Πολιτικοί κρατούμενοι… ετών 14: Πώς η Ρωσία «πνίγει» τις φωνές κατά του Πούτιν, διώξεις φρονημάτων, καφκικές δίκες και θάνατοι στα κελιά

Takeawaysby Protothema AI

• Έφηβος καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης για διαμαρτυρία κατά του Πούτιν
• Νέο ντοκιμαντέρ της DW, “Politzek”, αποκαλύπτει τις συνθήκες στα ρωσικά στρατόπεδα κράτησης
• Η καλλιτέχνιδα Σάσα Σκοτσιλένκο καταδικάστηκε σε επτά χρόνια για αντιπολεμικά αυτοκόλλητα
• Ο Ολέγκ Ορλόφ, συνιδρυτής του Memorial, φυλακίστηκε για “δυσφήμιση του ρωσικού στρατού”
• Στη Ρωσία υπάρχουν 1.586 πολιτικοί κρατούμενοι, σύμφωνα με τη ρωσική ΜΚΟ OVD-Info

Σε ένα βίντεο στα social media ένας έφηβος στέκεται σε ένα πάρκο και κρατά μπροστά στην κάμερα ένα πλακάτ με την επιγραφή: «Ελευθερία στους πολιτικούς κρατούμενους» και «Είμαι κατά του Πούτιν». Ο τότε 14χρονος Αρσένι Τουρμπίν διαμαρτύρεται σιωπηλά για τη δικαιοσύνη. Το βίντεο δεν γίνεται ποτέ viral -κι όμως η γενναία, αν και κάπως αφελής πράξη του, έχει συνέπειες.

Γιατί ακόμα και τέτοια μηνύματα, που δεν φτάνουν σχεδόν σε κανέναν, φτάνουν τελικά στις Αρχές, που φροντίζουν ώστε να μην απειληθεί η εξουσία του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Έτσι, ο νεαρός καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης. Το «έγκλημά» του: θάρρος.

Ο Αρσένι Τουρμπίν είναι πλέον 17 ετών και θεωρείται ένας από τους νεότερους πολιτικούς κρατουμένους της Ρωσίας. Μεταφέρθηκε σε σωφρονιστική αποικία στο Περμ, πάνω από 1.800 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του, γεγονός που δυσκολεύει τη μητέρα του, Ιρίνα Τουρμπίνα, να τον επισκέπτεται. Παρά τα εμπόδια, περιγράφει περιστατικά βίας από συγκρατούμενους και την άσχημη σωματική και ψυχική του κατάσταση. Η ιστορία του είναι ενδεικτική για πολλούς που το σύστημα Πούτιν θέλει να κάνει να σωπάσουν.

Από τους αντιφρονούντες που εξαφανίζονται στις φυλακές

Με τη βοήθεια της ακτιβίστριας για τα ανθρώπινα δικαιώματα Άννα Καρετνίκοβα, το ντοκιμαντέρ της DW «Politzek» αποκαλύπτει την ωμότητα και τον εξευτελισμό που επικρατούν στα ρωσικά στρατόπεδα κράτησης: ένα σύστημα φόβου και απομόνωσης.

Ο ρωσικός όρος «Politzek» σημαίνει πολιτικός κρατούμενος και είναι ταυτόχρονα ο τίτλος του νέου ντοκιμαντέρ «Politzek: Voices that Defy the Kremlin» («Φωνές που Αντιστέκονται στο Κρεμλίνο»), που έκανε πρεμιέρα στις 27 Νοεμβρίου. Η παραγωγή είναι της DW σε συνεργασία με τα δίκτυα France TV, RTBF, VRT και SWR. Τη σκηνοθεσία υπογράφουν οι Μανόν Λουαζώ, Εκατερίνα Μαμόντοβα και Σάσα Κουλάεβα.

Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν κρυφά στη Ρωσία επί σχεδόν έναν χρόνο. Στο επίκεντρο βρίσκονται οι προσωπικές ιστορίες των κρατουμένων και οι απεγνωσμένες προσπάθειες των οικογενειών τους.

Tο τίμημα της αντίστασης

Μία από τις πρωταγωνίστριες είναι η καλλιτέχνιδα Σάσα Σκοτσιλένκο. Καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκισης, επειδή αντικατέστησε ετικέτες τιμών σε σούπερ μάρκετ με αντιπολεμικά αυτοκόλλητα. Το «Politzek» παρακολουθεί την πορεία της μέσα από την εκστρατεία της μητέρας της για την απελευθέρωσή της.

Παρουσιάζεται επίσης η υπόθεση του Ολέγκ Ορλόφ, συνιδρυτή της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Memorial, η οποία τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης το 2022, αλλά πλέον έχει απαγορευτεί στη Ρωσία. Ο Ορλόφ φυλακίστηκε τον Φεβρουάριο του 2024, με την κατηγορία της «δυσφήμισης του ρωσικού στρατού».

Σκοτσιλένκο και Ορλόφ απελευθερώθηκαν τον Αύγουστο του 2024 στο πλαίσιο μιας μεγάλης ανταλλαγής κρατουμένων. Ωστόσο, για πολλούς άλλους αντιφρονούντες οι πόρτες της φυλακής παραμένουν κλειστές.

Μια παράλογη δίκη

Σύμφωνα με τη ρωσική ΜΚΟ OVD-Info, σήμερα υπάρχουν 1.586 πολιτικοί κρατούμενοι στη Ρωσία. Ανάμεσά τους η σκηνοθέτιδα Ζένια Μπερκόβιτς και η συγγραφέας Σβετλάνα Πετριτσούκ.

Το 2021 ανέβασαν το θεατρικό έργο «Φίνιστ, το γενναίο γεράκι», που πραγματεύεται τη στρατολόγηση Ρωσίδων από το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία. Το έργο καταδικάζει ξεκάθαρα την τρομοκρατία, τιμήθηκε με δύο «Χρυσές Μάσκες» -το σημαντικότερο θεατρικό βραβείο της Ρωσίας- και υποστηρίχθηκε από το ρωσικό υπουργείο Πολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά, οι δύο γυναίκες καταδικάστηκαν σε έξι χρόνια φυλάκισης η καθεμία για «δικαιολόγηση της τρομοκρατίας».

Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί την παράλογη, σχεδόν καφκική δίκη τους -ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πολέμου του Πούτιν κατά της ελευθερίας της έκφρασης.

Αλληλεγγύη από το εξωτερικό

Το «Politzek» δεν μιλά μόνο για καταπίεση, αλλά και για αλληλεγγύη. Η DW παρουσιάζει τη σημαντική δουλειά Ρώσων αντιφρονούντων στο εξωτερικό, οι οποίοι υποστηρίζουν πολιτικούς κρατούμενους στην πατρίδα τους, μεταξύ άλλων στέλνοντάς τους γράμματα για να τους ενισχύσουν ηθικά και να υπενθυμίσουν σε αυτούς, αλλά και στο καθεστώς, ότι δεν έχουν ξεχαστεί.

Αυτή η στήριξη μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική. Ίσως να είχε σώσει τη ζωή του πιανίστα Πάβελ Κούσνιρ. Ο απόφοιτος του Ωδείου Τσαϊκόφσκι στη Μόσχα ανέβασε στο κανάλι του στο YouTube -με μόλις πέντε συνδρομητές- τέσσερα αντιπολεμικά βίντεο. Γι’ αυτό φυλακίστηκε στη Σιβηρία. Πέθανε στη φυλακή ύστερα από απεργία πείνας, μόλις τέσσερις ημέρες πριν από την ανταλλαγή κρατουμένων που είχε απασχολήσει τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Κανείς όμως δεν ήξερε για την υπόθεσή του.

Κάποια από τα αδημοσίευτα βιβλία του και μία ηχογράφηση συναυλίας κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του, και σήμερα ο Κούσνιρ τιμάται ως σύμβολο του αντιπολεμικού κινήματος.

Όπως και ο Αλεξέι Ναβάλνι, που πέθανε σε ποινική αποικία το 2024, έτσι και αυτοί οι ακτιβιστές αφήνουν πίσω τους ένα αποτύπωμα, φωνές ελπίδας σε μια χώρα που διώκει όσους τολμούν να εκφράσουν κριτική.