Υπό διπλό έλεγχο τα έργα αποβλήτων στην Ελλάδα από Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο

Στο μικροσκόπιο των ευρωπαϊκών θεσμών βρίσκονται τα έργα διαχείρισης αποβλήτων στην Ελλάδα, με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αλλά και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο να εξετάζουν ενδελεχώς την πορεία, τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητά τους. Η έρευνα, που διεξάγεται σε μια περίοδο κατά την οποία η πίεση για την επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας εντείνεται, αποκαλύπτει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της.

Στο επίκεντρο των Ευρωπαίων Εισαγγελέων έχει τεθεί η υπόθεση των πολυκέντρων ανακύκλωσης, τα οποία λειτουργούν υπό τη διαχείριση της εταιρείας ΤΕΧΑΝ. Η υπόθεση φέρνει ξανά στην επιφάνεια ερωτήματα για τον τρόπο αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων και την ικανότητα του ελληνικού ελεγκτικού μηχανισμού να διασφαλίσει διαφάνεια και ορθή χρήση των πόρων. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ξεκίνησε την έρευνά της με βάση τα πορίσματα της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ), τα οποία είχαν καταδείξει σοβαρά κενά στον σχεδιασμό, την εποπτεία και την αξιοπιστία των στοιχείων που καταγράφονται. Τα συμπεράσματα αυτά οδήγησαν μάλιστα σε εισηγήσεις για περικοπές κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.

Την ίδια στιγμή, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) διενεργεί τον δικό του ανεξάρτητο έλεγχο, υιοθετώντας διαφορετική μεθοδολογία. Ο έλεγχος αυτός δεν περιορίζεται στην Ελλάδα, αλλά επεκτείνεται σε συνολικά 16 έργα διαχείρισης αποβλήτων που χρηματοδοτήθηκαν από την ΕΕ σε τέσσερα κράτη μέλη: Ελλάδα, Πολωνία, Πορτογαλία και Ρουμανία. Η περίοδος που καλύπτεται εκτείνεται από το 2014 έως και το 2024, ενώ η σχετική έκθεση αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα προς τα τέλη του φθινοπώρου. Στόχος είναι να αποτυπωθεί η πρόοδος των κρατών μελών στην πορεία προς την κυκλική οικονομία, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα λάθη και παραλείψεις που υπονομεύουν τη στρατηγική της Ένωσης.

Τα στοιχεία που διαθέτει η Κομισιόν σκιαγραφούν ένα ανησυχητικό τοπίο. Το 2023, κάθε πολίτης της ΕΕ παρήγαγε κατά μέσο όρο 511 κιλά αστικών αποβλήτων, με μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών: από σχεδόν 800 κιλά έως περίπου 300 κιλά ετησίως ανά κάτοικο. Οι διαφοροποιήσεις συνδέονται με τον βαθμό αστικοποίησης, τον πλούτο, την κατανάλωση συσκευασμένων προϊόντων και τις συνήθειες των πολιτών. Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη διαλογή απορριμμάτων αποδεικνύεται καθοριστικής σημασίας, καθώς ακόμη και οι πιο προηγμένες υποδομές δεν αποδίδουν αν οι κάτοικοι δεν διαχωρίζουν σωστά τα υλικά. Επιπλέον, η απουσία βιώσιμης αγοράς για τα ανακυκλωμένα υλικά οδηγεί πολλά από αυτά, παρά τη διαλογή, σε καύση ή ταφή.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει σαφείς στόχους για το 2025 και το 2035, όμως η επίτευξή τους μοιάζει αμφίβολη για μεγάλο αριθμό κρατών μελών. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης, δέκα χώρες κινδυνεύουν να αποτύχουν και στους δύο στόχους που έχουν τεθεί για το 2025: την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση αστικών αποβλήτων και την ανακύκλωση απορριμμάτων συσκευασίας.

Επιπλέον, οκτώ χώρες δεν αναμένεται να πετύχουν ούτε τον στόχο της επαναχρησιμοποίησης των αστικών απορριμμάτων, ενώ δεκατρείς απέχουν πολύ από τον στόχο της μείωσης της υγειονομικής ταφής στο 10% έως το 2035. Μόλις εννέα κράτη, κυρίως της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, φαίνεται να βρίσκονται σε τροχιά επίτευξης των τιμών-στόχων.

Η εικόνα αυτή δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία. Ήδη από το 2012, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο είχε εντοπίσει ελλείψεις στον τρόπο διαχείρισης, με ανεπαρκή διαλογή στην πηγή, υπερφορτωμένες μονάδες επεξεργασίας και αδύναμες πολιτικές πρόληψης. Δέκα χρόνια αργότερα, το ερώτημα που τίθεται είναι αν η κατάσταση έχει βελτιωθεί ουσιαστικά, δεδομένου ότι δισεκατομμύρια ευρώ έχουν επενδυθεί μέσω της πολιτικής συνοχής και του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η επικείμενη έκθεση φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις, ενώ η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας αναμένεται να αναδείξει και τις ποινικές διαστάσεις της υπόθεσης.

Θανάσης Κουκάκης

dnews.gr

Φωτογραφία: AP Photo/Michael Probst