Πώς να φορολογηθούν τα υπερκέρδη των εταιριών Ενέργειας

Συχνά στην Ιστορία η καταστροφή των πολλών έχει αποτελέσει ευκαιρία πλουτισμού για τους λίγους. Σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτει και ο ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος έχει σαν αποτέλεσμα το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, την ανυπολόγιστη καταστροφή ζωτικών υποδομών και την παγκόσμια αποσταθεροποίηση.

Ωστόσο, για τις εταιρίες Ενέργειας αυτή είναι η χρυσή εποχή αφού τα κέρδη τους έχουν εκτοξευτεί μαζί με τις τιμές των καυσίμων. Είναι ενδεικτικό ότι η μία μετά την άλλη οι πετρελαϊκές πολυεθνικές ανακοινώνουν κέρδη ρεκόρ. Πριν λίγες μέρες η Shell ανακοίνωσε κέρδη 39,9 δισ. δολαρίων για το 2022. Πρόκειται για τα υψηλότερα κέρδη στα 115 χρόνια της ιστορίας της. Ακόμα πιο καλά τα πήγε η Exxon Mobil με κέρδη 56 δισ. δολαρίων. Πρόκειται για ρεκόρ όχι μόνο της εταιρίας αλλά συνολικά της δυτικής πετρελαϊκής βιομηχανίας. Μιλάμε για 6,3 εκατ. δολάρια κέρδη την ώρα.

Η φορολόγηση

Παρά τις ατέρμονες συζητήσεις και κάποιες κινήσεις που έχουν γίνει, οι κυβερνήσεις της ΕΕ δεν έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην τιθάσευση των τιμών των καυσίμων και στη φορολόγηση των υπερκερδών. Δεν μπορεί να μην παρατηρήσει κανείς την αναντιστοιχία με την… «αποτελεσματικότητα» που επιδεικνύουν στις περικοπές μισθών και κοινωνικών δαπανών.

Ωστόσο, υπάρχουν λύσεις -αν βέβαια οι κυβερνήσεις διαθέτουν την πολιτική βούληση. Το Ευρωπαϊκό Φορολογικό Παρατηρητήριο (EU Tax Obesrvartory) παρουσίασε πρόσφατα μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη για πώς θα μπορούσαν να φορολογηθούν πραγματικά τα υπερκέρδη των εταιριών Ενέργειας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Τη μελέτη μετέφρασε και παρουσίασε στο ελληνικό κοινό το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα για την Κοινωνική Αλλαγή. Το EU Tax Observatory είναι ίσως ο κορυφαίος ευρωπαϊκός οργανισμός για θέματα φορολογίας. Η μελέτη για το νέο φόρο στα υπερκέρδη εκπονήθηκε από τους Manon François, Carlos Oliveira, Bluebery Planterose και το νέο μεγάλο αστέρι της Πολιτικής Οικονομίας, τον Gabriel Zucman.

Out of the box

Η πρόταση του Eu Tax Observatory φεύγει από το γνωστό πλαίσιο για τη φορολόγηση των εταιριών Ενέργειας. Δεν μπαίνει δηλαδή στη συζήτηση για πώς πρέπει να υπολογιστούν τα υπερκέρδη των πολυεθνικών. Προτείνει μια διαφορετική μέθοδο που είναι πιο απλή, δίκαιη και προσοδοφόρα για τα ευρωπαϊκά δημόσια ταμεία.

Η πρόταση είναι να φορολογηθεί η αύξηση της χρηματιστηριακής κεφαλαιοποίησης των εταιριών που επωφελούνται από έκτακτες καταστάσεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου 2022 οι 289 εταιρείες ενέργειας που περιλαμβάνονται στην ανάλυσή του EU Tax Observatory, είχαν συνολική χρηματιστηριακή κεφαλαιοποίηση αξίας 7,5 τρισ. ευρώ. Η κεφαλαιοποίησή τους είχε αυξηθεί κατά 1,1 τρισ. ευρώ από τον Ιανουάριο του 2022. Την ίδια ώρα η κεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών εταιρειών που δεν δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας, μειώθηκε κατά μέσο όρο περίπου 20%.

Μια φορολόγηση της τάξης του 33% μπορεί να αποφέρει έσοδα 65 δισεκατομμυρίων, ήτοι το 0,3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ ή 145 ευρώ για κάθε Ευρωπαίο πολίτη.

Δεν είναι η πρώτη φορά που επιβάλλεται ανάλογη φορολόγηση των υπερκερδών. Στη δεκαετία του 1940 οι ΗΠΑ είχαν επιβάλει ανάλογο φόρο που έφτανε μάλιστα το 95%.

Τα πλεονεκτήματα

Η πρόταση του EU Tax Observatory για τη φορολόγηση της χρηματιστηριακής κεφαλαιοποίησης που οφείλεται σε έκτακτες περιστάσεις, έχει τέσσερα μείζονα πλεονεκτήματα. Ο φόρος που προτείνεται:

1. Είναι πολύ πιο αποδοτικός από την “εισφορά αλληλεγγύης” την οποία προτείνει η Κομισιόν (65 έναντι 25 δισεκατομμυρίων ευρώ).
2. Εμποδίζει τις εταιρίες από το να αποφύγουν τη φορολόγηση μέσω μεταφοράς των υπερκερδών τους σε φορολογικούς παραδείσους. Υπολογίζεται ότι το 36% των κερδών των πολυεθνικών σε χώρες εκτός της έδρας τους μεταφέρεται σε φορολογικούς παραδείσους.
3. Πιάνει τα κέρδη από όλον τον κύκλο του πετρελαίου και του αερίου. Οι φόροι που συζητάει τώρα η ΕΕ αφορούν κάποιες μόνο από τις δραστηριότητες των εταιριών Ενέργειας, εξαιρώντας την εξόρυξη.
4. Είναι αντικειμενικός ως προς τον υπολογισμό του και αποτρέπει την φοροαποφυγή. Η αύξηση της κεφαλαιοποίησης είναι απόλυτα μετρήσιμη, ενώ τα κριτήρια για τον υπολογισμό των υπερκερδών είναι υποκειμενικά.

Ένα υπόδειγμα

Πέρα από το ότι απαντάει στη συγκυρία του πολέμου και της ενεργειακής κρίσης, η πρόταση για έναν νέο φόρο στα υπερκέρδη της Ενέργειας συνιστά έναν πολύ χρήσιμο οδηγό για μια σύγχρονη φορολογική πολιτική. Μια πολιτική που ξεκινώντας από τη λογική ότι δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική δικαιοσύνη χωρίς δίκαιη φορολόγηση, έχει ως προτεραιότητα τον περιορισμό των ευκαιριών φοροαποφυγής που προσφέρει η παγκοσμιοποίηση.

Προϋπόθεση βέβαια μιας δίκαιης φορολογικής πολιτικής είναι η πολιτική βούληση, η οποία απουσιάζει από τη σημερινή Ευρώπη.

Γιάννης Αλμπάνης

news247.gr

ISTOCK