Στο κυνήγι του κλεμμένου Πικάσο: Νέα στοιχεία για την αρπαγή από την Εθνική Πινακοθήκη

Δύο Αλβανοί διαρρήκτες που μόλις είχαν αποφυλακιστεί, υπό τις οδηγίες ενός Ελληνα με χοντρές άκρες στο «χρηματιστήριο της τέχνης», είναι οι βασικοί ύποπτοι της κινηματογραφικής αρπαγής του πίνακα του Πικάσο από την Εθνική Πινακοθήκη. Εννιά χρόνια ακριβώς μετά τη μεγάλη «δουλειά» και 45 ημέρες πριν τα εγκαίνια του νέου κτιρίου της Εθνικής Πινακοθήκης, που έκλεισε μετά τη μυστηριώδη κλοπή, οι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ψηλόλιγνος κουκουλοφόρος με το κοπίδι και ο κανονικών διαστάσεων τσιλιαδόρος του εκτέλεσαν το τέλειο σχέδιο, όμως το έργο έμεινε στα χέρια του εντολέα τους, καθώς οι πληροφορίες λένε ότι δεν κατάφεραν να το πουλήσουν. Στα υπόγεια κανάλια των παράνομων αγοραπωλησιών έργων τέχνης ο πίνακας που φιλοτέχνησε το 1939 ο Πάμπλο Πικάσο και ήταν δωρεά του ίδιου στον ελληνικό λαό για την αντίστασή του στην Κατοχή βγήκε προς πώληση με τιμή κοντά στα 20 εκατ. δολάρια. Παρά το ενδιαφέρον, όμως, δεν βρέθηκε αγοραστής καθώς από τη μία η τιμή του ήταν ιδιαίτερα υψηλή και από την άλλη το έργο είχε ένα σοβαρό μειονέκτημα: είχε κλαπεί από την Εθνική Πινακοθήκη, δηλαδή από ένα μουσείο και όχι από μια ιδιωτική συλλογή, κάτι που σημαίνει ότι ο αγοραστής θα το αποκτούσε μεν, όμως ουσιαστικά δεν θα μπορούσε να τον κάνει ποτέ δικό του όσα χρόνια κι αν περνούσαν. Ετσι ο πίνακας, λένε οι πληροφορίες, κρύφτηκε για τόσα χρόνια στην Ελλάδα και το τελευταίο διάστημα γίνεται και πάλι μια προσπάθεια να βγει από τους δύο Αλβανούς κλέφτες και το μεγάλο αφεντικό προς πώληση στη μαύρη αγορά.

Τα νέα δεδομένα

Τα τελευταία δύο χρόνια η Ελληνική Αστυνομία και η ΕΥΠ ξεκίνησαν μια προσπάθεια αναζωπύρωσης των ερευνών προκειμένου να βρεθούν τόσο ο πίνακας του Πικάσο όσο και τα άλλα δύο έργα -ο «Ανεμόμυλος Στάμμερ» (1905) από την πρώτη περίοδο του Ολλανδού Πιτ Μοντριάν και ένα σχέδιο θρησκευτικής απεικόνισης του Ιταλού Γουλιέλμο Κάτσια-, τα οποία και εκλάπησαν από το δίδυμο των αλλοδαπών φαντομάδων τα ξημερώματα της 9ης Ιανουαρίου του 2012 από την Εθνική Πινακοθήκη. Στόχος είναι τα έργα να εντοπιστούν και να επιστρέψουν στην ανακαινισμένη πλέον Εθνική Πινακοθήκη, τα εγκαίνια της οποίας έχουν προγραμματιστεί για την 25η Μαρτίου. Στη συμπλήρωση δηλαδή των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.

Ολοι οι αξιωματικοί που είχαν ασχοληθεί με την υπόθεση έχουν πλέον αποστρατευτεί, όμως ο φάκελος της μεγάλης αρπαγής είναι ανοιχτός και περιέχει πλούσια και εντυπωσιακά στοιχεία: το βίντεο που δείχνει τον ψηλόλιγνο φαντομά με το κοπίδι στο χέρι να σκίζει με χειρουργικό τρόπο τους τρεις πίνακες και να τους τυλίγει, το ίδιο το κοπίδι που χρησιμοποίησε για να τους βγάλει από τα τελάρα τους, 12 αταυτοποίητα δείγματα DNA και πέντε ίχνη από σόλες παπουτσιών. Παράλληλα, υπάρχει αναλυτική έκθεση με τα στίγματα και τις επικοινωνίες κινητών τηλεφώνων στην ευρύτερη περιοχή της Εθνικής Πινακοθήκης εκείνη τη νύχτα, εκατοντάδες μαρτυρικές καταθέσεις, αλλά και υπηρεσιακές αναφορές και εκτιμήσεις για το ποιοι μπορεί να κρύβονται πίσω από την αρπαγή του αιώνα.

Το ενδιαφέρον των ερευνητών τράβηξε το γεγονός ότι ο ένας δράστης που μπήκε στην Εθνική Πινακοθήκη άνοιξε την κλειδαριά της μπαλκονόπορτας χωρίς να την παραβιάσει. Επομένως, είτε είχε αντικλείδι που κάποιος του προμήθευσε, είτε ήταν «επιστήμονας» στο άνοιγμα κλειδαριών, και αυτό είναι ένα στοιχείο που ίσως φωτογραφίζει την ταυτότητά του. Με δεδομένο ότι δεν βρέθηκε το παραμικρό στοιχείο που να συνδέει κάποιον από τους 105 υπαλλήλους της Πινακοθήκης με την κλοπή, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο δράστης ήξερε καλά πώς να ανοίγει σφραγισμένες πόρτες. Εχοντας αυτό το στοιχείο υπόψη τους, αλλά και τη φιγούρα του δράστη -ψηλός, λεπτός, σχετικά νεαρής ηλικίας, με αριστοτεχνικές κινήσεις και εμπειρία στις νυχτερινές επιδρομές- άρχισαν να ερευνούν ποιοι αλλοδαποί με τέτοια χαρακτηριστικά αποφυλακίστηκαν το τελευταίο εξάμηνο του 2011 από ελληνικά σωφρονιστικά καταστήματα. Το προφίλ τους ταιριάζει με αυτό δύο Αλβανών που είχαν αποφυλακιστεί εκείνο το διάστημα και ήταν ειδικοί στις «μπούκες» σε σπίτια και βίλες. Εκείνη την εποχή άλλωστε, λόγω της μεγάλης οικονομικής κρίσης, υπήρχε εκτόξευση των κλοπών και ληστειών σε σπίτια και πολυτελείς κατοικίες, με την Ασφάλεια να προβαίνει σε δεκάδες εξιχνιάσεις συμμοριών.

Οι αστυνομικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτοί είναι οι δράστες. Το επόμενο βήμα ήταν να διαπιστώσουν ποιος ήταν αυτός που τους έβαλε στο κόλπο και έδωσε την εντολή να προχωρήσουν στη μεγάλη αρπαγή. Πρόκειται για Ελληνα συλλέκτη που ήθελε όσο τίποτε άλλο στην ιδιωτική του συλλογή το συγκεκριμένο έργο; Ή μήπως για κάποιον απατεώνα που ήθελε να σπρώξει τον πίνακα στη μαύρη αγορά της τέχνης για να τα κονομήσει; Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν πρόκειται για παθιασμένο συλλέκτη, αλλά για κάποιον που ήθελε να βγάλει εκατομμύρια από τον πίνακα του Πικάσο. Οι αστυνομικοί της Ασφάλειας αλλά και στελέχη της Γ’ Διεύθυνσης Κατασκοπείας της ΕΥΠ ενεργοποίησαν όλους τους συνδέσμους που διαθέτουν από τα δίκτυα της αρχαιοκαπηλίας και των παράνομων αγοραπωλησιών έργων τέχνης για να αντλήσουν πληροφορίες που σχετίζονται με παγκόσμιες μυστικές δημοπρασίες κλεμμένων έργων τέχνης. Οπως διαπιστώθηκε, υπήρχε μια κινητικότητα εκείνη την περίοδο που έγινε η κλοπή, όμως έλαβαν διαβεβαιώσεις ότι ο Πικάσο δεν έφυγε από την Ελλάδα καθώς δεν βρέθηκε αγοραστής. Κινητικότητα, ωστόσο, παρατηρείται και το τελευταίο χρονικό διάστημα, με τους ερευνητές να καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το έργο δεν πουλήθηκε και προσπαθούν πάλι να το βγάλουν στις «μαύρες δημοπρασίες» με τιμή που αγγίζει τα 20 εκατ. δολάρια.

Οι αστυνομικοί εκτιμούν ότι οι δράστες έκαναν την τέλεια δουλειά, όμως άρπαξαν έναν αριστουργηματικό πίνακα που δύσκολα μπορεί να αλλάξει χέρια λόγω της ιδιαιτερότητας που τον χαρακτηρίζει. Οτι δηλαδή έχει κλαπεί από μουσείο και πάντα θα ανήκει εκεί. Δεν μπορεί δηλαδή, όσες δεκαετίες κι αν περάσουν, να αλλάξει ιδιοκτήτη. Γιατί, αν βρεθεί, αυτομάτως επιστρέφει στην Εθνική Πινακοθήκη.

Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι οι σύνδεσμοι των ελληνικών και ξένων αρχών στον χώρο των συλλεκτών έργων τέχνης, αλλά και των ανθρώπων που τα διακινούν και τα εμπορεύονται υποστηρίζουν ότι ο συγκεκριμένος Πικάσο δεν υπάρχει σε καμία συλλογή συλλέκτη σε όλο τον κόσμο. Συνεπώς είναι κουκουλωμένος και κρυμμένος σε κάποιο διαμέρισμα στην Ελλάδα ενώ δεν έχει προκύψει κάποιο στοιχείο που να συνδέει τους δύο φαντομάδες με το μεγάλο αφεντικό. Εκεί βρίσκεται, λένε οι αστυνομικοί, και η λύση του μυστηρίου και γι’ αυτό οι έρευνες επικεντρώνονται στο να ταυτοποιηθεί ο άνθρωπος που έδωσε την εντολή. Ο δικηγόρος, συλλέκτης έργων τέχνης και πραγματογνώμονας Στέλιος Γκαρίπης μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» καλεί τους δράστες να επιστρέψουν τον πίνακα στον ελληνικό λαό αναφέροντας μάλιστα ότι χρηματοδοτεί τις έρευνες για την ανεύρεση του έργου: «Ο κλεμμένος από την Εθνική Πινακοθήκη πίνακας του Πικάσο με θέμα το “Γυναικείο κεφάλι” ήταν ένα αντίδωρο του μεγάλου ζωγράφου στον ελληνικό λαό για την αντίστασή του κατά των δυνάμεων του φασισμού. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα έργο με ανυπολόγιστη συμβολική αξία για την Ελλάδα, ιδίως την παρούσα περίοδο που καλούμαστε να αντισταθούμε κατά της επέλασης της πανδημίας και συνάμα να γιορτάσουμε την επαναλειτουργία της Εθνικής Πινακοθήκης. Δεδομένου ότι η οικονομική αξία του έργου είναι μηδαμινή για οποιονδήποτε ιδιώτη, αφού ούτε μπορεί να πωληθεί σε δημοπρασία ή κατ’ ιδίαν, ούτε να αποκτηθεί με χρησικτησία μετά από 20 έτη, θεωρώ ότι οποιοσδήποτε το κατέχει σήμερα, προκειμένου να αποφύγει μελλοντικές καταδίκες αυτού ή των οικείων του, έχει κάθε συμφέρον να το επιστρέψει στον ελληνικό λαό. Για τον λόγο αυτό θέτω στη διάθεση οποιουδήποτε έχει σχετικές πληροφορίες τις υπηρεσίες του δικηγορικού μου γραφείου, χρηματοδοτώντας προσωπικά οποιεσδήποτε ενέργειες απαιτηθούν, για να εξασφαλιστεί η παρουσίαση του έργου με αριθμό στα εγκαίνια της Νέας Εθνικής Πινακοθήκης».

«Γυναικείο κεφάλι»

Το «Γυναικείο κεφάλι», διαστάσεων 56×40 εκ., που φιλοτέχνησε το 1939 ο Ισπανός ζωγράφος, αποτυπώνει τη μούσα του, φωτογράφο Ντόρα Μάαρ, με την οποία έζησε μια θυελλώδη σχέση για εννέα ολόκληρα χρόνια. Ενας παράφορος έρωτας που ξεκίνησε στα 54 του χρόνια ενώ εκείνη ήταν μόλις 29 ετών, ο οποίος, αν και έληξε άδοξα, με την ίδια να βυθίζεται για πάντα στα σκοτάδια του εαυτού της και τη μοναξιά, παρέμεινε αιώνια μούσα και η πιο δυνατή σχέση της ζωής του. Μια σχέση που αποτυπώθηκε σε λευκό καμβά με γαλάζιες και πράσινες αποχρώσεις. Ο ίδιος, έχοντας βιώσει τον Ισπανικό Εμφύλιο, που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το διασημότερο δημιούργημα του, την «Γκερνίκα», αποφάσισε να δωρίσει το «Γυναικείο κεφάλι» στον ελληνικό λαό ως τιμητική προσφορά για τη στάση του απέναντι στον φασισμό και τον ναζισμό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. «Pour le peuple Grec. Hommage de Picasso» (Για τον ελληνικό λαό. Φόρος τιμής από τον Πικάσο), αναφέρει στο πίσω μέρος του καμβά η αφιέρωση που φέρει ημερομηνία 14/10/1939.