Πέντε συμπεράσματα για τον Αλέξη Τσίπρα μετά το Harvard

Η περίοδος στο Harvard φαίνεται να σηματοδοτεί μια νέα φάση των παρεμβάσεων του Αλέξη Τσίπρα και της επανατοποθέτησής του σε σχέση με το διεθνές και εγχώριο πολιτικό σκηνικό.

Πρώτον, ο πρώην Πρωθυπουργός είναι από τις ελάχιστες πολιτικές προσωπικότητες στη Δύση που αναφέρεται στην ανάγκη για συντονισμό των προοδευτικών δυνάμεων σε ένα ευρύτερο κίνημα κατά της ακροδεξιάς. Η περσινή Διεθνής Διάσκεψης στην Αθήνα είχε ως αφορμή την άνοδο Λεπέν στη Γαλλία με την συγκρότηση του Λαϊκού Μετώπου, αλλά και την προάσπιση της Συμφωνίας των Πρεσπών απέναντι στην εκλογή των εθνικιστών στη Βόρεια Μακεδονία. Ήταν αδιαμφισβήτητα μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της χρονιάς για τις προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη. Φέτος, όπως διαφάνηκε και από την ομιλία του στο Harvard Kennedy School για το μέλλον των προοδευτικών δυνάμεων, ο Αλέξης Τσίπρας παίρνει ως αφορμή την εκλογή Τραμπ και την παρουσία του στις ΗΠΑ για να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός κινήματος δημοκρατίας και δικαιοσύνης στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, στα πρότυπα του κινήματος κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης πριν 30 χρόνια και του κινήματος κατά της λιτότητας και των δισεκατομμυριούχων της wall street που αναπτύχθηκε κατά την κρίση. Δεν αποκλείεται και η διοργάνωση μιας δεύτερης πρωτοβουλίας σε αυτά τα πρότυπα τον Ιούνιο.

Δεύτερον, ο Αλέξης Τσίπρας μέσω της εθνικής του πυξίδας και των ομιλιών του στο Harvard επιμένει να τοποθετείται στα μεγάλα διλήμματα για το ποια πρέπει να είναι η θέση της Ελλάδας και της Ευρώπης σε ένα πολυπολικό κόσμο, όπου η αποσταθεροποίηση και οι κρίσεις εντείνονται. Σε μια περίοδο που υπάρχει πληθωρισμός τοποθετήσεων επί των κοσμοθεωριών όλων των αποχρώσεων της δεξιάς στην Ελλάδα – σκληρή (Σαμαράς), λαϊκή (Καραμανλής, Δένδιας) και νεοφιλελεύθερη (Μητσοτάκης)- η φωνή Τσίπρα είναι παραπάνω από απαραίτητη. Ειδικά δε το όραμά του για μια διεκδικητική, πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική από την Ελλάδα, τόσο εντός της ΕΕ όσο και πέρα από αυτήν, με ανάδειξη του ρόλου της ως πυλώνα ειρήνης και σταθερότητας, καθώς και η έντονη κριτική του στην εξωτερική πολιτική Μητσοτάκη- κυρίως στα ελληνοτουρκικά. Όπως και οι προτάσεις του για την ευρωπαϊκή κοινή εξωτερική πολιτική με αφορμή τα λάθη της στο ουκρανικό, στο παλαιστινιακό, στο μεταναστευτικό και στα δυτικά βαλκάνια. Ιδιαίτερη αξία έχει και η πρότασή του για πίεση στη Γερμανία -με αφορμή το νέο οικονομικό της πρόγραμμα- με σκοπό συγκεκριμένες αλλαγές στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Αλλά και θέση του υπέρ της ενίσχυσης των σχέσεων ΕΕ-Κίνας με αφορμή των εμπορικό πόλεμο που εξαπέλυσε ο Αμερικανός Πρόεδρος.

Τρίτον, αναφέρεται για πρώτη φορά σε μια «προοδευτική πυξίδα» στο πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο της «κυβερνώσας αριστεράς». Σε αυτή τη βάση προτάσσει :

– την ανάγκη για αντιμετώπιση των ανισοτήτων ως πρωταρχική
– μια επιθετική πολιτική φορολόγησης του μεγάλου πλούτου,
– τη σύγκρουση με ολιγαρχικές δυνάμεις που διεκδικούν πολιτική εξουσία,
– την ακύρωση της λογικής των «αρίστων» με στήριξη της δημόσιας παιδείας και θωράκιση της «αξιοπρέπειας της εργασίας» σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες και ιδίως εκτός μεγάλων πόλεων
– τη στήριξη του κοινωνικού και αναδιανεμητικού ρόλου του κράτους

Τέταρτον, στο πλαίσιο αυτής της προοδευτικής πυξίδας, αρνείται να περιοριστεί στα θέματα που αποτελούν το προνομιακό πεδίο της Αριστεράς, αλλά επιμένει να τοποθετείται στα υπόλοιπα μεγάλα διακυβεύματα της εποχής που μονοπωλούνται από το αφήγημα της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς. Κυρίως σε σχέση με την οικονομική ανάπτυξη και ασφάλεια.

Άλλωστε οι παρεμβάσεις του για την οικονομία φαίνεται να βασίζονται στο πλαίσιο που ο ίδιος παρέθεσε στη Διάσκεψη του Ινστιτούτο στον Πειραιά όπου μίλησε για ένα Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης στη βάση των τεσσάρων Α: Ανάπτυξη, Αναδιανομή, Ασφάλεια, Ανθεκτικότητα.

Όπως σημειώνει δεν αρκεί μια σύγκρουση με τα μεγάλα συμφέροντα για αντιμετώπιση των ανισοτήτων. Τονίζει ότι «Μια τέτοια σύγκρουση μπορεί να ξαναφέρει κοντά τα λαϊκά στρώματα μόνο αν δίνει μια οικονομική προοπτική για το μέλλον τους και το μέλλον των παιδιών τους». Σε αυτό το πλαίσιο στηρίζει
– τον αναπτυξιακό και ρυθμιστικό ρόλο του κράτους σε σχέση με την αγορά
– την αναβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών (απέναντι στην «ισοπεδωτική λογική ακροδεξιών και αντισυστημικών δυνάμεων»)
– και κυρίως την ανάγκη για έναν «προοδευτικό οικονομικό πατριωτισμό» που επενδύει στα εθνικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και στις νέες τεχνολογίες και στηρίζει την υγιή επιχειρηματικότητα

Επιπλέον, αρνείται να εκχωρήσει την έννοια της ασφάλειας στην Δεξιά και Ακροδεξιά σε μια περίοδο όπου η ανασφάλεια αποτελεί οριζόντιο χαρακτηριστικό στις δυτικές κοινωνίες. Τονίζει τη σημασία της «οικειοποίησης της έννοιας της ανθρώπινης ασφάλειας» από τις προοδευτικές δυνάμεις με έμφαση στην κρατική ανθεκτικότητα απέναντι στις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση και οι πανδημίες. Όπως και την ανάγκη η ξενοφοβία να αντιμετωπιστεί με μια ολοκληρωμένη μεταναστευτική πολιτική προστασίας τόσο των συνόρων όσο και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πέμπτον, ο Αλέξης Τσίπρας έχει μιλήσει σταθερά για την σημασία που έχει η ανάκτηση της ισορροπίας του ελληνικού πολιτικού συστήματος τονίζοντας ότι αν δεν ανέβουν οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ελλάδα θα ισχυροποιηθεί η Ακροδεξιά.

Επιπλέον, στη Διάσκεψη του Βήματος τον Δεκέμβριο υπογράμμισε ότι η κοινοβουλευτική σύγκρουση και η υπάρξη μιας δυναμικής – όχι συναινετικής- αντιπολίτευσης αποτελεί προυπόθεση για τη λειτουργία της δημοκρατίας ειδικά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που δεν διαθέτει ισχυρές θεσμικές δικλείδες. Σε αυτό το πλαίσιο απορρίπτει και τη λογική του ακραίου κέντρου για το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Όπως σημειώνει στο άρθρο του στους New York Times, η αντικατάσταση της παραδοσιακής διαχωριστικής γραμμής αριστερά – δεξιά, από το τεχνητό δίπολο κέντρο – άκρα έχει συμβάλει στην υπονόμευση της Δημοκρατίας και στην άνοδο της ακροδεξιάς «καθώς μεταξύ των δύο αυτών πολιτικών επιλογών όλο και περισσότεροι πολίτες επιλέγουν την δεύτερη».

Τι λέει όμως για την Αριστερά;
Στη Διεθνή Διάσκεψη του Ιουνίου- σαφώς επηρεασμένος από το Λαικό Μέτωπο στο Παρίσι- μίλησε για τη σημασία της συνεργασίας των ευρύτερων προοδευτικών δυνάμεων. Τον Οκτώβριο όμως στην εκδήλωση του Ινστιτούτου στον Πειραιά είπε:

«Στην προηγούμενη εναρκτήρια εκδήλωσή μας τον Ιούνιο, είχα μιλήσει για την ανάγκη να δώσουμε οι προοδευτικές δυνάμεις και οι προοδευτικοί πολίτες περισσότερο χώρο στο «μαζί». Να μάθουμε πρόσθεση και πολλαπλασιασμό και να αφήσουμε τη διαίρεση και την αφαίρεση. Φοβάμαι ότι τους μήνες που πέρασαν συνέβη το αντίθετο. Αλλά και ταυτόχρονα οι πολιτικές εξελίξεις είναι τόσο σύνθετες που δε μπορούν να απαντηθούν με απλά εκλογικά μαθηματικά. Ίσως να μην αρκεί πια η πρόσθεση».

Η νύξη περί της ανάγκης όχι πρόσθεσης, αλλά αφαίρεσης, ήταν σαφής. Ακόμα πιο κρίσιμη, όμως, ήταν η αναφορά του στους στόχους του Ινστιτούτου που «είναι η παραγωγή πολιτικής και η συνεισφορά σε έναν αναγκαίο δημόσιο διάλογο καθώς και σε αναγκαίες προγραμματικές συγκλίσεις». Όπως είπε όμως και πάλι στον Πειραιά: «χωρίς κοινωνικές διεργασίες δεν μπορεί να υπάρξει πολιτικό υποκείμενο αλλαγής.

Η συγκρότηση του Λαϊκού Μετώπου δεν ήταν μια τεχνητή συγκόλληση από τα πάνω, αλλά απαίτηση της κοινωνικής αντιπολίτευσης, στις γειτονιές, τα συνδικάτα, τα πανεπιστήμια, στους χώρους δουλειάς.

Έτσι κι εδώ κανένα σχέδιο μεταρρυθμίσεων και ρήξεων δε θα υλοποιηθεί αν πρώτα δεν εκφράσει και κινητοποιήσει τη πλειοψηφία της κοινωνίας μας. «Μήπως οι προτάσεις για μεταρρυθμίσεις και ρήξεις πρέπει να μεταφερθούν και να συζητηθούν στις γειτονιές, τα συνδικάτα, τα πανεπιστήμια, στους χώρους δουλειάς»;

Βασίλης Σκουρής

dnews.gr