί. Αν όμως υπάρξουν αντιδράσεις, ας πούμε έφεση χρήστη μέσα από τη διαδικασία που προβλέπει το facebook, ή αν προκύψει θόρυβος στα ΜΜΕ, τότε πάμε στον έλεγχο από άνθρωπο.

Ποιο είναι το εργασιακό προφίλ αυτών των ανθρώπων;

Δουλεύουν κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και οι μισθοί τους είναι συνήθως πολύ χαμηλοί. Αντιμετωπίζουν, επίσης, πολύ μεγάλη πίεση για συγκεκριμένη παραγωγικότητα, υπάρχουν στόχοι καθημερινά που κάθε εργαζόμενος πρέπει να επιτυγχάνει. Αυτοί οι άνθρωποι όταν πηγαίνουν στο γραφείο έχουν να διαπραγματευτούν διάφορες παραμέτρους, δεν περνάνε απλά το χρόνο τους μπροστά από έναν υπολογιστή. Φυσικά η πίεση για παραγωγικότητα φέρνει και λάθη.

Οπως στην περίπτωση Κουφοντίνα…

Το παράδειγμα της υπόθεσης Κουφοντίνα είναι πολύ χρήσιμο ακόμα και για έρευνα. Το faceboοk λέει ότι δεν έχουν θέση στο μέσο οι τρομοκράτες και οι υποστηρικτές τους. Εν προκειμένω όμως τίθεται το ερώτημα: Αυτοί που γράφουν για τον Κουφοντίνα υποστηρίζουν τον ίδιο ή το σεβασμό στο νόμο και τα δικαιώματα των κρατουμένων; Η, απλά, και αυτό ισχύει κυρίως για τους δημοσιογράφους-χρήστες, περιγράφουν αυτό που συμβαίνει; Σ’ αυτήν την περίπτωση για να διαπιστωθεί η διαφορά χρειάζεται χρόνος και προσοχή. Και πάλι όμως η εικόνα μπορεί να μην είναι απολύτως ξεκάθαρη. Κάποιος που φωτογραφίζει το πανό “Γεννήθηκα 17Ν” πως μπορεί να χαρακτηριστεί; Αρα, όπως γίνεται αντιληπτό, είναι θέμα ερμηνείας. Η ερμηνεία γίνεται μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο που εξήγησα παραπάνω. Η συνήθης τακτική από το faceboοk είναι να κατεβάζει επίμαχο περιεχόμενο και εν συνεχεία να αφουγκράζεται τις αντιδράσεις. Αν διαπιστώσει ότι οι αντιδράσεις είναι πολλές, κάνει λόγο για λάθος…

Αρα, έχει ξανασυμβεί αυτό;

Χιλιάδες φορές. Και όχι μόνο στο facebook αλλά και στο Twitter και σε άλλα social media. H λογική τους είναι απλή. “Καλύτερα να κατεβάσω πρώτα και να διορθώσω μετά λέγοντας ότι έκανα λάθος, παρά να αφήσω κάτι online που μπορεί να μου προκαλέσει προβλήματα, ακόμα και νομικής φύσης”. Πρόκειται για μέτρο ας το πούμε προληπτικό. Το κάνω και εν συνεχεία διαπιστώνω τις συνέπειες. Στο ζήτημα με τις φωτογραφίες από την πορεία για τον Κουφοντίνα, αν δεν είχε αντιδράσει κανείς, το θέμα θα παρέμενε ως είχε και οι εν λόγω φωτογραφίες δεν θα ανέβαιναν ποτέ ξανά.

Ενα ερώτημα που τίθεται πολύ τις τελευταίες ημέρες είναι το εξής: Μήπως υπάρχει συνεννόηση μεταξύ της εταιρίας που κάνει αυτή τη δουλειά για το facebook στην Ελλάδα και της ελληνικής κυβέρνησης;

Οχι, δεν νομίζω ότι γίνεται αυτό. Πρώτα απ’ όλα δεν πιστεύω ότι η Teleperfomance έχει αυτονομία στους κανόνες ελέγχου που εφαρμόζει. Αν κάνει κάτι τέτοιο, οι κινδύνοι που αντιμετωπίζει είναι μεγάλοι, κυρίως από το ίδιο το facebook. Το ρίσκο είναι σημαντικό, ειδικά αν μιλάμε για πολιτικό ζήτημα. Οι εργολάβοι ακολουθούν τους κανόνες του facebook. Το πολιτικό παιχνίδι παίζεται στο επίπεδο του facebook απευθείας.

Δηλαδή;

Στην Τουρκία, για παράδειγμα, η κυβέρνηση ζήτησε να λογοκριθούν σελίδες Κούρδων και αξίωσε από το facebook να ορίσει νόμιμο εκπρόσωπο στην Τουρκία αν θέλει να συνεχίσει τη λειτουργία του στη χώρα. Το facebook αποφάσισε με όρους οικονομικούς. Δεν θέλησε να χάσει μία μεγάλη αγορά όπως είναι αυτή της Τουρκίας και οι κεφαλές της εταιρίας ικανοποίησαν και τα δύο τουρκικά αιτήματα. Λογόκριναν τις κουρδικές σελίδες και όρισαν αντιπρόσωπο. Το πολιτικό παιχνίδι που παίζει το facebook δεν έχει να κάνει με ιδεολογία, παρά μόνο με την κερδοφορία της εταιρίας. Αυτό σημαίνει ότι στην ελληνική περίπτωση η πιθανότητα να υπάρχουν καθαρά πολιτικοί λόγοι πίσω από ενέργειες όπως το κατέβασμα φωτογραφιών είναι πολύ μικρή. Πρώτον γιατί η ελληνική αγορά είναι πολύ μικρή και δεύτερον διότι ο συσχετισμός δύναμης της οποιασδήποτε ελληνικής κυβέρνησης με το facebook βγάζει κερδισμένη την εταιρία ξεκάθαρα. Η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβάλλει κάτι, όπως έκανε πχ ο Μακρόν ή ο Μπάιντεν. Βέβαια τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς. Αλλά είναι τραβηγμένο στα όρια της θεωρίας συνομωσίας.

Μήπως υπάρχει κάποια παράμετρος στο ζήτημα που αγνοούμε;

Υπάρχει μία την οποία την έχουν συζητήσει και σχολιάσει ελάχιστοι μέχρι τώρα. Η υπόθεση Κουφοντίνα έχει να κάνει άμεσα με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Η πολιτική ελέγχου περιεχομένου εταιριών όπως το facebook είναι 100% συμβατή με την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Αρα κάτι που έχει να κάνει με “αριστερή” και “αντιμπεριαλιστική” τρομοκρατία συνιστά red alert. Συμπερασματικά τo πρόβλημα ξεπερνάει το στενό πλαίσιο της ελληνικής πολιτικής σκηνής.

Το Twitter έχει διαφορετική προσέγγιση σε θέματα λογοκρισίας;

Βέβαια, ναι. Εχει μεγαλύτερη ανοχή στην ελευθερία του λόγου. Και έχουμε να κάνουμε στην περίπτωσή του με μικρότερη εταιρία σε σχέση μ’ αυτή του facebook, δεν μπορεί το twitter να διαπραγματευτεί με κράτη. Είναι πάντως μέσο πιο προοδευτικό. Γι’ αυτό άλλωστε δεν μπορούμε να μιλάμε για social media γενικά, αλλά να βλέπουμε πάντα συγκεκριμένα παραδείγματα. Στην περίπτωση Κουφοντίνα η διαφορά αντιμετωπίσης μεταξύ facebook και twitter είναι χαώδης. Ομως, όταν παρουσιάζεται πρόβλημα, το twitter κάνει ότι και το facebook. Κατεβάζει και εν συνεχεία, σε περίπτωση αντιδράσεων, ανεβάζει ξανά. Και επαναλαμβάνω: Ενας αλγόριθμος, μία μηχανή ουσιαστικά, είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπινου λόγου. Χιούμορ, για παράδειγμα ή μεταφορική χρήση μίας λέξης. Χρειάζεται, άρα, ο ανθρώπινος παράγοντας αλλά ο ανθρώπινος παράγοντας έχει κόστος.

Τα καθορίζουν όλα άρα “οι νόμοι της αγοράς”…

Το πρόβλημα είναι πρόβλημα πολιτικής οικονομίας. Δεν έχει να κάνει, για να επικαλεστώ ένα ελληνικό παράδειγμα, με τη λίστα Πέτσα. Πρόκειται για προβλήματα δομικά. Το ότι το facebook αρνείται να προσλάβει το διπλάσιο αριθμό moderators και να τους πληρώσει σωστά δεν είναι ζήτημα πολιτικών σχέσεων. Απλά δεν το επιθυμούν οι μέτοχοι γιατί κοστίζει. Το πρόβλημα, σε τελική ανάλυση, είναι ο καπιταλισμός”.

news247.gr

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΑΝΤΟΥΝΑΣ