Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν χρειάστηκε να συνεργαστεί με την Αριστερά, το έκανε με όρους δικούς του αλλά και με ιστορική επίγνωση.
Ο Πούτιν το έκανε με τον Ναβάλνι. Ο Ερντογάν τώρα επιχειρεί να το κάνει με τον Εκρέμ Ιμάμογλου.
«Μηδένα προ του τέλους μακάριζε» – Σόλων
Η εξουσία ποτέ δεν ησυχάζει. Μόνο ηττάται ή επιβάλλεται.
Το πτυχίο ως όπλο και η δικαιοσύνη ως σκηνικό
Στην Τουρκία των υβριδικών θεσμών, ένα πτυχίο αρκεί για να ξεκινήσει ένα πολιτικό πραξικόπημα με δημοκρατικό περίβλημα. Ο Ερντογάν δεν αρκέστηκε στην υποβάθμιση του Ιμάμογλου μέσω αμφισβητήσεων του πτυχίου του. Χρειαζόταν και εικόνα, και δράση: μια εισβολή της αστυνομίας…
Όπως στο The Trial του Όρσον Γουέλς (από το μυθιστόρημα του Κάφκα), ο ήρωας δεν γνωρίζει τι ακριβώς έχει κάνει, αλλά γνωρίζει ότι πρέπει να καταδικαστεί. Αυτό είναι το νέο manual της εξουσίας: ενοχοποίησε, όχι για το τι έκανε, αλλά για το ποιος είναι.
«Όποιος ελέγχει τον νόμο, δεν χρειάζεται να φοβάται τον λαό» – σύμφωνα με τον μακιαβελικό ρεαλισμό.
Η κατασκευή του μάρτυρα και το ρίσκο της υπερβολής
Ο Ερντογάν παίζει τριπλό στοίχημα:
Να βγάλει εκτός κάδρου τον πιο δημοφιλή πολιτικό του αντίπαλο.
Να τον μετατρέψει σε “σύμβολο” με τρόπο που να μπορεί να τον απειλεί.
Να εργαλειοποιήσει τις αντιδράσεις εντός κι εκτός Τουρκίας προς όφελός του.
Αλλά κάθε αυταρχική επιλογή δημιουργεί και ένα ανεξέλεγκτο αφηγηματικό αντιπαράδειγμα. Όπως στο V for Vendetta: ένας άνθρωπος με μάσκα, κυνηγημένος από το κράτος, μπορεί να γίνει κάτι πολύ μεγαλύτερο – ιδέα.
«Οι ιδέες είναι αλεξίσφαιρες» – V for Vendetta
«Η Δημοκρατία γεννά αντίσταση όταν την πνίγεις» – θα έλεγε ο Θουκυδίδης
Η Δύση, οι ενοχές και το χρηστικό αυταρχικό μοντέλο
Η Ευρώπη “ανησυχεί”, αλλά δεν θα φτάσει μακριά. Ο Ερντογάν έχει το προσφυγικό, τον ενεργειακό κόμβο και το realpolitik. Όπως ο Μάικλ Κορλεόνε στο The Godfather Part II, δεν κάνει λάθη – κάνει συμφωνίες.
Ούτε η Ουάσινγκτον θα τον πιέσει υπερβολικά: Τραμπ και Ρεπουμπλικάνοι τον αγαπούν για τους δικούς τους λόγους. Κι έτσι, ένα αυταρχικό μοντέλο που χρησιμοποιεί τη Δικαιοσύνη, την Παιδεία, την Αστυνομία και τα social media ως όπλα εξουδετέρωσης αντιπάλων επιβραβεύεται με σιωπή και πολιτική ανοχή.
«Η Ιστορία δεν γράφεται με αρχές, αλλά με ισορροπίες» ή αλλιώς «η εξωτερική πολιτική είναι διαχείριση ισχύος, όχι διακήρυξη αξιών» – Χένρι Κίσινγκερ
Όταν η εξουσία τυφλώνει: το τέλος των βεβαιοτήτων
Το πιο επικίνδυνο χαρακτηριστικό της εξουσίας δεν είναι η σκληρότητα. Είναι η αυτοπεποίθηση ότι τίποτα δεν μπορεί να πάει στραβά. Όταν ο Ναβάλνι δηλητηριάστηκε, το Κρεμλίνο πίστεψε ότι θα ξεχαστεί. Δεν ξεχάστηκε. Όταν ο Ιμάμογλου σύρθηκε στις αίθουσες των δικαστηρίων, η Άγκυρα πίστεψε πως ο κόσμος θα σκύψει το κεφάλι. Ίσως το κάνει. Αλλά ίσως και όχι.
«Όποιος καταστρέφει τον εχθρό του με τρόπο άδικο, γεννά δεκάδες νέους εχθρούς» – Αριστοτέλης
Η εξουσία, όταν παραμένει επί μακρόν στο ίδιο πρόσωπο, γίνεται καθρέφτης που δεν λέει την αλήθεια. Και σε αυτό το παραμορφωτικό κάτοπτρο, οι ηγέτες βλέπουν εχθρούς εκεί που υπάρχουν μόνο αντίπαλοι. Και βλέπουν εαυτούς αήττητους ενώ έχουν ήδη αρχίσει να φθείρονται.
Φινάλε χωρίς τίτλους τέλους: Το στοίχημα του φόβου
Η Ιστορία δεν είναι σενάριο του Χόλιγουντ. Δεν έχει happy end, ούτε πάντα ένοχους και αθώους. Αλλά, όπως απέδειξε και το All the President’s Men, όταν η εξουσία υπερβαίνει το όριο, οι δημοκρατίες – ακόμα και οι πληγωμένες – βρίσκουν τον τρόπο να αναπνέουν.
Ο Ερντογάν θα κάνει τα πάντα για να μείνει στην εξουσία. Αλλά κάθε πράξη του φέρνει πιο κοντά το ερώτημα:
Θα μείνει ή θα μείνει μόνος;
«Η εξουσία διαφθείρει. Η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απολύτως.»
– Λόρδος Άκτον
Όπως στο La La Land, όλα μοιάζουν λαμπερά στην αρχή
Ήταν ο ανασχηματισμός που κανείς δεν περίμενε να αλλάξει τα πράγματα, αλλά όλοι περίμεναν να αλλάξει… τους ίδιους. Και τελικά, άλλαξε μόνο τις ισορροπίες δυσαρέσκειας στο εσωτερικό της ΝΔ.
Όπως στο La La Land, όλα μοιάζουν λαμπερά στην αρχή, αλλά το φινάλε είναι πικρό και σιωπηλό. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης άσκησε το συνταγματικό του προνόμιο – “αποκλειστική αρμοδιότητα του ανασχηματισμού” – αλλά όπως φαίνεται, η επιλογή “υλικών” από τα ράφια της τεχνοκρατικής βιβλιοθήκης του προκάλεσε ρωγμές στη βάση.
«Των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν» – Θουκυδίδης
Η «αστοχία υλικού» και το καμένο πολιτικό πλακάκι
Η επιλογή του Νίκου Τσάφου και του Απόστολου Δοξιάδη αποτέλεσε, για πολλούς βουλευτές, την επιτομή του “καλού βιογραφικού, κακής πολιτικής αίσθησης”. Μοιάζει με το Moneyball: προσλήψεις βάσει Excel, όχι βάσει ψήφων. Όμως η πολιτική δεν παίζεται με στατιστικά. Παίζεται με αντοχές, δεσμεύσεις και επικοινωνιακά αντανακλαστικά.
«Η πολιτική δεν είναι μαθηματικά. Είναι ανθρώπινη φύση πολλαπλασιασμένη με φιλοδοξία.» θα έλεγα εγώ.
Αντί για πολιτικό refresh, ο ανασχηματισμός έγινε “πολιτικό uninstall” για πρόσωπα που ανέμεναν επιβράβευση.
Ο Μαρκόπουλος, οι μάρτυρες και η «πέτρα του αναθέματος»
Στην Gladiator, ο ήρωας παλεύει να ξεπλύνει το όνομά του σε μια Ρώμη που τον πρόδωσε. Ο Δημήτρης Μαρκόπουλος δεν χρειάστηκε αρένα, είχε την Εξεταστική για τα Τέμπη. Και αντί για δόξα, του έμεινε το ανάθεμα.
Δεν έγινε υπουργός, του φόρτωσαν την «κακή εικόνα της Βουλής», και βλέπει συναδέλφους (τύπου Τσαβδαρίδη) να “ανεβαίνουν” αφήνοντάς τον πίσω να εξηγεί ότι «ο εισηγητής δεν κόβει μάρτυρες».
“Μα, πρόεδρε, έφυγαν όλοι…”
Σε ένα από τα πιο cult σκηνικά της εβδομάδας, ο βουλευτής της Ελληνικής Λύσης Πάρης Παράσχος έμεινε μόνος στην αίθουσα της Προανακριτικής και, όπως σε σκηνή από Home Alone, τηλεφώνησε στον Βελόπουλο να τον ενημερώσει ότι… «όλοι έφυγαν». Ειλικρινής, ανθρώπινος, αμήχανος – το τρίπτυχο της ελληνικής πολιτικής στην πιο αγνή του μορφή.
“Οποιος ψάχνει, βρίσκει” – το αντιπολιτευτικό mantra για Τσάφο
Στην Κουμουνδούρου έχουν κάνει τα social media του Τσάφου νυχτερινή απασχόληση. Αναζητούν την “κακή δήλωση”, την “προδοτική ανάρτηση”, το “γκαφατζίδικο σχόλιο” – γιατί πρέπει να αποδείξουν πως το Μαξίμου ήξερε και προχώρησε συνειδητά σε επιλογή ρίσκου.
«Στην πολιτική, το παρελθόν είναι πάντα μπροστά μας.», είναι το δίδαγμα που θα πρέπει να έχουν όλλοι στο μυαλό τους αν θέλουν να ασχοληθούν με την πολιτική.
Και όπως λένε από τον ΣΥΡΙΖΑ: “αν ήταν σύμβουλος του Πρωθυπουργού όταν τα έλεγε αυτά, δεν υπάρχει «δεν ξέραμε».”
“Mητσοτάκης ή χάος”: Ένα σενάριο από τα Οσκαρικά στούντιο του Μαξίμου
Στην ταινία No Country for Old Men, o ήρωας του Τόμι Λι Τζόουνς μοιάζει να κοιτάζει έναν κόσμο που δεν καταλαβαίνει πια. Κάπως έτσι μοιάζει και το αφήγημα του “Μητσοτάκης ή χάος”. Σκηνοθετημένο με πολιτικό κυνισμό, μονταρισμένο με επικοινωνιακή τέχνη, και προβεβλημένο ως το απόλυτο blockbuster τρόμου για τον ψηφοφόρο.
Η κυβέρνηση της ΝΔ στήνει, με την επιδεξιότητα ενός καλού προπαγανδιστή, το δίλημμα του φθινοπώρου της. Ο Γκέμπελς θα ζήλευε το framing: η ΝΔ ή το αβέβαιο. Και για να φανεί πειστικότερο, ρίχνει στο τραπέζι και λίγη “αντισυστημικότητα” για να ενισχύσει τον τρόμο.
«Το ψεύδος, αν επαναλαμβάνεται διαρκώς, γίνεται αλήθεια.» – Γιόζεφ Γκέμπελς
Το “αντισυστημικό” ως εργαλείο συστημικής σταθερότητας
Στο The Truman Show, ο πρωταγωνιστής ζει σε έναν τεχνητό κόσμο που του πλασάρεται ως αυθεντική ζωή. Το ίδιο και ο Έλληνας ψηφοφόρος: βλέπει “αντισυστημικά” κόμματα να πλασάρονται από τα ίδια κέντρα εξουσίας που υποτίθεται ότι πολεμούν. Και στο τέλος, όπως στο φινάλε της ταινίας, το ερώτημα είναι ένα: θα ανοίξει την πόρτα προς την πραγματικότητα;
Το ΠΑΣΟΚ το βλέπει, το λέει και το χρεώνει. Κατά τη Χαριλάου Τρικούπη, πίσω από την εκτόξευση της Ζωής Κωνσταντοπούλου βρίσκεται κυβερνητικό χεράκι – μια συστημική ενίσχυση του “ασαφούς” για να πληγεί ο “δομημένος” αντίπαλος. Ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν κατονομάζει, αλλά υπαινίσσεται…
Το πρόβλημα του restart: κάθε μέρα από την αρχή
Το ΠΑΣΟΚ μοιάζει με ήρωα του Groundhog Day. Ξυπνά κάθε πρωί και πρέπει να δώσει την ίδια μάχη από την αρχή. Κάθε νέα φθορά, κάθε νέα επίθεση, κάθε νέα “πτήση” των δήθεν αντισυστημικών, το φέρνει ξανά στην αρχή. Κι όμως: επιμένει.
Η στρατηγική της επανεκκίνησης έχει κόστος. Όχι μόνο σε χρόνο, αλλά και σε αντοχές. Τα στελέχη αγωνιούν. Οι ψηφοφόροι αμφιβάλλουν. Το αφήγημα πρέπει να επαναδιατυπώνεται κάθε εβδομάδα. Σαν να χτίζεις μια γέφυρα, ενώ πίσω σου οι υποστηλώσεις καταρρέουν.
Η κάλπη, η λογική και το “άγνωστο”
Στο The Dark Knight, ο Άλφρεντ λέει στον Μπρους Γουέιν: “Some men just want to watch the world burn.” Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν η ελληνική κοινωνία θέλει την πολιτική αλλαγή ή απλώς να εκφράσει την απόγνωση της. Και εδώ παίζει το στοίχημά του το ΠΑΣΟΚ.
Το κόμμα θεωρεί ότι στο τέλος, η κοινωνία δεν θα ψηφίσει στα τυφλά. Ότι θα επιλέξει την πολιτική με πρόγραμμα και προτάσεις. Ότι το άγνωστο δεν αρκεί ως ελπίδα. Όπως είπε και ο Ανδρουλάκης:
“Το στοίχημά μας δεν αφορά ένα πρόσωπο. Αφορά τη χώρα γιατί χρειάζεται μία ισχυρή δημοκρατική παράταξη απέναντι στη συντήρηση.”
Όπως θα έλεγε και ο Πλάτωνας:
«Η τιμωρία των καλών που δεν ασχολούνται με την πολιτική, είναι να κυβερνώνται από κακούς.»
Η τελική σκηνή: Λύτρωση ή επανάληψη;
Το τέλος δεν έχει γραφτεί. Η δημοσκοπική μάχη παραμένει ανοιχτή. Η πολιτική σκηνή πιο τοξική από ποτέ. Και το ΠΑΣΟΚ οφείλει να κρατήσει το τιμόνι — και να βγει μπροστά. Αν τα καταφέρει, τότε ίσως δούμε το remake μιας κλασικής ταινίας της μεταπολίτευσης:
“Η επιστροφή του πράσινου πρωταγωνιστή”
Αν όχι, θα μείνουμε για πάντα στο πολιτικό Inception, με ψευδαισθήσεις, παράλληλες πραγματικότητες και πολλαπλά επίπεδα πολιτικής χειραγώγησης.
«Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού.» – Οττο φον Μπίσμαρκ αλλά και της … υπομονής.
Αντιμέτωπη με το «φιλί της Ζωής» η Κεντροαριστερά
Στην ταινία The Curious Case of Benjamin Button, ο ήρωας γεννιέται γέρος και γίνεται παιδί. Κάπως έτσι μοιάζει σήμερα η ελληνική Κεντροαριστερά: μια παράταξη γεννημένη από ώριμους αγώνες και ιστορικά κυβερνητικά προγράμματα που ξαναγίνεται… άπειρη, αναζητώντας ταυτότητα και ρόλο μέσα από έναν πολιτικό αναχρονισμό.
Με το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ να δείχνουν παγιδευμένοι σε μια παρατεταμένη περίοδο αυτοαναφορικότητας, και την Πλεύση Ελευθερίας να αναδύεται ως ο νέος “αντισυστημικός βηματισμός”, η Κεντροαριστερά φαίνεται να βρίσκεται μπροστά σε μια επιλογή που θυμίζει τα λόγια του Ηράκλειτου:
«Εἰς τὸν αὐτὸν ποταμὸν οὐκ ἂν ἐμβαίης δις»
(Δεν μπορείς να μπεις δύο φορές στον ίδιο ποταμό)
Αν δεν αρπάξει την ευκαιρία τώρα, ίσως δεν υπάρξει “επόμενη φορά”.
Φλαμπουράρης και Λαλιώτης: Η σκηνή που άναψε το σενάριο
Τετάρτη απόγευμα, στην Παλαιά Βουλή. Στην εκδήλωση για τον Κώστα Σκανδαλίδη, δύο βαριά πολιτικά ονόματα – Λαλιώτης και Φλαμπουράρης – συζητούν. Οι παλιοί ήρωες της Μεταπολίτευσης, σιωπηλοί πρωταγωνιστές μιας πιθανής επανένωσης του Κέντρου με την Αριστερά. Δεν χρειάζονταν πολλά λόγια.
Το βλέμμα των παριστάμενων δεν έμεινε στα “γλυκά γεράματα”. Πέρασε απ’ το παρελθόν στο παρόν και σκάλωσε σ’ ένα ερώτημα:
Μπορεί να υπάρξει “προοδευτικό φιλί της ζωής”;
Ή όπως σίγουρα θα έλεγε ο Μακιαβέλι:
«Οι καιροί είναι πιο δυνατοί από τους ανθρώπους. Κι όποιος δεν τους ακολουθεί, τους χάνει.»
Το τέλμα των ποσοστών και η απειλή της Πλεύσης
Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται πίσω από την Πλεύση στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να μην βυθιστεί περισσότερο. Και οι δύο μαζί, παλεύουν να καταλάβουν πώς γίνεται να έχουν απήχηση αλλά να μην μπορούν να τη μετατρέψουν σε εκλογική δύναμη.
Οι αριθμοί δείχνουν αστάθεια, εσωστρέφεια και στρατηγική σύγχυση. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο ανοιχτός σε συμμαχίες. Το ΠΑΣΟΚ επιμένει στη μοναχική πορεία, αν και κάποιοι εσωτερικά μιλούν για στρατηγικό πρόβλημα και «έλλειψη αφηγήματος».
Συμμαχίες τώρα ή ποτέ;
Ο Σωκράτης Φάμελλος ανοίγει ξανά το κεφάλαιο «προοδευτική συνεργασία». Χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς αναμονή για Ανδρουλάκη. Ο ΣΥΡΙΖΑ μιλά για κοινές πρωτοβουλίες, κοινοβουλευτικές προτάσεις, ένα πρώτο βήμα. ΠΑΣΟΚ και Νέα Αριστερά είναι στο στόχαστρο.
Ο ίδιος ο Φάμελλος το λέει ξεκάθαρα:
«Αν δεν ξεκινήσει τώρα, δεν θα ξεκινήσει ποτέ.»
Σαν να βλέπεις σκηνή από το The King’s Speech: ο ηγέτης πρέπει να μιλήσει όταν όλοι σιωπούν. Κι αν δεν έχει βρει ακόμη τη φωνή του, θα την χάσει μαζί με το κοινό του.
Ενώπιον της Ιστορίας: Σύνθεση ή αφανισμός;
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν χρειάστηκε να συνεργαστεί με την Αριστερά, το έκανε με όρους δικούς του αλλά και με ιστορική επίγνωση. Το δίλημμα δεν ήταν ποτέ «εγώ ή κανείς». Ήταν πάντα «τι χρειάζεται ο τόπος».
Σήμερα, αυτό το ερώτημα πλανάται πάνω από την Κεντροαριστερά.
Θα προχωρήσουν σε συνεργασία στη βάση αρχών ή θα παραδοθούν αμαχητί στην Πλεύση, στον κατακερματισμό, και τελικά, στη λήθη;
Τελευταίο κάλεσμα: “Call me by your name” ή “Don’t look up”;
Ο ΣΥΡΙΖΑ στέλνει προσκλητήριο. Το ΠΑΣΟΚ ακόμη το σκέφτεται. Ο χρόνος κυλάει. Η Κεντροαριστερά είναι στο μεταίχμιο: ή θα γεννηθεί από την κρίση ή θα καταστεί πολιτικό απολίθωμα.
newpost.gr
Ακολουθήστε το HappenedNow.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε ολες τις ειδήσεις μας στο Facebook Group και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
