Ποιος μίλησε πραγματικά από το Ιμραλί; Ο Οτσαλάν ή η Άγκυρα;

«Τα στερνά τιμούν τα πρώτα», λέει η λαϊκή σοφία, τονίζοντας πως η συνέπεια μέχρι το τέλος είναι αρετή. Το ερώτημα είναι αν η πρόσφατη δήλωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο ή αν αποτελεί προϊόν πίεσης και εκμετάλλευσης από την Άγκυρα. Έπειτα από 26 χρόνια απομόνωσης στις φυλακές του Ιμραλί, ο ιστορικός ηγέτης του κουρδικού κινήματος, που απήχθη τον Φεβρουάριο του 1999 με την εμπλοκή των αμερικανικών, ισραηλινών και τουρκικών μυστικών υπηρεσιών ενώ βρισκόταν στην Κένυα, όπου είχε βρει «καταφύγιο» στην ελληνική πρεσβεία, προχώρησε σε μια δήλωση-βόμβα: Κάλεσε το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν) να παραδώσει τα όπλα και να διαλυθεί.

Η ανακοίνωσή του έρχεται σε μια περίοδο που το κουρδικό ζήτημα έχει αποκτήσει νέες διαστάσεις, πολύ πέρα από τα τουρκικά σύνορα. Το PKK, που ξεκίνησε τον ένοπλο αγώνα του το 1984, έχει πλέον ισχυρή παρουσία στο Ιράκ και στη Συρία, όπου οι κουρδικές δυνάμεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών.

Αν και το PKK υπήρξε ιστορικά αντιαμερικανικό, τα τελευταία χρόνια μετατράπηκε σε πολύτιμο σύμμαχο της Ουάσινγκτον, ειδικά μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 και την εμπλοκή των ΗΠΑ στον συριακό εμφύλιο.
Στη Συρία, μάλιστα, αποτέλεσε έναν εν των βασικών εμπνευστών και οργανωτών του μεγάλου κουρδικού κινήματος, το οποίο, κατά τον εμφύλιο πόλεμο, έδωσε σκληρές μάχες κατά των τζιχανιστών. Τώρα, πολλοί από τους τελευταίους, μετά την πτώση Ασαντ, κάθονται σε υπουργικές πολυθρόνες, στη Δαμασκό.

Η στρατηγική σχέση ΗΠΑ – Κούρδων προκαλεί εκνευρισμό την Τουρκία, η οποία βλέπει το κουρδικό κίνημα ως την πιο σοβαρή απειλή για την εδαφική της ακεραιότητα. Τώρα, μάλιστα, ελέγχοντας την κυβέρνηση – μαριονέτα της Δαμασκού, θεωρεί ως μεγάλη ευκαιρία της να να ξεμπερδεύει με το κουρδικό κίνημα, ενώ δεδηλωμένος στόχος της είναι να διαλύσει με κάθε τρόπο τους κουρδικούς ένοπλους σχηματισμούς στην αυτόνομη βορειοανατολική Συρία.

Ταυτόχρονα, εδώ και χρόνια ζητάει από τις ΗΠΑ να διακόψουν τη στήριξή τους στους Κούρδους και να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη Συρία. Η ερώτηση είναι αν ο Ντόναλντ Τραμπ, θα «πουλήσει» τους Κούρδους ξανά – όπως είχε επιχειρήσει στην πρώτη του θητεία, στο πλαίσιο των παζαριών του με τον Ταγίπ Ερντογάν.

Η «ανυπακοή» των Κούρδων

Η δήλωση του Οτσαλάν δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία. Μετά την πτώση του Ασαντ, συνεχείς ήταν οι «διαρροές» περί επικείμενου ανακοινωθέντος του. Ωστόσο, αν και είναι νωρίς για να προβλεφθεί εάν οι Κούρδοι θα τον «υπακούσουν» ή όχι, βέβαιον είναι ότι σε κύκλους και προσωπικότητες της κουρδικής ηγεσίας σε σημαντικό βαθμό το πρόσωπο του ιδρυτή του ΡΚΚ έχει … ξεθωριάσει.

Ήδη, ο Μαζλούμ Άμπντι, επικεφαλής των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), ανέφερε ότι η έκκληση του Οτσαλάν αφορά αποκλειστικά το PKK, την Τουρκία και όχι τους Κούρδους της Συρίας. Πρόκειται για το πρώτο σαφές δείγμα «ανυπακοής». Η κουρδική ηγεσία της Ροζάβα ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να καταθέσει τα όπλα, καθώς θεωρεί ότι η Τουρκία δεν θα σταματήσει τις επιθέσεις εναντίον τους. «Εάν υπάρξει ειρήνη στην Τουρκία, αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει δικαιολογία οι τουρκικές δυνάμεις να συνεχίζουν τις επιθέσεις εναντίον μας εδώ στη Συρία», είπε ο Μ. Αμπνι.

Ο Οτσαλάν και η εργαλειοποίηση

Πολλοί βλέπουν τη δήλωση του Οτσαλάν ως μια προσπάθεια της Άγκυρας να αποδυναμώσει το κουρδικό κίνημα, χρησιμοποιώντας το άλλοτε αδιαμφισβήτητο ηγετικό του κύρος.

Είτε με όπλα είτε με πολιτική δράση, οι Κούρδοι δεν πρόκειται να εξαφανιστούν από το γεωπολιτικό παιχνίδι. Και η Τουρκία, όσο κι αν προσπαθεί, δεν μπορεί να διαγράψει έναν αιώνα κουρδικής αντίστασης με μια απλή δήλωση.

Το φιλοκουρδικό Κόμμα Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) έστειλε αντιπροσωπεία στο Ιμραλί, η οποία μετέφερε το μήνυμά του. Ο Οτσαλάν δήλωσε ότι προϋπόθεση για να υπάρξει η ειρήνη και διάλυση του PKK είναι να δοθούν θεσμικές και νομικές εγγυήσεις για τη δημοκρατική συμμετοχή των Κούρδων της Τουρκίας στις υποθέσεις της χώρας. Οσον αφορά το κάλεσμά του, είπε ότι «η ιστορική ευθύνη ανήκει σε μένα».

Ωστόσο, η πρωτοβουλία αυτή δεν είναι ξαφνική. Τον Οκτώβριο του 2024, ο ηγέτης των ακροδεξιών «Γκρίζων Λύκων» και κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, κάλεσε τον Οτσαλάν να αποκηρύξει το PKK και να ζητήσει τη διάλυσή του. Στις 28 Δεκεμβρίου, αντιπροσωπεία του DEM επισκέφθηκε τον Οτσαλάν για πρώτη φορά έπειτα από μια δεκαετία, ανοίγοντας τον δρόμο για τις τελευταίες εξελίξεις.

Τα κύρια σημεία της δήλωσης Οτσαλάν

• Το PKK επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από το μοντέλο του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ωστόσο, η κατάρρευσή του τη δεκαετία του 1990 και οι εξελίξεις στην Τουρκία καθιστούν σαφές ότι το PKK έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο και πρέπει να διαλυθεί.
• Για πάνω από 1.000 χρόνια, Τούρκοι και Κούρδοι συμμάχησαν για να διατηρήσουν την ύπαρξή τους. Οι ηγεμονικές δυνάμεις επιχείρησαν να διαλύσουν αυτή τη σχέση, αλλά τώρα είναι η στιγμή της επανασύστασής της, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
• «Καλώ όλους να καταθέσουν τα όπλα. Αναλαμβάνω την ιστορική ευθύνη. Το PKK πρέπει να αυτοδιαλυθεί και οι οργανώσεις να ενσωματωθούν στο κράτος και την κοινωνία».

Το κάλεσμα του Αμπντουλάχ Οτσαλάν να διαλυθεί το PKK είναι ναι μεν ιστορικής σημασίας αλλά μέχρι εκεί. Δεν μπορεί να καθορίσει το μέλλον του κουρδικού αγώνα. Εξάλλου, η ιστορία έχει αποδείξει ότι η επιβίωση ενός κινήματος δεν εξαρτάται μόνο από τις δηλώσεις των ηγετών του, αλλά από τη δυναμική που έχει αποκτήσει μέσα στο χρόνο.

Ακόμα κι αν η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να αξιοποιήσει αυτή την εξέλιξη προς όφελός της, το κουρδικό ζήτημα δεν είναι μια υπόθεση που μπορεί να λυθεί με μια ανακοίνωση ή μια συμφωνία στο χαρτί. Οι Κούρδοι της Συρίας, που συνεχίζουν να πολεμούν για την αυτονομία τους, έχουν ήδη απορρίψει το κάλεσμα του Οτσαλάν, δείχνοντας πως το κουρδικό κίνημα βασίζεται πλέον – όπως ήταν φυσικό – στη νέα γενιά ηγετών.

Αν το PKK ακολουθήσει τη μοίρα των ένοπλων κινημάτων που «απορροφήθηκαν» από το κράτος ή αν η κίνηση αυτή σηματοδοτεί απλώς μια νέα φάση στον αγώνα των Κούρδων, μένει να φανεί. Το μόνο βέβαιο είναι πως, είτε με όπλα είτε με πολιτική δράση, οι Κούρδοι δεν πρόκειται να εξαφανιστούν από το γεωπολιτικό παιχνίδι. Και η Τουρκία, όσο κι αν προσπαθεί, δεν μπορεί να διαγράψει έναν αιώνα κουρδικής αντίστασης με μια απλή δήλωση.
Το αν τα στερνά θα τιμήσουν τα πρώτα, λοιπόν, δεν εξαρτάται μόνο από τον Οτσαλάν, αλλά από την ίδια την πορεία της Ιστορίας.

neostrategy.gr