Σεξουαλική κακοποίηση: Έρχονται αυστηρότερες ποινές και μεγαλύτερoς χρόνος παραγραφής

Στη θωράκιση του νομικού οπλοστασίου της χώρας μετά τον ορυμαγδό των αποκαλύψεων για σεξουαλική κακοποίηση προχωρά η κυβέρνηση κυρώνοντας με νόμο τη Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με πληροφορίες του «protothema.gr», το υπουργείο Δικαιοσύνης προχωρά στην ενίσχυση της ποινικής νομοθεσίας για τα εγκλήματα σεξουαλικής κακοποίησης ειδικά σε βάρος ανηλίκων, ενώ παράλληλα  επανεξέταση, προς την κατεύθυνση της αυστηροποίησης,  το  πλαίσιο των ποινών για τους δράστες αυτών των επαχθών εγκλημάτων.

Οι αποκαλύψεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας για το ελληνικό #MeToo απασχολούν τα αρμόδια υπουργεία Εργασίας και Δικαιοσύνης, τα οποία σχεδιάζουν βαθιές «τομές» στην ισχύουσα νομοθεσία.
Προς την κατεύθυνση αυτή ήδη ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε, έπειτα από σύσκεψη στο υπουργείο Εργασίας, την κύρωση της σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για «την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας», καθώς και την κύρωση της σύστασης 206, οι οποίες αναγνωρίζουν «τη σεξουαλική παρενόχληση και την παρενόχληση λόγω φύλου στην εργασία ως μορφές έμφυλης βίας»> Μάλιστα, επισήμανε ο κ. Μητσοτάκης  ότι  πρόκειται για μια «σημαντική θεσμική συμβολή της πολιτείας που έμενε ανενεργή και τώρα γίνεται πράξη».
Η σύμβαση αυτή έπρεπε να είχε  επικυρωθεί από τη χώρα μας έως 21η Δεκεμβρίου 2020, κάτι όμως που δεν έγινε και το αναγνώρισε δημοσίως ο Πρωθυπουργός.

Η Διεθνές αυτή Σύμβαση είναι απόρροια της πληθώρας των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση και άσκηση βίας σε εργασιακούς χώρους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Υιοθετήθηκε από τη ΔΟΕ στις 21 Ιουνίου 2019 κατά την 108η  Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας. Σύμφωνα με μελέτη της κυρίας Παναγιώτας Πετρόγλου, δικηγόρου και μέλους του Δικτύου Νομικών Εμπειρογνωμόνων για την Ισότητα των Φύλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η εν λόγω σύμβαση καλύπτει περιστατικά βίας και παρενόχλησης, όχι μόνο στους χώρο εργασίας αυτούς καθ’ εαυτούς, δημόσιους ή ιδιωτικούς, αλλά και σε κάθε χώρο ή περίσταση που σχετίζεται με την εργασία, και συγκεκριμένα: α) στους χώρους πληρωμής, στους χώρους διαλείμματος, στις τουαλέτες, στα ντους, στα αποδυτήρια, β) κατά τη διάρκεια ταξιδιών για λόγους εργασίας, εκπαίδευσης εκδηλώσεων ή κοινωνικών δραστηριοτήτων, γ) στο πλαίσιο (ηλεκτρονικής και τηλεφωνικής) επικοινωνίας σχετιζόμενης με την εργασία, δ) σε χώρους διαμονής που προσφέρονται από τον εργοδότη και ε) κατά τη μετάβαση στην εργασία και την αποχώρηση από αυτήν. Για τον λόγο άλλωστε αυτό επελέγη ο όρος «στον κόσμο της εργασίας» αντί του όρου «στην εργασία».

Όπως αναφέρεται στη μελέτη της κυρίας Πετρόγλου, η οποία δημοσιεύθηκε στην «Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου» (τόμος 79, σελ. 993), η σύμβαση 190 είναι εξαιρετικά σημαντική για δύο λόγους. Πρώτον διότι αποτελεί την πρώτη Διεθνή σύμβαση που ρητά αναγνωρίζει το δικαίωμα σε εργασία χωρίς βία και παρενόχληση και, δεύτερον, διότι αναγνωρίζει τη σεξουαλική παρενόχληση και την παρενόχληση λόγω φύλου στην εργασία ως μορφές έμφυλης βίας που επηρεάζουν δυσανάλογα τις γυναίκες. Αναγνωρίζει επίσης για πρώτη φορά τις επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας στον κόσμο της εργασίας, ενώ με τη Διεθνή Σύσταση 206 προβλέπονται μέτρα για την αποφυγή τους, όπως άδεια για τα θύματα και ελαστικές διευθετήσεις εργασίας.  

Μέχρι τον περασμένο Αύγουστο, 21 χώρες είχαν υποβάλει την εν λόγω σύμβαση καθώς και τη σύσταση 206 στα εθνικά τους κοινοβούλια, όχι όμως η Ελλάδα, κάτι το οποίο αναμένεται να γίνει τώρα, σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό.

Στατιστικά στοιχεία: Δράστες οι άντρες  

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «η οποία δεν περιορίζεται μόνο στον τομέα της απασχόλησης, το 71% των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης υπέδειξαν ως δράστη έναν άνδρα, 2% μια γυναίκα και 21% άνδρες και γυναίκες από κοινού. Σύμφωνα με την κυρία Πετρόγλου, από τα περιστατικά αυτά, ποσοστό 32% συνέβησαν στον χώρο εργασίας με δράστη συνάδελφο, προϊστάμενο ή πελάτη. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι η πλειονότητα των γυναικών θυμάτων είχαν βιώσει περισσότερες από μία μορφές παρενόχλησης στη ζωή τους (από τον ίδιο ή διαφορετικό δράστη)».  

Εξάλλου, σύμφωνα με έρευνα της European Agency for Fundamental Rights (FRA), «από όλες τις γυναίκες που βίωσαν τουλάχιστον ένα σοβαρό περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης, 37% δεν μίλησαν σε κανέναν γι’ αυτό. Από όσες αποφάσισαν να εξωτερικεύσουν όσα βίωσαν, το 28% μίλησαν σε φιλικό πρόσωπο, 24% σε μέλος της οικογένειας και 14% στον/στη σύντροφό τους και μόνο 4% των θυμάτων το κατήγγειλαν στην αστυνομία. Ποσοστό μόλις 1% απευθύνθηκε σε δικηγόρο ή προσέγγισε κάποια οργάνωση υποστήριξης θυμάτων. Πολύ χαμηλός είναι και ο αριθμός των υποθέσεων που φτάνει στα εθνικά δικαστήρια σε ορισμένα Ευρωπαϊκά κράτη».

Τι είναι όμως σεξουαλική παρενόχληση;
Ο όρος αναφέρεται σε ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα και, σύμφωνα με την εν λόγω δικηγόρο, οι πιο κοινές μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης είναι:
«α) μη λεκτικές (π.χ. χειρονομίες με σεξουαλικά υπονοούμενα, ανάρμοστο ή εκφοβιστικό κοίταγμα),
β) λεκτικές (σχόλια προσβλητικά ή με σεξουαλικά υπονοούμενα, αστεία σχετικά με την εμφάνιση κάποιου, ιδίως μιας γυναίκας, ανάρμοστες προσκλήσεις για έξοδο, αδιάκριτες, προσβλητικές ερωτήσεις για την ιδιωτική ζωή),
γ) σωματικές (άγγιγμα, αγκάλιασμα, φίλημα, βιασμός) και
δ) τηλεφωνικές ή διαδικτυακές (ηλεκτρονικά ή τηλεφωνικά μηνύματα με σαφές σεξουαλικό περιεχόμενο, προσβλητική και ανάρμοστη προσέγγιση σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης)».

Η έννοια της παρενόχλησης στην εργασία περιλαμβάνει τον εκφοβισμό (bullying), το mobbing, την ψυχολογική κακοποίηση (psychological abuse), τη συναισθηματική κακοποίηση (emotional abuse), τον εκφοβισμό (intimidation), την παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking). Ο εκφοβισμός μπορεί να:
α) σχετίζεται με την εργασία (work-related bullying), όπως π.χ. η επίμονη κριτική της δουλειάς και της προσπάθειας κάποιου, η ανάθεση εργασιών με στόχους ή προθεσμίες που δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν, το να αγνοούνται η γνώμη και οι απόψεις κάποιου,
β) σχετίζεται με το πρόσωπο του θύματος (personal bullying), όπως π.χ. η υποβολή του σε γελοιοποίηση ή ειρωνεία σχετική με την εργασία, το υπερβολικό πείραγμα και ο σαρκασμός, η διάδοση φημών και κουτσομπολιών, κ.λπ. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια έχει εμφανισθεί και η κυβερνοπαρενόχληση (cyber harassment) ή διαδικτυακή παρενόχληση (online harassment) με ηλεκτρονικά μέσα, όπως είναι η αποστολή μη επιθυμητών, προσβλητικών ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων, η ανάρμοστη, επιθετική προσέγγιση σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ή σε διαδικτυακούς χώρους συνομιλίας (chatrooms).

Τι εξετάζει το υπ. Δικαιοσύνης, τι ισχύει σήμερα

Πέραν, όμως της κύρωσης από την ελληνική κυβέρνηση της συγκεκριμένης οδηγίας, το υπουργείο Δικαιοσύνης εξετάζει αλλαγές στο ισχύον πλαίσιο για τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Σύμφωνα  με πληροφορίες, η διαρκής επιτροπής που παρακολουθεί τα αποτελέσματα από την εφαρμογή του Ποινικού Κώδικα εξετάζει το ενδεχόμενο παράτασης του χρόνου παραγραφής των αδικημάτων για σεξουαλικά εγκλήματα κατά ανηλίκων που αφορούν πλημμελήματα.

Αξίζει να σημειωθεί πως η συγκεκριμένη πρόβλεψη υπήρχε στον προγενέστερο Ποινικό Κώδικα, πλην όμως με την αναμόρφωσή (νέος Ποινικός Κώδικας) που τέθηκε σε ισχύ το καλοκαίρι του 2019 καταργήθηκε. Επιλέον, εξετάζεται το ενδεχόμενο η ρύθμιση αυτή να επανέλθει και ο χρόνος της παραγραφής να «τρέχει» από την ενηλικίωση του θύματος. Αντίθετα, σε ό,τι αφορά στα κακουργήματα (βιασμός τετελεσμένος) κατά ανηλίκων ο νέος Ποινικός Κώδικας ορίζει ότι η προθεσμία παραγραφής αναστέλλεται μέχρι την ενηλικίωση του θύματος.

Επίσης, υπό εξέταση βρίσκεται ο τρόπος δίωξης των εγκλημάτων αυτών, δεδομένου ότι κάποια από αυτά για να διωχθούν απαιτείται έγκληση από τα θύματα. Κάτι, που σε πολλές περιπτώσεις δεν συμβαίνει λόγω του φόβου που βιώνουν τα θύματα. Η πλέον σημαντική εξέλιξη είναι όμως η επανεξέταση από την αρμόδια επιτροπή, εν συνόλω, του ισχύοντος πλαισίου ποινών για τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, τα οποία ορίζονται σε ειδικό κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα όπως εξάλλου και τα εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.

Κατά αυτό τον τρόπο επιδιώκεται  να δοθεί  ιδιαίτερη βαρύτητα στα συγκεκριμένα αδικήματα κατηγοριοποιώντας τα και ορίζοντας συγκεκριμένες ποινές με βάση την ανηλικότητα ή μη του θύματος. Παράλληλα, θα υπάρξει  διάκριση ανάλογα με το είδος και την έκταση της προσβολής της γενετήσιας ελευθερίας με αποτέλεσμα να τυποποιούνται πολλά και διαφορετικά ποινικά αδικήματα.

Συγκεκριμένα, τα εγκλήματα αυτά σύμφωνα με τον δικηγόρο κ. Κωνσταντίνο Γώγο τιμωρούνται ως εξής:

Βιασμός:
Το συγκεκριμένο αδίκημα στοιχειοθετείται στο άρθρο 336 του Π.Κ. και προβλέπει για το δράστη ποινή κάθειρξης, δηλαδή ποινή από 5 έως 15 έτη. Είναι όμως σημαντικό πως τιμωρείται τόσο η άσκηση σωματικής βίας όσο και ο εξαναγκασμός με άλλους τρόπους σε γενετήσια πράξη. Το πλαίσιο της ποινής αυξάνονται αν επέλθει θάνατος του θύματος σε κάθειρξη από 10 έως 15  έτη.

Προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας:
Οι χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα καθώς και η επίδειξη των γεννητικών οργάνων στοιχειοθετεί ποινικά κολάσιμη πράξη, η οποία τιμωρείται σε βαθμό πλημμελήματος με ποινή έως ένα έτος. Επιβαρυντική περίπτωση του ίδιου αδικήματος υπάρχει σε περίπτωση κατά την οποία το αδίκημα τελείται εντός εργασιακού χώρου με αποτέλεσμα να τροποποιείται το πλαίσιο ποινής με φυλάκιση έως 3 έτη.

Κατάχρηση ανίκανου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη:
Ειδική μνεία γίνεται στον Π.Κ. για τα θύματα, τα οποία φέρουν κάποια διανοητική ή σωματική αναπηρία και είναι αδύνατον λόγω της κατάστασής του να αντισταθούν. Η ποινή καθείρξεως είναι κακουργηματικού χαρακτήρα από 5 έως 10 έτη.

Κατάχρηση σε γενετήσια πράξη (ειδικές περιπτώσεις):
Σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο θύτης υποχρεώνει το θύμα σε επιχείρηση γενετήσιας πράξης όταν υπάρχει εργασιακή σχέση ή αφορά κρατητήρια ή φυλακές, τελείται πλημμεληματικού χαρακτήρα αδίκημα με προβλεπόμενη ποινή φυλακίσεως από 2 έως 5 έτη.

Ειδική κατηγορία αδικημάτων υπάρχει πλέον με το νέο Ποινικό Κώδικα για τα θύματα προσβολών της γενετήσιας ελευθερίας όταν το θύμα είναι ανήλικο. Συγκεκριμένα:

Γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους: Σε αυτή την περίπτωση η ηλικία του θύματος διακρίνει το αδίκημα σε επιμέρους περιπτώσεις:

Α )Αν το θύμα δε συμπλήρωσε τα 12 έτη τότε τελείται κακούργημα με ποινή κάθειρξης από 5 έως 15 έτη.

β) Αν το θύμα συμπλήρωσε τα 12 έτη αλλά όχι τα 14 τότε τελείται πάλι κακούργημα αλλά η ανώτερη ποινή είναι η κάθειρξη 12 ετών.

γ) Αν το θύμα συμπλήρωσε τα 14 έτη τότε υπάρχει πλημμέλημα και η ποινή είναι φυλάκιση από 2 έως 5 έτη.

Κατάχρηση ανηλίκων: Διαφορετικά τυποποιημένο αδίκημα υφίσταται στις περιπτώσεις ενηλίκου ο οποίος και έχει αναλάβει την επίβλεψη ή τη φύλαξη του ανηλίκου και εδώ με διαχωρισμό πάλι με βάση την ηλικία του θύματος.

α) Αν το θύμα δε συμπλήρωσε τα 12 έτη, τότε υφίσταται κακούργημα με ποινή κάθειρξης από 10 έως 15   έτη.

β) Αν το θύμα συμπλήρωσε τα 12 αλλά όχι τα 14 έτη, τότε υπάρχει πάλι κακούργημα με ποινή από 5 έως 15   έτη κάθειρξη.

γ) Αν το θύμα συμπλήρωσε τα 14 έτη, τότε τελείται  κακούργημα με ποινή κάθειρξης ως 10 έτη.

Ειδική αντιμετώπιση υπάρχει στην περίπτωση χειρονομίας γενετήσιου περιεχομένου σε ανήλικο ή σε εξιστόρηση ή απεικόνιση γενετήσιων πράξεων όπου τότε τελείται πλημμέλημα με προβλεπόμενη  ποινή φυλάκισης από 6 μήνες έως 5 έτη.

protothema.gr