Βία ανηλίκων: Πώς προδώσαμε τα παιδιά μας!

Πολύ πριν εκραγεί η ανήλικη βία στα σχολεία, στις γειτονιές και στις οθόνες μας, οι προειδοποιήσεις ήταν ορατές: Πολιτεία αδιάφορη, δήμοι παρατημένοι, οικογένειες σε κρίση, κοινωνία κυνική και ανεκτική στο απροκάλυπτο ξεχαρβάλωμα της νέας γενιάς.

Η παραβατικότητα των ανηλίκων στην Ελλάδα δεν είναι αποτέλεσμα ξαφνικών πολιτισμικών μεταβολών ή κάποιου αόρατου “κακού”. Είναι το τελικό προϊόν μιας μακράς, συστηματικής παρακμής που εμείς οι ίδιοι επιτρέψαμε, διευκολύναμε και σε πολλές περιπτώσεις κανονικοποιήσαμε.

Σήμερα, καθώς τα κρούσματα βίας, οι συμμορίες ανηλίκων και τα εγκλήματα με δράστες 12χρονους και 13χρονους πολλαπλασιάζονται, οφείλουμε να σταθούμε με θάρρος απέναντι στο γεγονός ότι αυτό το σκοτεινό μέλλον το φτιάξαμε μόνοι μας.

Η συλλογική κατάρρευση

Η Πολιτεία φέρει τη βαρύτερη ευθύνη. Εδώ και δεκαετίες, η πρόληψη της ανήλικης παραβατικότητας παραμένει στα αζήτητα της δημόσιας πολιτικής. Αν και τα περιστατικά βίας αυξάνονται ετησίως κατά μέσο όρο 22%, η Ελλάδα εξακολουθεί να μην διαθέτει Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των ανηλίκων από την εγκληματικότητα.

Τα σχολεία παραμένουν ουσιαστικά ακάλυπτα: αντιστοιχεί ένας ψυχολόγος ανά 2.500 μαθητές, όταν διεθνώς προτείνεται ένας ανά 500. Τα προγράμματα κοινωνικής ένταξης είναι υποτυπώδη, αγγίζοντας μόλις το 5% των μαθητών.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, εκεί που η κοινωνία έπρεπε να βρίσκει τον πρώτο της σύμμαχο, αποδεικνύεται ανίκανη και αδιάφορη. Η έλλειψη υποδομών, κοινωνικών υπηρεσιών και κέντρων πρόληψης σε επίπεδο δήμων αφήνει τα παιδιά εκτεθειμένα στην παραβατικότητα, ειδικά στις πιο φτωχές συνοικίες των μεγαλουπόλεων.

Η οικογένεια, υπονομευμένη από χρόνια οικονομικής κρίσης, εργασιακή αστάθεια και πολιτισμικό αποπροσανατολισμό, παύει να λειτουργεί ως βασικός φορέας διαπαιδαγώγησης. Έρευνες του ΕΚΠΑ δείχνουν ότι 4 στα 10 παιδιά βιώνουν αίσθημα εγκατάλειψης μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Πολλά παιδιά μαθαίνουν πια – με το χειρότερο δυνατό τρόπο – περισσότερα από τα κοινωνικά δίκτυα παρά από τους γονείς τους.
Και οι πολίτες; Εμείς δηλαδή, αποτελούμε πλέον μια κοινωνία που συνήθισε να παρατηρεί τη βία ως θεατής, αποδεχόμενη σιωπηλά την καθημερινότητα της ανομίας, με 68% να δηλώνουν πως “δεν θα εμπλακούν” αν γίνουν μάρτυρες ανήλικης βίας.

Η «αρένα» της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Η κύρια εστία όξυνσης της ανήλικης παραβατικότητας είναι οι χώροι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης: τα Γυμνάσια και κυρίως τα Λύκεια. Ας δούμε εν συντομία τι συμβαίνει μέσα στα σχολεία. Και σίγουρα όχι εκπαίδευση.

• Ομάδες “ισχύος” μέσα στα σχολεία, που επιβάλλουν τον νόμο του ισχυρού.
• Συστηματικός εκφοβισμός (bullying) με χρήση σωματικής βίας, διαδικτυακών μέσων ή σεξουαλικής υπονόμευσης.
• Δίκτυα διακίνησης ουσιών και αλκοόλ.
• Δημόσιοι εξευτελισμοί που συχνά βιντεοσκοπούνται και αναρτώνται στα social media.

Η έλλειψη ουσιαστικής παρουσίας ενηλίκων στα σχολικά προαύλια και χώρους, το έλλειμμα σχολικών κοινωνικών λειτουργών και η παντελής απουσία μηχανισμών άμεσης παρέμβασης έχουν αφήσει τα σχολεία έρμαια της αυτοδικίας των εφήβων.

Έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (2024) έδειξε ότι:

• 6 στους 10 μαθητές Λυκείου έχουν υπάρξει αυτόπτες μάρτυρες σωματικής βίας στο σχολείο τους.
• 3 στους 10 έχουν δεχτεί σοβαρό bullying.
• 1 στους 5 δηλώνει ότι “φοβάται” να κυκλοφορεί ελεύθερα μέσα στο σχολικό συγκρότημα.

Και η Πολιτεία; Αποφεύγει ακόμα και να συλλέγει συστηματικά επίσημα στατιστικά.

Η ανεκπαίδευτη αστυνομία

Όμως μια από τις πιο οδυνηρές και σιωπηρές πτυχές του προβλήματος είναι ο ρόλος της Αστυνομίας. Αντί να αποτελεί δύναμη πρόληψης, υποστήριξης και επανακοινωνικοποίησης, σε πάρα πολλές περιπτώσεις λειτουργεί ως συντελεστής περαιτέρω απομόνωσης και αντικοινωνικοποίησης των νέων.

Οι αστυνομικές μονάδες που καλούνται να αντιμετωπίσουν περιστατικά με ανήλικους είναι συνήθως ανεκπαίδευτες στη διαχείριση ανηλίκων. Οι περισσότεροι αστυνομικοί δεν έχουν καμία ειδική εκπαίδευση σε θέματα παιδικής και εφηβικής ψυχολογίας, σε αντίθεση με τα πρότυπα που ακολουθούν χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία ή οι Σκανδιναβικές χώρες.

Πολύ συχνά, η αστυνομική παρέμβαση σε περιστατικά ανηλίκων χαρακτηρίζεται από υπερβολική σκληρότητα και αντιλήψεις που αντιμετωπίζουν ακόμα και 13χρονους σαν στυγνούς κακοποιούς. Η χρήση βίας, οι δημόσιοι εξευτελισμοί, η αλόγιστη προσαγωγή ανηλίκων χωρίς εξειδικευμένο πλαίσιο, όχι μόνο δεν λύνουν το πρόβλημα, αλλά ενισχύουν το αίσθημα αδικίας, θυμού και αποξένωσης αυτών των παιδιών από την κοινωνία.
Έτσι, αντί να αποτρέπουμε την εγκληματικότητα, οδηγούμε πολλά παιδιά στον πλήρη αποπροσανατολισμό και στη βαθύτερη ριζοσπαστικοποίησή τους.

Τι μας περιμένει;

Αν δεν υπάρξει άμεση ριζική κινητοποίηση:

• Τα σχολεία θα μετατραπούν σε πεδία μάχης.
• Οι γειτονιές θα δουν τη δημιουργία πλήρως οργανωμένων ανήλικων συμμοριών.
• Ολόκληρες γενιές θα μεγαλώσουν νιώθοντας ότι το κράτος και η κοινωνία είναι εχθροί τους.
• Η οικονομία, η ασφάλεια και η δημοκρατία μας θα δεχτούν πλήγματα που δεν θα μπορούν πια να επουλωθούν.

Υπάρχει ελπίδα;

Για να υπάρξει «έξοδος» της νέας γενιάς από το αδιέξοδο χρειάζεται:

• Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ανήλικη παραβατικότητα.
• Αναβάθμιση της αστυνομικής εκπαίδευσης, με υποχρεωτικά μαθήματα ψυχολογίας ανηλίκων και τεχνικές μη βίαιης διαχείρισης κρίσεων.
• Σχολεία ανοιχτά σε όλα τα παιδιά, με ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και δίκτυα στήριξης.
• Δημιουργία δημοτικών κέντρων παιδικής προστασίας σε κάθε δήμο.

  Εκστρατείες ευαισθητοποίησης για την κοινωνία συνολικά: η αδιαφορία πρέπει να πάψει να είναι επιλογή.

Αν χάσουμε το μέλλον μας…

Η κοινωνία που εγκαταλείπει τα παιδιά της, εγκαταλείπει το μέλλον της. Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στο μεταίχμιο: ή θα πάρει τώρα δραστικά μέτρα για να προστατεύσει και να αναθρέψει σωστά τη νέα γενιά, ή θα καταδικαστεί να ζήσει τις συνέπειες μιας βίας που θα επεκταθεί και θα γίνει ασταμάτητη.

Κάθε φορά που κλείνουμε τα μάτια σε έναν ανήλικο που πέφτει στη βία, κάθε φορά που επιτρέπουμε την ωμή καταστολή αντί για την κατανόηση και την επανένταξη, χάνουμε ένα παιδί. Και μαζί του, χάνουμε ένα κομμάτι της δικής μας ψυχής ως κοινωνία. Και ο  χρόνος λιγοστεύει επικίνδυνα.

Είτε θα χτίσουμε μια Ελλάδα που θα αξίζει να ζει η νέα γενιά, είτε θα θρηνήσουμε μια Ελλάδα που άφησε τα παιδιά της να χαθούν μέσα στη βία και τον φόβο.
Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε ότι η ευθύνη είναι δική μας.
Και αυτή τη φορά, δεν θα υπάρχει καμία δικαιολογία.

 

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΤΟ ΤΟ 8ΜΗΝΟ (ΙΑΝ-ΑΥΓ) ΤΩΝ ΕΤΩΝ 2023 & 2024
	8ΜΗΝΟ 2023		8ΜΗΝΟ 2024
	ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ	ΔΡΑΣΤΕΣ	ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ	ΔΡΑΣΤΕΣ
ΠΡΟΣΒΟΛΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ	79	113	96	185
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ	8	15	13	18
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ (Πλαστογραφίες)	30	34	36	39
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ	5	5	11	11
ΚΟΙΝΩΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ	17	27	22	27
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ	6	10	8	11
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ	5	7	10	15
ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ	283	383	433	666
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ	106	143	155	198
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΗΣΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ & ΕΚΛΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΝΕΤΗΣΙΑΣ ΖΩΗΣ	38	49	69	93
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ	69	78	87	111
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ	1.260	1.850	1.457	2.050
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΆ ΤΩΝ ΠΕΡΟΥΣΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ	15	20	51	70
ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ (Ναρκωτικά, ΚΟΚ, Όπλα, Αλλοδαποί)	2954	3423	4732	5484
ΣΥΝΟΛΟ	4875	6157	7180	8978