Πυρήνας της ακρίβειας η απληστία, αλλά η μείωση του ΦΠΑ θα φέρει μεγαλύτερα κέρδη στις επιχειρήσεις και όχι ανάσα στα νοικοκυριά

Η ακρίβεια, σε μεγάλο βαθμό, από ένα σημείο και μετά, είναι ελληνικό φαινόμενο και όχι εισαγόμενο, και αυτό πιστοποιείται πλέον και επίσημα. Στην τριμηνιαία έκθεσή του, το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής αναφέρει ότι η απληστία των επιχειρήσεων είναι η γενεσιουργός αιτία που τροφοδοτεί την ακρίβεια στην αγορά.

Από την άλλη πλευρά, καταρρίπτει το επιχείρημα εκείνων που θεωρούν ότι η μείωση του ΦΠΑ είναι «θεραπεία για κάθε νόσο», αφού, όπως σημειώνει, εκτός του ότι αφήνει δημοσιονομική «τρύπα», αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να αυξηθούν τα κέρδη των επιχειρήσεων, ενώ το όφελος των καταναλωτών είναι από πολύ μικρό έως ανύπαρκτο.

Ένα από τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι ότι, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη, στην οποία βασική συνιστώσα αύξησης των τιμών τα τελευταία χρόνια ήταν το κόστος εργασίας, στην Ελλάδα ο βασικός οδηγός του αυξημένου πληθωρισμού ήταν τα κέρδη των επιχειρήσεων.

Βέβαια, σημειώνεται ότι αυτή η εικόνα τείνει να μετριαστεί το τελευταίο διάστημα, αφού οι επιχειρήσεις, είτε λόγω του ανταγωνισμού είτε λόγω της μείωσης της κατανάλωσης, αλλάζουν ρότα.

Στο πλαίσιο της τριμηνιαίας έκθεσης Ιουνίου για την ελληνική οικονομία, το Γραφείο προχώρησε σε ανάλυση του πληθωρισμού του ΑΕΠ στις βασικές συνιστώσες του, για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τη συνεισφορά του κόστους εργασίας και των κερδών των επιχειρήσεων στην εξέλιξή του, ιδιαίτερα από την περίοδο της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία που επέτειναν τις πληθωριστικές πιέσεις.

Η ανάλυση δείχνει ότι στη χώρα μας τα κέρδη είχαν υπερδιπλάσια συνεισφορά στη σωρευτική αύξηση του αποπληθωριστή ΑΕΠ μέχρι το 2024 σε σχέση με το μισθολογικό κόστος. Εικόνα τελείως αντίθετη από αυτή της Ευρωζώνης.

Το Γραφείο αποδίδει αυτό το φαινόμενο αφενός στον μειωμένο ανταγωνισμό και αφετέρου στην καταναλωτική ζήτηση που παρέμεινε αυξημένη παρά τις ανατιμήσεις. «Η ανάλυση αυτή παρέχει ισχυρές ενδείξεις ότι οι επιχειρήσεις, είτε για λόγους μειωμένου ανταγωνισμού, είτε λόγω αυξημένης ζήτησης που προήλθε από το αυξημένο απόθεμα αποταμίευσης των νοικοκυριών και τον τουρισμό, κατάφεραν να περάσουν τις αυξήσεις του εισαγόμενου κόστους στις τιμές και να ενισχύσουν σημαντικά τα κέρδη τους, κυρίως κατά την έντονη φάση των πληθωριστικών πιέσεων».

Σημειώνεται, πάντως, πως η δυναμική των κερδών έχει υποχωρήσει σημαντικά από το πρώτο τρίμηνο του 2023 έως το πρώτο τρίμηνο του 2024, και κατά αυτό το διάστημα το μερίδιο του μισθολογικού κόστους στον πληθωρισμό ΑΕΠ υπερέχει κατά περίπου το διπλάσιο του μεριδίου των κερδών.

Δώρο άδωρο η μείωση του ΦΠΑ

Το Γραφείο δίνει μία τεκμηριωμένη απάντηση στο αίτημα, κυρίως της αντιπολίτευσης, αλλά και πολλών φορέων της αγοράς, για μείωση ή εξάλειψη του ΦΠΑ ως «φάρμακο» στην εντεινόμενη ακρίβεια.

Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, η έλλειψη ανταγωνισμού στην ελληνική αγορά είναι ένας βασικός λόγος που δεν μπορεί να δουλέψει μια μείωση ΦΠΑ στα βασικά είδη, όπως τα τρόφιμα, σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού. Με το συγκεκριμένο ζήτημα να βρίσκεται εδώ και καιρό στο δημόσιο διάλογο, το Γραφείο εξέτασε τη διάχυση (passthrough) του ΦΠΑ στις τελικές τιμές καταναλωτή.

Έπειτα από ενδελεχή ανάλυση πλήθους προϊόντων σε 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις επιπτώσεις που αποφέρουν οι μεταβολές (αυξομειώσεις) του ΦΠΑ στις τελικές τιμές καταναλωτή, προκύπτουν τρία ενδιαφέροντα ευρήματα:

1. Ένα μικρό μόνο μέρος των μειώσεων του ΦΠΑ, περίπου 6%, διαχέεται στις τελικές τιμές και μόνο βραχυχρόνια. Αντιθέτως, οι αυξήσεις ΦΠΑ διαχέονται στις τελικές τιμές κατά περίπου 34%. Επιπλέον, η επαναφορά των συντελεστών ΦΠΑ οδηγεί σε δυσανάλογες αυξήσεις τιμών, γεγονός που αποβαίνει σε βάρος του καταναλωτή.
2. Μετά από ένα χρονικό διάστημα 10 μηνών που ακολουθεί τη μείωση του ΦΠΑ, οι τιμές καταναλωτή επανέρχονται στα επίπεδα που βρίσκονταν πριν τη μείωσή του.
3. Οι μειώσεις του ΦΠΑ φαίνεται να οδηγούν σε αύξηση των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων σε βάρος των καταναλωτών.

Τα πρώτα ευρήματα μελέτης που εστιάζει στο παράδειγμα της Ισπανίας δείχνουν ότι η σχεδόν πλήρης διάχυση της μείωσης ΦΠΑ κατά τους πρώτους μήνες υποχωρεί σημαντικά εντός τριμήνου. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω αλλά και τις συνθήκες ανταγωνισμού στην Ελληνική αγορά, σε σχέση με την Ισπανική, το Γραφείο εκτιμά ότι η όποια επίπτωση στις τελικές τιμές καταναλωτή από μείωση του ΦΠΑ στην Ελλάδα, εάν υπάρχει, αναμένεται να είναι μικρότερη ή πολύ μικρότερη και πιο βραχύβια από αυτή στην Ισπανία.

«Συνυπολογίζοντας το δημοσιονομικό κόστος, το Γραφείο εκτιμά ότι οι προτεινόμενες μειώσεις του ΦΠΑ δεν αποτελούν κατάλληλο εργαλείο για την λύση του δομικού προβλήματος της ακρίβειας», σημειώνεται σχετικά.

Αντίθετα, το Γραφείο θεωρεί ως απαραίτητα μέτρα την ενίσχυση του ανταγωνισμού με την άρση γραφειοκρατικών και άλλων εμποδίων για είσοδο νέων επιχειρήσεων, όπως και την ενδυνάμωση και εκπαίδευση των καταναλωτών με πληροφορίες μέσω ψηφιακών εργαλείων για τη σύγκριση τιμών και χαρακτηριστικών προϊόντων, ώστε να διαθέτουν ικανή πληροφόρηση για να λαμβάνουν ορθολογικές αποφάσεις στις αγορές τους.

topontiki.gr