Υπό κατάρρευση και το success story του Ταμείου Ανάκαμψης

Τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) είναι για την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη το “άγιο δισκοπότηρο” της ανάπτυξης και του οικονομικού εκσυγχρονισμού της χώρας. Είναι η “καραμέλα” στα χείλη υπουργών κάθε φορά που ανακοινώνουν ένα μεγαλεπήβολο έργο υποδομών και μεταρρυθμίσεων. Τα κονδύλια του Ταμείου χρησιμοποιούνται διαρκώς στο προπαγανδιστικό αφήγημα για τον πακτωλό χρηματοδοτήσεων και την αξιολόγηση των πετυχημένων παρεμβάσεων στο σύνολο της οικονομίας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.

Αυτό λοιπόν το Ταμείο Ανάκαμψης κινδυνεύει με κατάρρευση παρά τις ηχηρές διαβεβαιώσεις από πλευράς της κυβέρνησης πως η Ελλάδα πρωταγωνιστεί στην υλοποίηση των χρηματοδοτούμενων έργων. Η αλήθεια είναι ότι η χώρα βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο να χάσει τη χρηματοδότηση ευρωπαϊκών κονδυλίων ύψους πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ εξαιτίας σημαντικών καθυστερήσεων στην εκταμίευση των κονδυλίων αλλά και επειδή δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου. Αυτό ακριβώς πιστοποιεί η πρόσφατη Έκθεση που δημοσιοποίησε το Ελεγκτικό Συνέδριο για την πορεία εξέλιξης στην τήρηση των ορόσημων για την υλοποίηση των έργων του. Είναι ενδεικτικό ότι μέσα στο 2025 που και η ίδια η κυβέρνηση χαρακτηρίζει ως κρίσιμο “έτος ορόσημο” μπαίνει στόχος να εκταμιευθούν σχεδόν 9,7 δισεκ. ποσό διπλάσιο από το 2024.

Το “κατηγορητήριο” στην Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου

Η λέξη κλειδί που χαρακτηρίζει την Έκθεση Ελέγχου στις 87 συνολικά σελίδες της για τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης είναι η “καθυστέρηση”. Παρά την προσεκτική γλώσσα που χρησιμοποιείται, αποκαλύπτονται τα μεγάλα κενά στους μηχανισμούς ελέγχου της υλοποίησης των έργων. Κι αυτό είναι που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον κίνδυνο μαζικών απεντάξεων έργων, άρα και απώλεια των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων. Το 2026 εξάλλου δεν είναι τόσο μακριά.

Συνοπτικά η Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου επισημαίνει: 

>> Ανεπαρκή χρονοδιαγράμματα. Για κάθε έργο που έχει ενταχθεί, εκτός από το “ορόσημο” που δηλώθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεν υπάρχουν τα ενδιάμεσα χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση τους, ούτε και οι διαδικασίες ελέγχου των καθυστερήσεων. Δεν έχουν υιοθετηθεί δηλαδή εξειδικευμένες διαδικασίες ανάλυσης κινδύνων (risk assessment) καθυστέρησης, παρά το γεγονός ότι τέτοιες περιγράφονται αναλυτικά στο εγχειρίδιο της έγκρισης του Ταμείου.

>> Εντοπίζεται υποστελέχωση των φορέων υλοποίησης των έργων, με αποτέλεσμα να υιοθετούνται fast track διαδικασίες ανάθεση σε ιδιώτες συμβούλους, χωρίς όμως να υπάρχει παρακολούθησή τους. Η χρησιμοποίηση τεχνικών συμβούλων δεν ήταν αποτελεσματική σε ότι αφορά την επιτάχυνση των διαδικασιών.

>> Οι εμπλεκόμενοι φορείς στην ωρίμανση των έργων δεν τηρούν τις εσωτερικές διαδικασίες ελέγχου και δεν συμμετέχουν στην παρακολούθηση υλοποίησή τους. Δεν εντοπίζουν τους κινδύνους καθυστερήσεων, ούτε ζήτησαν ετήσιους ελέγχους.

>> Η διασυνδεσιμότητα των πληροφοριακών συστημάτων του Ταμείου με άλλα πληροφοριακά συστήματα στο δημόσιο είναι περιορισμένη, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολος ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση των τυχόν καθυστερήσεων.

>> Για να αντιμετωπιστούν οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων επιλέχθηκε διορθωτικά να γίνει μερική τροποποίηση στις αποφάσεις ένταξης τους, σε αρκετές περιπτώσεις περισσότερες από μία φορές, χωρίς ωστόσο να γίνει καταγραφή των αιτιών καθυστέρησης ή των μέτρων για την αντιμετώπισης της.

Ένα επιπλέον στοιχείο με σημασία είναι η επισήμανση ότι εντοπίζεται καθυστέρηση και στη διαδικασία κατάθεσης των αιτημάτων για την εκταμίευση των δόσεων. Συγκεκριμένα αναφέρεται πως μόνο το πρώτο αίτημα πληρωμής κατατέθηκε μέσα στα προβλεπόμενα χρονικά όρια, αυτό στις 29 Δεκεμβρίου του 2021. Έκτοτε οι μηχανισμοί διαρκώς “τρέχουν” να προλάβουν τις προθεσμίες χωρίς επιτυχία. Όπως σημειώνεται το δεύτερο αίτημα πληρωμής κατατέθηκε με 3 μήνες καθυστέρηση, το τρίτο με 4,5 μήνες καθυστέρηση, το 4ο με 10 μήνες καθυστέρηση όσον αφορά το δανειακό σκέλος και με 12 μήνες καθυστέρηση όσον αφορά το σκέλος των επιχορηγήσεων, το 5ο αίτημα πληρωμής προβλέπονταν ότι θα κατατεθεί το 4ο τρίμηνο του 2023 και κατατέθηκε στα τέλη Δεκεμβρίου του 2024, ένα δηλαδή έτος καθυστέρηση.

Εξαιτίας αυτών των καθυστερήσεων η κυβέρνηση κατάφερε την αναθεώρηση της Συμφωνίας με την Κομισιόν σε ότι αφορά την τήρηση των ορόσημων στο χρονοδιάγραμμα. Αυτή φαίνεται πως θα είναι και η επιλογή της για το 2025. Πολύ περισσότερο που υπάρχουν ακόμη να κατατεθούν τέσσερα αιτήματα πληρωμών που αντιστοιχούν σχεδόν στο 50% των συνολικών πόρων του Ταμείου των περίπου 33 δισεκ. ευρώ. Πρακτικά μέσα σε ενάμιση χρόνο θα πρέπει να εκταμιευθεί ένα τεράστιο ποσό για τα έργα, τα οποία ήδη έχουν καθυστέρηση!

Τα ίδια τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου παραδέχονται ότι στο σκέλος των επενδύσεων όπου και είναι ενταγμένα 800 έργα με συνολικό προϋπολογισμό 22 δισ. ευρώ, οι πληρωμές ανέρχονται στα 6,5 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό απορρόφησης μόλις 30% επί των ενταγμένων έργων.

Όπως είναι φανερό η εξίσωση έως και το τέλος του 2026, δύσκολα βγαίνει. Για αυτό και στα παρασκήνια φημολογείται πως η κυβέρνηση θα ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή παράταση για την υλοποίηση των έργων που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο ανάκαμψης.

Στο “μέτωπο” της εκταμίευσης πόρων

Όλα τα παραπάνω τα γνωρίζουν πολύ καλύτερα τα στελέχη της κυβέρνησης για αυτό και το τελευταίο διάστημα διοχετεύουν πληροφορίες για την ανάγκη μέγιστης απορρόφησης των κονδυλίων, κάνοντας λόγο για μεγάλο στοίχημα μέσα στο 2025. Στόχος είναι να εκταμιευθούν περίπου 9,4 δισ. ευρώ που αφορούν σε προγράμματα “μεταρρυθμίσεων” τα οποία δηλώθηκαν στην Κομισιόν, από το σύνολο των σχεδόν 15,6 εκ. ως το 2026. Έως και τον Δεκέμβριο του 2024, σύμφωνα με τις δηλώσεις αρμοδίων στελεχών εκταμιεύθηκαν σχεδόν 18,1 δισεκ. ευρώ, αν και το Ελεγκτικό συνέδριο δεν πιστοποιεί το νούμερο αυτό.

Το 2025 κρίνεται ως κομβικό για την επιτάχυνση υλοποίησης των έργων και της εκταμίευσης των πόρων. Ειδικότερα για τους τομείς της ενέργειας, της δικαιοσύνης, της πολιτικής προστασίας και της μείωσης της γραφειοκρατίας. Τα προγράμματα που έχει αναγγείλει η κυβέρνηση αφορούν:

>> Στην αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος με την υλοποίηση του έργου “Σπίτι μου 2” το οποίο χρηματοδοτείται με κονδύλια του Ταμείου με προϋπολογισμό 2 δισεκ. ευρώ.

>>Στην αγορά εργασίας. Οι δράσεις που έχουν ενταχθεί στο ταμείο προς το παρόν είναι προγράμματα για την ανεργία. Το οικονομικό επιτελείο ωστόσο μιλά για την έγκριση νέων προγραμμάτων που θα αντιμετωπίσουν την έλλειψη εργασίας σε βασικούς κλάδους της οικονομίας, όπως οι κατασκευές ή η εστίαση και ο τουρισμός. Τα εν λόγω προγράμματα δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί.

>>Στον τομέα δικαιοσύνης. Στο Ταμείο εντάχθηκε το πρόγραμμα ψηφιακού μετασχηματισμού με στόχο να επιταχυνθεί η εκδίκαση των υποθέσεων στα δικαστήρια. Το έργο με ορόσημο ολοκλήρωσης το τέλος του 2025 ανέρχεται σε 550 εκατ ευρώ.

Στην ενέργεια. Στο τομέα αυτό περιλαμβάνονται τα Προγράμματα που ήδη άνοιξαν, όπως το “Εξοικονομώ” αλλά και της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων, όπως και η ανανέωση των οχημάτων στις δημόσιες συγκοινωνίες.

neostrategy.gr