Το Κίεβο έκλεισε το ρωσικό φυσικό αέριο: Κίνηση στρατηγικής ή απελπισίας;

Του Ζαφείρη Χατζηδήμου

Η απόφαση της Ουκρανίας να διακόψει τη ροή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη εν μέσω του χειμώνα και κάτω από ακραίες καιρικές συνθήκες δεν αποτελεί απλώς μια κίνηση υψηλού ρίσκου αλλά και μια πράξη στρατηγικής απερισκεψίας που αγγίζει τα όρια της ενεργειακής αυτοχειρίας.

Με την Ευρώπη να παλεύει ήδη με τον πληθωρισμό και τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, η αιφνίδια αυτή απόφαση αναδεικνύει την αδυναμία του Κιέβου να εκτιμήσει τις πραγματικές επιπτώσεις ενός τέτοιου βήματος. Ενώ η Ουκρανία προσπαθεί να παρουσιάσει αυτή την κίνηση ως μια νίκη κατά της ρωσικής επιρροής, στην πραγματικότητα αποκαλύπτει την προθυμία της να θυσιάσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια ολόκληρης της Ευρώπης στον βωμό πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Ηταν γνωστό αλλά…

Η ροή φυσικού αερίου μέσω ενός σημαντικού αγωγού από τη Ρωσία προς την Ευρώπη διακόπηκε νωρίς την Τετάρτη, αφού η Ουκρανία αρνήθηκε να ανανεώσει τη συμφωνία που επέτρεπε τη διέλευση ρωσικού αερίου μέσω του εδάφους της, σύμφωνα με αξιωματούχους και των δύο χωρών.

Η κίνηση για την αναστολή της ροής αερίου μέσω ενός αγωγού που μετέφερε σοβιετικό και στη συνέχεια ρωσικό αέριο στην Ευρώπη για δεκαετίες αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εκστρατείας της Ουκρανίας και των Δυτικών συμμάχων της να υπονομεύσουν τη δυνατότητα της Μόσχας να χρηματοδοτεί τον πόλεμο και να περιορίσουν την ικανότητα του Κρεμλίνου να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως μοχλό πίεσης στην Ευρώπη.

Ο αγωγός μέσω Ουκρανίας, ο οποίος κατασκευάστηκε στη σοβιετική εποχή για να μεταφέρει αέριο από τη Σιβηρία στις ευρωπαϊκές αγορές, είναι ο τελευταίος μεγάλος διάδρομος φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μετά το σαμποτάζ του αγωγού Nord Stream προς τη Γερμανία το 2022 – τον οποίον όπως δείχνουν όλες οι έρευνες έγινε από την Ουκρανία – και το κλείσιμο της διαδρομής μέσω Λευκορωσίας προς την Πολωνία.

Ενώ η κίνηση αυτή θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τα έσοδα της Ρωσίας από τις πωλήσεις αερίου, ενέχει επίσης κινδύνους για την Ουκρανία. Στρατιωτικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι η Μόσχα θα μπορούσε να βομβαρδίσει το εκτεταμένο δίκτυο αγωγών της Ουκρανίας, το οποίο μέχρι τώρα έχει αποφύγει επιθέσεις, δεδομένου ότι πλέον δεν υπάρχει κίνητρο για να παραμείνουν ανέπαφοι.

Η Σλοβακία, μία από τις ευρωπαϊκές χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο, είχε επίσης απειλήσει με αντίποινα κατά της Ουκρανίας μετά την ανακοίνωση του Ουκρανού Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι για κλείσιμο του αγωγού νωρίτερα φέτος. Εκτός από τη Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Αυστρία και αρκετές βαλκανικές χώρες εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν ρωσικό αέριο που μεταφερόταν μέσω Ουκρανίας, αλλά οι ειδικοί λένε ότι τα αποθέματα αερίου και οι εναλλακτικές προμήθειες ίσως να αποτρέψουν τυχόν άμεσες διακοπές ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης σε αυτές τις χώρες.

Τα αρνητικά Σενάρια για την Ευρώπη

Πάντως η Κομισιόν καθησυχάζει τονίζοντας ότι η λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης αερίου ήταν αναμενόμενη και οι ευρωπαϊκές χώρες-μέλη έχουν προετοιμαστεί, κάτι που διχάζει αναλυτές και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, για το αν οι τιμές θα παραμείνουν σταθερές ή θα αυξηθούν. Ναι μεν αλλά ποια είναι τα πολλαπλά αρνητικά σενάρια για την Ευρώπη;

Αρχικά, η ενεργειακή αστάθεια αποτελεί έναν από τους βασικούς κινδύνους, καθώς η ξαφνική αύξηση της ζήτησης LNG (Liquid Natural Gas/Υγροποιημένο φυσικό αέριο) μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις και αυξήσεις τιμών. Η Ευρώπη ενδέχεται να βρεθεί να ανταγωνίζεται μεγάλες ασιατικές αγορές για τις ίδιες προμήθειες LNG, κάτι που θα εντείνει την πίεση στις τιμές και θα επιβαρύνει τους καταναλωτές.
Επιπλέον, οι υφιστάμενες υποδομές LNG δεν επαρκούν για την αυξημένη ζήτηση, δημιουργώντας κενά στον εφοδιασμό. Οι χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία, ίσως στραφούν σε φιλορωσικές πολιτικές, αποδυναμώνοντας την ενότητα της ΕΕ.
Τέλος, η αναγκαστική στροφή προς LNG αντί για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί να επιβραδύνει την ενεργειακή μετάβαση, αυξάνοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και καθυστερώντας τις προσπάθειες αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.

Επιπτώσεις για την Ελλάδα

Η Ελλάδα, αν και δεν εξαρτάται άμεσα από το ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας, χρησιμοποιεί τον αγωγό TurkStream που φέρνει ρωσικό αέριο μέσω Τουρκίας. Ωστόσο, η διακοπή της ροής μέσω Ουκρανίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανατιμήσεις στην αγορά φυσικού αερίου και ενδέχεται να υπάρξει αυξημένη ζήτηση για εναλλακτικές πηγές. Ειδικότερα, οι ελληνικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά μπορεί να αντιμετωπίσουν αυξημένα κόστη ενέργειας, τα οποία θα επιβαρύνουν περαιτέρω την οικονομία. Η αυξημένη εξάρτηση από LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) μπορεί να ενισχύσει το ρόλο της Ρεβυθούσας ως ενεργειακού κόμβου, αλλά απαιτεί επενδύσεις στις υποδομές αποθήκευσης και μεταφοράς.

Επιπλέον, οι ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας καθιστούν αναγκαία τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και τη στροφή σε ανανεώσιμες πηγές για να μειωθεί η εξάρτηση από το εισαγόμενο αέριο. Ωστόσο, η μετάβαση αυτή απαιτεί χρόνο και ενδέχεται να μην επαρκέσει για την κάλυψη των άμεσων αναγκών σε περίπτωση παρατεταμένης κρίσης.

Κίνηση με ρίσκο…

Η Ουκρανία φαίνεται αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως εργαλείο πολιτικής πίεσης, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες που μπορεί να προκύψουν για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Παρόλο που η κίνηση αυτή ενισχύει τις προσπάθειες περιορισμού της ρωσικής επιρροής, ενδέχεται να δημιουργήσει νέες προκλήσεις για τη σταθερότητα και την ενότητα της ηπείρου.
Η Ευρώπη – και ιδιαίτερα η Κομισόν – δεν είναι βέβαιο ότι θα ανταποκριθεί με ψυχραιμία και προνοητικότητα, διασφαλίζοντας εναλλακτικές ενεργειακές λύσεις και εμβαθύνοντας τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών. Μένει να το δείξει ο χρόνος που πια κυλάει αντίστροφα…

ΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΥΝΟΕΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ

Οι χώρες που διαθέτουν υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) αναμένεται να ωφεληθούν σημαντικά από τη διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Ακολουθεί μια ανάλυση των κερδισμένων χωρών και των λόγων πίσω από αυτή την εξέλιξη:

Ηνωμένες Πολιτείες
Η πιο ευνοημένη και κερδισμένη χώρα θα είναι οι ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν τον μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG στον κόσμο. Με τη μείωση των ρωσικών προμηθειών, η Ευρώπη στρέφεται σε αυξημένες εισαγωγές LNG από τις ΗΠΑ για να καλύψει τα ενεργειακά κενά. Αυτή η τάση οδηγεί σε αύξηση των εσόδων των αμερικανικών εταιρειών παραγωγής και εξαγωγής LNG, ενώ παράλληλα ενισχύεται η γεωπολιτική επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών.

Κατάρ
Το Κατάρ διαθέτει τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και κατέχει ηγετική θέση στις παγκόσμιες προμήθειες LNG. Οι υφιστάμενες συμφωνίες του με την Ευρώπη αναμένεται να επεκταθούν, ενώ νέες συμφωνίες βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση, ενισχύοντας τη στρατηγική του θέση στην αγορά ενέργειας

Νορβηγία
Η Νορβηγία είναι ήδη ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η αυξανόμενη ζήτηση LNG αναμένεται να ενισχύσει την παραγωγή και τις εξαγωγές της, διατηρώντας σταθερό το ενεργειακό ισοζύγιο της περιοχής και προσδίδοντας στη χώρα επιπλέον γεωπολιτικά πλεονεκτήματα.

Αλγερία
Η Αλγερία προμηθεύει LNG κυρίως στη Νότια Ευρώπη, με έμφαση στην Ιταλία και την Ισπανία. Η στρατηγική γεωγραφική της θέση και η δυνατότητα αύξησης των εξαγωγών την καθιστούν σημαντικό παίκτη στις ενεργειακές αγορές της Μεσογείου.

Αυστραλία
Ως ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς LNG, η Αυστραλία προσφέρει σταθερές ποσότητες σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια, κυρίως προς τις ασιατικές αγορές, αλλά και προς την Ευρώπη, παρέχοντας ασφάλεια και αξιοπιστία στις προμήθειες.

Γιατί Επωφελούνται αυτές οι Χώρες;

Οι χώρες με δυνατότητες εξαγωγής LNG επωφελούνται από την τρέχουσα ενεργειακή ανασφάλεια στην Ευρώπη, η οποία αναζητά άμεσες εναλλακτικές για την εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας. Η σταθερότητα και η αξιοπιστία των παραγωγών LNG θεωρούνται προτιμότερες από τη Ρωσία, ειδικά εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων. Παράλληλα, οι περιορισμοί στη ρωσική προμήθεια οδηγούν σε αύξηση των τιμών, αποφέροντας σημαντικά κέρδη στους εξαγωγείς LNG. Επιπλέον, οι χώρες αυτές αποκτούν μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ στις ενεργειακές συμφωνίες, τόσο με την Ευρώπη όσο και με αναδυόμενες αγορές, ενισχύοντας τον ρόλο τους στο παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα.

Πιθανά Προβλήματα

Ωστόσο, η αυξημένη εξάρτηση από το LNG συνοδεύεται από προκλήσεις. Το LNG είναι γενικά πιο ακριβό από το φυσικό αέριο που μεταφέρεται μέσω αγωγών, αυξάνοντας το ενεργειακό κόστος για την Ευρώπη. Επιπλέον, η Ασία παραμένει σημαντική αγορά LNG, εντείνοντας τον ανταγωνισμό για προμήθειες και περιορίζοντας τις διαθέσιμες ποσότητες για την Ευρώπη. Τέλος, αν και η Ευρώπη έχει επενδύσει σε σταθμούς LNG, η πλήρης προσαρμογή σε αυτό το νέο ενεργειακό μοντέλο απαιτεί χρόνο και επιπλέον κόστη για την αναβάθμιση των υποδομών.

neostrategy.gr