Τι (δεν) διδάσκει η Ιστορία: Εθνικόν το αληθές, αλλά πόσες αλήθειες;

Πόσο και τι διδάσκει η Ιστορία; Οι περισσότεροι από εμάς θα είχαν μπόλικες απαντήσεις και άλλα τόσα διδάγματα να αραδιάσουν. Ο πιο βαθύς γνώστης της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του 1821, ιστορικός Βασίλης Κρεμμυδάς, είχε διαφορετική άποψη: «Η Ιστορία δεν διδάσκει. Είμαστε καταδικασμένοι να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος», είχε πει πριν από μερικά χρόνια, λίγο πριν πεθάνει.

Στα πρώτα 100 χρόνια από την Επανάσταση, το 1921, η Ελλάδα βρισκόταν προ μιας εθνικής καταστροφής. Ο «σοφός» ελληνικός λαός είχε διώξει, στις εκλογές του 1920, τον άνθρωπο που είχε διπλασιάσει την Ελλάδα, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ακολούθησε η Μικρασιατική Καταστροφή.

Αντί, λοιπόν, για αμφίβολα διδάγματα, ίσως είναι καλύτερα να βγάλουμε μερικά συμπεράσματα για την σημερινή επέτειο. Η Ελληνική Επανάσταση, λοιπόν:

– Ηταν εθνική επανάσταση. Η έννοια του έθνους είχε αρχίσει να κυριαρχεί στην Ευρώπη και δεν νοείται έθνος υποδούλων. Η εθνική διάσταση της Επανάστασης δεν σημαίνει ότι όλο το έθνος πήρε μέρος ενθουσιωδώς σ’ αυτήν. «Προύχοντες» της εποχής, βολεμένοι στις σχέσεις τους με τους κατακτητές, δεν θα μπορούσαν να γίνουν ένθερμοι επαναστάτες.

– Δεν ήταν θρησκευτική επανάσταση. Αλλωστε ο Πατριάρχης την αποκήρυξε. Όμως, ο απλός κλήρος συμμετείχε στον αγώνα, με χαρακτηριστικότερη μορφή τον Παπαφλέσσα. Αλλά και η πίστη αποτέλεσε μια από τις κινητήριες δυνάμεις της εξέγερσης και του αγώνα.

– Δεν ήταν ταξική Επανάσταση, με την έννοια που προσδίδει στην ταξικότητα ένα τμήμα της παραδοσιακής Αριστεράς. Αλλωστε, προλεταριάτο για να εξεγερθεί δεν υπήρχε. Και πέραν των φτωχών και κατατρεγμένων σημαντική συμβολή είχαν επιφανή στελέχη αστικών τάξεων της εποχής με οικονομική επιφάνεια και μόρφωση.Ετσι

– Σημαντικό ρόλο έπαιξαν η οικονομική ευρωστία κυρίως στις παροικίες και η Παιδεία Ελλήνων εκτός της υπόδουλης χώρας. Τα μηνύματα του Διαφωτισμού είχαν σημαντική επίδραση και ο καθοριστικός ρόλος της Φιλικής Εταιρείας στην οργάνωση της εξέγερσης είναι αναγνωρισμένος.

– Φυσικά, επανάσταση μόνο με τους «απέξω» δεν θα μπορούσε να γίνει ούτε να στεριώσει. Κυρίαρχο ρόλο είχαν μορφές της υπόδουλης χώρας όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Μιαούλης.

– Ομως, ο σημαντικότερος παράγοντας για την επικράτηση της Επανάστασης και της δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους ήταν η επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας. Δεν είναι λίγοι οι Ιστορικοί που πιστεύουν ότι, αν οι δυνάμεις αυτές δεν είχαν αποφασίσει να ξεδοντιάσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Ναυμαχία του Ναυαρίνου δεν θα είχε γίνει ποτέ και η τύχη της Επανάστασης θα ήταν πολύ αμφίβολη.

Όπως και να έχει, η Ελλάδα ήταν τότε μια μικρή χώρα, η οποία μετά από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς κατάφερε να απελευθερωθεί πολεμώντας με μια αυτοκρατορία. Το γεγονός αυτό από μόνο του συνιστά κολοσσιαίο ιστορικό επίτευγμα. Από τότε και παρά τα πολλά σκαμπανεβάσματα και πισωγυρίσματα, η Ελλάδα έκανε μερικά άλματα. Σήμερα είναι πάλι μια μικρή χώρα αλλά ενταγμένη σε μια μεγάλη οικονομική συμμαχία. Εχει απέναντί της και πάλι μια τεράστια χώρα, την Τουρκία, η οποία, όμως, δεν είναι πια αυτοκρατορία, κάθε άλλο. Η Ελλάδα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά υπερτερεί. Δεν θα είναι ποτέ ξανά σε κατάσταση υπόδουλων χωρών, άλλωστε στη σύγχρονη Ευρώπη τέτοιο είδος υποδούλωσης δεν υπάρχει πια. Για άλλα είδη μπορούμε να συζητάμε επί μακρόν.

Η πανδημία εμπόδισε τη διοργάνωση πολλών εκδηλώσεων που θα έπαιρναν τον χαρακτήρα φιέστας. Από μια άποψη ευτυχώς. Ισως γλιτώσαμε από πολλές φανφάρες και κακόγουστα θεάματα. Η λιτότητα στους εορτασμούς είναι προτιμότερη. Αν και η δύσκολη καθημερινότητα δεν αφήνει πολλά περιθώρια στους περισσότερους για πολλούς προβληματισμούς, η επέτειος των 200 χρόνων από το θρυλικό 1821 μπορεί να βοηθήσει να βγάλουμε τουλάχιστον ένα συμπέρασμα. Αυτό που συνόψισε σε λίγες λέξεις ο Γάλλος συγγραφέας Γκιστάβ Φλομπέρ: « Η άγνοιά μας για την Ιστορία μάς κάνει να μιλάμε άσχημα για τη δική μας εποχή».

Γιώργος Καρελιάς

news247.gr