Το μακελειό στην Παλαιστίνη και οι νέοι «δρόμοι του εμπορίου»

Ο νέος εμπορικός δρόμος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), που έχει την απόλυτη υποστήριξη των ΗΠΑ ως αντίποδα στο σχέδιο της Κίνας, Belt and Road, ανακοινώθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2023. Ενα μήνα μετά, στις 7 Οκτωβρίου, εκδηλώθηκε η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και οι δολοφονίες αμάχων. Εκτοτε, το Ισραήλ ισοπεδώνει τη Γάζα, δολοφονώντας έως τώρα χιλιάδες άμαχους Παλαιστίνιους.

Ένα βασικό στοιχείο του «ινδικής εμπνεύσεως» σχεδίου, το οποίο χειροκροτείται από την Ουάσιγκτον, ήταν το πέρασμα του νέου «εμπορικού δρόμου» μέσω της Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας και Ισραήλ, με προορισμό την Ελλάδα και την ΕΕ, αγνοώντας την Τουρκία και την Αίγυπτο, της οποίας ο κύριος «δρόμος» η διώρυγα του Σουέζ θα πληγεί εφόσον υλοποιηθεί ο «ινδικός δρόμος». Ο IMEC, όπως και άλλοι «δρόμοι», παρακάμπτει και το Ιράν.

Σε αρκετές αναλύσεις αναφέρθηκε ότι στόχος της ακραίας επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ ήταν να προκαλέσει σοκ και, ως ισραηλινή απάντηση, την σφαγή των Παλαιστινίων. Γεγονός που θα ευαισθητοποιούσε την παγκόσμια κοινή γνώμη, θα έκανε το Ισραήλ να χάσει τον «επικοινωνιακό πόλεμο», και θα έφερνε -ή θα φέρει- στο χείλος του πολέμου τους Άραβες και συνολικά τον μουσουλμανικό κόσμο με το Ισραήλ. Ως εκ τούτου, εκτός των άλλων, θα ματαιωνόταν και η αποκατάσταση των σχέσεων Σ. Αραβίας με το Ισραήλ. Κάτι που καιρό τώρα δρομολογείτο.

Ωστόσο, έως τώρα δεν φαίνεται να δικαιώνονται οι εκτιμήσεις περί ανοικτής αντιπαράθεσης του μουσουλμανικού κόσμου με το Ισραήλ, παρά την σκληρή φρασεολογία εκ μέρους των μουσουλμάνων ηγετών.

Στο μεταξύ, πάντως, το «ινδικό σχέδιο» φαίνεται να έχει «παγώσει» προσωρινά, αν και ορισμένοι εκτιμούν ότι κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα. Παρά ταύτα, εκτιμάται ότι βασικοί Άραβες παίκτες, όπως η Σ. Αραβία, τελικώς δεν θα αποχωρήσουν από το made in USA σχέδιο.

Ο νέος ινδικός εμπορικός δρόμος είναι ένα μεγαλεπήβολο οικονομικό αλλά και γεωπολιτικό σχέδιο, αντίστοιχο (αν και σχετικά μικρότερο, πλην όμως στρατηγικής σημασίας) με τους κινεζικούς δρόμους μεταφορών, ζωνών οικονομικών επενδύσεων, σύγχρονων τεχνολογιών, κ.ο.κ. Βρίσκεται στον αντίποδα των κινεζικών σχεδίων και έχει το πράσινο φως των ΗΠΑ.

Είναι εμφανές πως, όταν ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται σε μεταβατική φάση, αναδιατάσσονται οι εμπορικοί δρόμοι, δημιουργούνται νέοι παγκόσμιοι πόλοι συμμαχιών, και συγκρούεται η έως τώρα «Δυτική παγκοσμιοποίηση» με την «διεθνοποίηση» αναδυόμενων δυνάμεων και συμμαχιών, οι πόλεμοι, όπως έδειξε η Ουκρανία και τώρα -πάλι- το Μεσανατολικό, είναι δυστυχώς στην ημερήσια διάταξη. Όλα δείχνουν ότι, μετά το Ουκρανικό, τίποτα στον κόσμο δεν είναι όπως πριν.

Το σχέδιο

Μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση – ανάλυση για το μέλλον του σχεδίου του δρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), που έχει στόχο να ελέγξει την επιρροή της Κίνας στην μέση Ανατολή, Αφρική και Ευρώπη, κάνει η ιρανική ιστοσελίδα που φέρεται να πρόσκειται στους μεταρρυθμιστές, Εntekhab.

Ο «εμπορικός δρόμος», IMEC, αναφέρει, ανακοινώθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2023, στο περιθώριο της συνάντησης της G20, στο Νέο Δελχί, με την υπογραφή μνημονίου κατανόησης μεταξύ της ΕΕ και επτά χωρών: Ινδίας, ΗΠΑ, Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Γαλλίας, Γερμανίας και Ιταλίας.

Περιλαμβάνει ακτοπλοϊκή διαδρομή – σύνδεση της Βομβάης και της Μούντρα (Γκουτζαράτ) με τα Εμιράτα και στη συνέχεια τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία και το λιμάνι της Χάιφα, στο Ισραήλ, στις ακτές της Μεσογείου, μέσω σιδηροδρομικού δικτύου. Από εκεί, συνεχίζει στο λιμάνι του Πειραιά στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Ο «δρόμος» πλαισιώνεται από γραμμές προηγμένων οπτικών ινών, αγωγούς υδρογόνου και από οικονομικές ζώνες. Παράγοντες που αυξάνουν τη σημασία αυτού του νέου δρόμου. Αυτό το μεγάλο έργο, εάν υλοποιηθεί, μπορεί να δημιουργήσει μια νέα διάσταση οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της Μέσης Ανατολής, της Νότιας Ασίας και της Ευρώπης.

Σαουδική Αραβία – Ισραήλ

Ορισμένοι, συνεχίζει το δημοσίευμα, θεωρούν αυτή την πρωτοβουλία ως έναν τρόπο που αυξάνει τις πιθανότητες εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία. Κάτι που είναι απαραίτητο για τη μεγάλη στρατηγική των ΗΠΑ και το μέλλον της Μέσης Ανατολής. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, επηρεάστηκε με τις τελευταίες δραματικές εξελίξεις στη Γάζα – Ισραήλ.

Με αυτόν τον διάδρομο παρακάμπτεται το Ιράν. Μπορεί να ειπωθεί, μάλιστα, ότι ο νέος δρόμος είναι μέρος του ευρύτερου σχεδίου των ΗΠΑ για τον περιορισμό του Ιράν και τον έλεγχο της διευρυνόμενης επιρροής της Κίνας στη Μέση Ανατολή. Πόσο μάλλον, αφού ο ρόλος του Πεκίνου στην αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Ιράν – Σαουδικής Αραβίας, στην αρχή του 2023, ήταν ένα ηχηρό μήνυμα για την αφύπνιση των ΗΠΑ.

Made in USA

Ο στόχος του αμερικανικού σχεδίου για την αναμόρφωση του γεω-οικονομικού τοπίου της Μέσης Ανατολής μέσω έργων, όπως ο Διάδρομος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης, είναι να μειώσει τις αμφιβολίες των χωρών του Περσικού Κόλπου σχετικά με τη δέσμευση των ΗΠΑ ότι εγγυάται την ασφάλεια τους και να ενισχύσει τον ηγετικό ρόλο της Ουάσιγκτον σε αυτή την περιοχή.

Εξάλλου, ο νέος δρόμος συμπληρώνει άλλες πρωτοβουλίες, όπως η Συμμαχία Φιλικών Δυνάμεων Ινδίας – ΗΑΕ – Ισραήλ – ΗΠΑ (I2U2) και η Συνεργασία για Παγκόσμιες Υποδομές και Επενδύσεις (PGII) υπό την G7, οι οποίες έχουν διαφημιστεί ως αντίπαλοι της πρωτοβουλίας, Belt and Road, της Κίνας.

Στην πραγματικότητα, ένα από τα βασικά κίνητρα για τη δημιουργία του νέου δρόμου ήταν ο έλεγχος της διευρυνόμενης επιρροής της Κίνας στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ευρώπη, και στους συμμάχους των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στην Ουάσιγκτον.

Οι στόχοι

Εφόσον το σχέδιο πάρει σάρκα και οστά, αναφέρεται στο δημοσίευμα, εκτιμάται ότι τα εμπορεύματα θα φτάνουν από τη Βομβάη στην Ευρώπη κατά 40% γρηγορότερα από ότι μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και θα μειώσουν το κόστος μεταφοράς κατά 30%.

Επίσης, θα οικοδομηθεί στρατηγική αλληλεπίδραση της Ινδίας με την Αραβική Χερσόνησο, εγκαθιστώντας σταθερή επικοινωνία, πολιτικούς και στρατηγικούς δεσμούς. Θα δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό δίκτυο μεταφορών για την απρόσκοπτη διακίνηση εμπορευμάτων, το οποίο θα οδηγήσει σε βιομηχανική ανάπτυξη, ειδικά στις περιοχές που συνδέονται με αυτό τον διάδρομο.

Επιπλέον, ο νέος δρόμος θα διευκολύνει τον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Μέση Ανατολή. Θα σταθεροποιήσει τον ενεργειακό τομέα της Ινδίας, θα στηρίξει την αναπτυσσόμενη οικονομία της και η ανάπτυξή της, και θα δημιουργήσει μια ισορροπία έναντι της οικονομικής και εμπορικής ισχύος της Κίνας. Αυτός, εξάλλου, είναι ένας από τους σημαντικότερους στόχους των ΗΠΑ και της Δύσης.

Ακόμα, κατά μήκος της διαδρομής, θα διαμορφωθούν ειδικές οικονομικές ζώνες που μπορούν να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις.

Γεωπολιτικά – οικονομικά συμφέροντα

Το συγκεκριμένο έργο, ωστόσο, αντιμετωπίζει και προκλήσεις. Για παράδειγμα, εκτός από τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, σημαντικό μέρος των σιδηροδρομικών γραμμών, ειδικά στη Μέση Ανατολή, έχει χαθεί και απαιτούνται σημαντικές υποδομές και επενδυτικές προσπάθειες για την ολοκλήρωσή του.

Επιπλέον, ο αυξημένος ανταγωνισμός μέσω των υφιστάμενων οδών μεταφοράς, ειδικά της διώρυγας του Σουέζ της Αιγύπτου, η οποία ενδέχεται να έχει μειωμένη κίνηση και έσοδα, θα μπορούσε να δημιουργήσει διπλωματικά εμπόδια.

Ακόμα, η εξισορρόπηση των γεωπολιτικών συμφερόντων των χωρών που θα συμμετέχουν στο σχέδιο, ειδικά στην περίπτωση του Ισραήλ, είναι απαραίτητη, ιδιαίτερα μετά τις τελευταίες εξελίξεις σε Γάζα – Ισραήλ. Ως γνωστόν, η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε ότι ανέστειλε όλες τις διαπραγματεύσεις εξομάλυνσης των σχέσεών της με το Ισραήλ.

Το Ιράν στο επίκεντρο

Το συγκεκριμένο έργο, καθώς και άλλα που παρακάμπτουν το Ιράν, όπως ο Μέσος Διάδρομος από την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη και η πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας, η οποία καθορίζει εναλλακτικές διαδρομές αντί για το Ιράν, λόγω των κυρώσεων και της υπερβολικής γραφειοκρατίας στη χώρα, θεωρείται από μόνη της σημαντικό γεωοικονομικό πλήγμα για το Ιράν.

Το θέμα, όμως, γίνεται πιο σοβαρό δεδομένου ότι η Ινδία πιθανώς θεωρεί αυτή τη νέα πρωτοβουλία ως εναλλακτική λύση στον Διάδρομο Βορρά – Νότου, στον οποίο η ίδια, μαζί με το Ιράν και τη Ρωσία, ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του.

Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, θα πληγεί σε μεγάλο βαθμό η γεωπολιτική και γεωοικονομική θέση του Ιράν. Γι’ αυτό το Ιράν, λόγω της προνομιακής θέσης του ως σταυροδρόμι διαδρόμων, πρέπει να ενθαρρύνει την Κίνα να δρομολογήσει την πρωτοβουλία Βόρεια Belt and Road Ζώνη από το Ιράν, και με την έναρξη του Διαδρόμου Βορρά – Νότου, να μειώσει την ελκυστικότητα του νέου διαδρόμου για την Ινδία, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω διάβρωση του γεωπολιτικού και γεω-οικονομικού πλεονεκτήματός του.

Ελλάδα – Αίγυπτος – Τουρκία

Εκτός από το Ιράν, ο διάδρομος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης αγνοεί τόσο την Αίγυπτο όσο και την Τουρκία. Μάλιστα, θα μειώσει τη στρατηγική του σημασία του Σουέζ, παρακάμπτοντας τη Διώρυγα. Επίσης, το έργο πρόκειται να φτάσει στην Ελλάδα. Έναν από τους σημαντικότερους ανταγωνιστές της Άγκυρας στην περιοχή.

Αυτός ο διάδρομος συνάδει με την επιθυμία της Ελλάδας να γίνει η «Πύλη της Ινδίας στην Ευρώπη». Αυτό συμφωνήθηκε, όταν ο Ινδός πρωθυπουργός, Ναρέντρα Μόντι, στις 25 Αυγούστου 2023, πριν από την επίσημη ανακοίνωση της συμφωνίας για τον διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης, στην επιστροφή του από τη Σύνοδο Κορυφής των BRICS, επισκέφθηκε την Αθήνα και οριστικοποίησε τη συμφωνία με τον Έλληνα ομόλογό του για την εξασφάλιση λιμένων για το έργο.

Αν και το Ιράν και η Αίγυπτος δεν εξέφρασαν έως τώρα σοβαρές αντιδράσεις για το έργο, ο Ταγίπ Ερντογάν, αμέσως μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας, είπε ότι … δεν υπάρχει διάδρομος χωρίς την Τουρκία. Κι’ αυτό γιατί η χώρα του, όπως είπε, είναι σημαντικό κέντρο παραγωγής και εμπορίου και ο δρόμος από Ανατολή προς Δύση πρέπει να περνάει από την Τουρκία.

Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή – Παλαιστινιακό

Μετά τη σύγκρουση Χαμάς – Ισραήλ, που οδήγησε στην επίθεση του Ισραήλ στον λαό της Γάζας, ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτός ο πόλεμος θα οδηγήσει σε αποτυχία τον διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης. Αναμφισβήτητα, ο πόλεμος και η ανασφάλεια είναι ένα μεγάλο πρόβλημα που θα εμποδίσει την εφαρμογή του.

Λέγεται, επίσης, ότι οι αραβικές χώρες ενδέχεται να αποσυρθούν από τη συμμετοχή σε αυτό το έργο, εξαιτίας της οργής της αραβικής κοινής γνώμης από τις βάναυσες επιθέσεις του Ισραήλ. Όσο υπάρχει πόλεμος, η σκιά του θα βρίσκεται πάνω από οποιοδήποτε έργο, συμπεριλαμβανομένου του διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης, και θα αποδυναμώσει την πιθανότητα εφαρμογής τους.

Πάντως, μέχρι στιγμής δεν έχει παρατηρηθεί καμία απροθυμία ή σημάδι να αγνοηθεί αυτό το έργο. Μάλιστα, μία από τις πιο σημαντικές χώρες στην διαδρομή αυτού του έργου, η Σαουδική Αραβία, δεν φαίνεται μόνο πρόθυμη να συνεχίσει, άλλα, σε αντίθεση με κάποια αρχικά ήπια υποστήριξη προς τους Παλαιστίνιους, στο φόντο των επιθέσεων στον λαό της Γάζας, η εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ δεν έχει αφαιρεθεί από την ημερήσια διάταξη.

Πολύ περισσότερο, λέγεται ότι κατά την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Άμυνας της χώρας στην Ουάσιγκτον, συμφωνήθηκε η συνέχιση των διαπραγματεύσεων για εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.

Ως εκ τούτου, αν και οι λεπτομέρειες αυτού του διαδρόμου δεν έχουν ακόμη καθοριστεί πλήρως, φαίνεται ότι, λαμβάνοντας υπόψη την σπουδαιότητά του στη μείωση και τον έλεγχο της επιρροής της Κίνας στη Μέση Ανατολή, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους θα παρακολουθήσουν σοβαρά τη διαδικασία εφαρμογής του.

Ελλάδα – Τουρκία: Ο περίεργος «διάλογος» για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης